पडू आजारी, मौज हिच वाटे भारी...२

पडू आजारी, मौज हिच वाटे भारी...१
पडू आजारी, मौज हिच वाटे भारी...२
पडू आजारी, मौज हिच वाटे भारी...३

ते झाल्या झाल्या ती मला म्हणाली, "पँट काढा, कॅथेटर बसवायचे आहे."
मी त्याला मात्र कठोर आक्षेप घेतला. "म्हंटले कशा करता. मी शुद्धीत आहे. माझे सर्व व्यवहार व्यवस्थित करू शकतोय."
डॉक्टर, "नो सर, बट वुई हॅव टू मॉनिटर युरीन. वुई हॅव टू मेझर इट."
मी, "नो, बट आय ऍम क्वाईट ओके अँड हॅवींग नो कंप्लेंटस अबाउट युरीन."
डॉक्टर, "आय नो! बट इटस आय. सी. यू. प्रोटोकॉल. प्लीज कोऑपरेट."
माझा नाईलाज झाला. माझे सर्व 'प्रायव्हेट' पार्टस, 'पब्लिक' झाले.
मी डोळे मिटून घेतले.
सर्व आटपून सर्व जणं गेले तेंव्हा मी नळ्या आणि वायर्सने मशिनला जोडलेला एक पेशंट झालो होतो. बेड क्रमांक ५.

दुपारी मुख्य डॉक्टर आले.
"हं! ....काय म्हणताय पेठकर?" असे 'लहानपणी आपण एकत्र सूर-पारंब्या खेळत होतो की नाही?' अशा टाईपची जवळीक साधत माझी 'प्रोफाइल' वाचायला लागले. मी पुन्हा, सकाळ पासून तिसर्‍यांदा, आख्खी टेप वाजवली.
"'हं .. सर्वात आधी मी तुमची ऍस्प्रीन बंद करतोय."
वा! हा डॉक्टर बरा दिसतो आहे! औषध देण्याऐवजी बंद करतो आहे!
"अल्सर आहेसे वाटते आहे. आपण उद्या एंडोस्कोपी करून टाकू. बरं वाटेल तुम्हाला. काळजी करू नका." आणि नर्सला काही सूचना देऊन डॉक्टर निघून गेले.
'एंडोस्कोपी करून टाकू' हे डॉक्टर 'उद्या तुम्हाला एक छानशी कानटोपी शिवून टाकू' इतक्या सहजपणे सांगून गेले, तरी मला मला कल्पना होती की आता उद्या हे माझ्या घशातून कॅमेरा आंत सोडून तपासणी करणार. अल्सर कुठे आहे? किती आहेत? किती लहान किंवा किती मोठे आहेत? इत्यादी तपासणार. मला डॉक्टरने नुसते, 'हं.. जीभ बघू दे' असे म्हणून जास्तवेळ जीभ बाहेर ठेवायला लावली तरी उलटी सारखे होते. काय होणार उद्या? चिंता वाटू लागली.
संध्याकाळी माझ्या मित्राचे डॉक्टर भेटायला आले. पेपर तपासले, ट्रीटमेंट काय चालू केली आहे ते पाहिले. माझ्याशी बोलले आणि "काळजी करू नका, काही त्रास होत नाही. ५ मिनिटांचे काम असते" असे सांगून गेले.
अजून मुंबईला घरी कळविले नव्हते. ते सर्वांना कळवून टाक असे बायकोला सांगितले. पण त्यांना म्हणावे नुसत्या टेस्ट्स आहेत काळजी करू नका, असे सांगण्यास सांगितले. नाहीतर आई उगीच रात्रभर जागत बसली असती.

त्या रात्री मलासुद्धा झोप नीट लागली नाही. कशी लागावी? मानेला तो जुडगा बांधून ठेवला होता. छातीवर पाच वायर्स आणि खाली मुत्रवहनासाठी नळी. कुशीवर वळता येत नाही. उताणाच्या उताणा. रात्री कोणी पेशंट जोरजोरात कण्हतात, कोणी ओरडतात. जरा शांत झाले की घड्याळाची टिक टिक ऐकू यायची. मध्येच ग्लानी यायची, मध्येच जाग. हाताला घड्याळ नाही, भिंतीवरचं दिसत नाही. डोक्यामागची खिडकी बंद असल्यामुळे बाहेरचे आवाज, प्रकाश काही नाही. जाग नाही, झोप नाही, वेदना नाही पण अडचण! कुशीवर वळता येत नाही आणि उताणे झोपायची सवय नाही. स्वप्न नाही पण भास होताहेत. केव्हा होणार सकाळ? केव्हा होणार सकाळ? केव्हा होणार सकाळ?
***
"अंकल, अंकल!"
"अं!"... अरे! म्हणजे झोप लागली होती वाटते!
सिस्टर उठवत होती.
"स्पंजिंग करनेका है।"
"हं .."
स्पंजिंग, दात घासणे उरकले पण चहा नाही. कालपासून अन्नाचा कणही पोटात नव्हता. नुसते सलाईन चालू होते. अर्थात भूक ही लागली नव्हती.
सिस्टर मलबारी होती. स्वभावाला चांगली होती. सेवाभावी वृत्तीची होती.
सकाळी सकाळी वॉर्डमध्ये लता मंगेशकरची भजने, भक्तिगीते अगदी ऐकू येईल न येईल इतपत आवाजात लावलेली होती. सकाळपासून औषधे-गोळ्या सुरू झाल्या. पुण्यात ज्यांना ज्यांना कळविले होते त्यांची खरेतर कालपासूनच वर्दळ सुरू झाली होती. अशा अवस्थेत आपल्याला कोणी पाहू नये असे वाटत होते. आज भयंकर अशक्तपणा जाणवत होता. डॉक्टरीण बाई आल्या. नर्सला माझे हिमोग्लोबीन, शुगर तपासायला सांगितले. कालही दोनदा तपासले होते. हिमोग्लोबीन बरेच खालावले होते. माझे डोळे तपासून "रक्त द्यावे लागेल" असे तिने सांगितले. हल्ली हॉस्पिटल म्हंटले की एड्सची लागण होण्याची भीती वाटते. त्यातून रक्त देणार म्हणजे भीती जास्तच. मी माझी भीती बोलून दाखविली.
पण डॉक्टरांनी, "तशी काही चिंता करू नका. योग्य त्या सर्व तपासण्या करूनच रक्त दिलं जातं अशी शाश्वती दिली."

पण मन चिंती ते वैरी न चिंती. करणार काय? नाईलाज!
रक्त चढविण्यात आले. बाहेर नातेवाईक चिंताक्रांत. आख्खी सकाळ त्यात गेली. मध्ये जागेवरच २-४ एक्स रे काढण्यात आले.
अकरा वाजता एंडोस्कोपीसाठी जायची वेळ आली. पुन्हा बेडवरून स्ट्रेचरवर. सगळ्या वायर्स, नळ्यांसहित आमची यात्रा पुन्हा वॉर्डमधून गॅलरीत, तिथून लिफ्टमध्ये, तिथून कुठल्यातरी मजल्यावर, तिथे लॅब मध्ये. बरोबर सौ., मुलगा, मित्र, नातेवाईक.... मी असाहाय्य.
डॉक्टर मराठी होते. माझ्याशी गोड बोलत, माझा धीर वाढवत त्यांनी माझ्या पोटात कॅमेर्‍याची नळी घातली. मला कोरड्या उलट्यांसारखे व्हायला लागले.
डॉक्टर, "हं ... झालं!", "रिलॅक्स! होतंच आहे!", "झालं झालं! काढतो कॅमेरा बाहेर." असे म्हणत आतले परीक्षण करत होते, फोटो काढत होते. दहा मिनिटात कार्यक्रम आटपला. पण डोळ्यातून पाणी आले. दुखत खुपत नाही पण कोरड्या उलट्यांमुळे शरीर आतल्याआत फार धडपड करते. लगेच रिपोर्ट तयार झाला. "जुन्या अल्सरची बंद झालेली २ सें. मी. X २ सें. मी. जखम दिसते आहे. पण ती ओपन नसल्यामुळे तिथूनच रक्तस्त्राव झाला की नाही समजण्यास मार्ग नाही. बाकी कुठे जखम नाही."
हुश्श! झाली एकदाची टेस्ट. आता सोडतील लवकरच. आमची यात्रा आय. सी. यू. त परतली.
टेस्टचे जे एक दडपण मनावर होते ते उतरले. आता मुख्य डॉक्टर काय सांगतात ते पाहायचे. मुंबईहून आई, बहीण, भाऊ, मेव्हणे सर्व जण आले होते. आईच्या आणि ताईच्या डोळ्यांचे पाणी ठरेना. मलाही भावना आवरता आल्या नाहीत. असा वायर्स आणि नळ्यांनी जखडलेला, असाहाय्य मी कधीच नव्हतो. त्या केविलवाण्या अवस्थेत कोणी आपल्याला पाहू नये असे वाटत होते. त्यामुळे मलाही अश्रू अनावर झाले.
"अंकल, ऐसा नही करनेका। ठीक होना है आपको? रोनेका नही।" ती बिचारी नर्स माझ्या कपाळावर थोपटून मला समजावत होती. मीही मनाला आवर घातला. अजून मला नक्की काय झाले आहे आणि का झाले आहे, ह्याची आईला-ताईला कल्पना नव्हती. ती मी दिली. काळजी करण्यासारखे काही नाही असे वारंवार समजावले.
संध्याकाळी मुख्य डॉक्टरांची फेरी झाली. रिपोर्ट बघितला.
"गुड! काळजीचे कारण नाही."
मी मंद स्मित केले.
"किती दिवस राहायला लागेल अजून?" मी मुख्य मुद्द्यालाच हात घातला.
"पाहूया. स्टूल चा रिपोर्टही आलाय. अजून रक्तस्त्राव होतोय. वुई हॅव टू फर्स्ट अरेस्ट दॅट. हिमोग्लोबीन खूप लो आहे. आज अजून एक रक्ताची बाटली चढवू. काही औषधे बदलून देतोय. दोन दिवस ऑब्झर्व्ह करू. देन वुई विल डिसाईड."
"पण डॉक्टर खरंच त्याची काही आवश्यकता आहे का? आय ऍम फिलिंग बेटर. इफ आय गो होम, आय विल रिकव्हर फास्ट."
डॉक्टरांनी मंद स्मित करून मला थोपटल्यासारखे केले. "अहो, आम्हाला काय हौस आहे का तुम्हाला इथे झोपवून ठेवायची? आम्हालाही तुम्ही लवकरात लवकर बरे होऊन घरी जायला हवे आहात! पण काही कारणाने परिस्थिती आवाक्याबाहेर गेली तर तुम्हालाच जास्त त्रास होईल. त्यामुळे इथे तुमची सर्वतोपरी काळजी घेतली जाईल. २ दिवस जास्त राहावं लागलं म्हणून काही बिघडत नाही. पूर्ण बरे होऊन घरी जा. ओके?" पुन्हा नाईलाज!
"पण डॉक्टर, एक रिक्वेस्ट आहे."
"बोला"
"कॅथेटरची गरज नसेल तर काढून टाकायला सांगा ना कोणाला तरी! फार त्रास होतोय!"
त्यांनी नर्सकडून कसलेसे रिपोर्टस मागवले. ते तपासून कॅथेटर काढण्याची सूचना नर्सला दिली.
मी त्यांना धन्यवाद दिले. त्यांनी हसून थोपटले आणि ते निघून गेले.
कॅथेटर निघाले. पण दोन दिवस मूत्र विसर्जनास त्रास होत होता.
रक्ताच्या दोन बाटल्यांमुळे आता जरा हुशारी वाटत होती. जेवण्याखाण्याचे काय? नुसत्या सलाईनने भूक जरी लागली नाही तरी तोंड फारच बेचव झाल्यासारखे झाले होते.
दुसरी रात्र झोप लागली. बहुतेक त्या वातावरणाची सवय झाली. अजून २ दिवस राहावे लागणार ह्याची मनाने केलेली स्वीकृती, सगळ्या टेस्ट्स झाल्यामुळे (आणि रिपोर्टस नॉर्मल आल्यामुळे) मनावरचे दडपण उतरले होते. आता आजूबाजूचे ज्ञान होऊ लागले.
माझ्या पासून जवळच एक कोकणस्थ ब्राह्मण आजी होत्या. मला दिसत नव्हत्या पण २ बेड जवळच होत्या. आजींचे खास कोकणस्थ ब्राह्मणी शब्दोच्चार, विधानांमधला ठामपणा, आख्ख्या वॉर्डला डोक्यावर घ्यायची धमक ही मला पडल्या जागेवरूनच जाणवत होती.
"जाऊ द्या मला. मरू द्या मला." मध्येच ओरडायच्या.
मुलगा भेटायला आला की, "तू मारून टाक मला. जड झाल्ये मी तुम्हाला!" असे ओरडायच्या.
डॉक्टर आणि मुलातले संभाषण मला ऐकू आले. डॉक्टर सांगत होते, "त्यांना ऑक्सिजन लावणे गरजेचे आहे. पण त्या ऐकत नाहीत. त्यांना जगण्याची इच्छा उरलेली नाही." मला ऐकून वाईट वाटायचे. त्यांना काय व्याधी होती कळायला मार्ग नव्हता पण त्यांच्या जिवाची तडफड इतरांच्या मनाला अस्वस्थ करणारी होती. नर्सच्या अंगावरही ओरडायच्या. इंजेक्शन द्यायला आलेल्या नर्सच्या फाडकन कानाखाली वाजवली आजीबाईंनी. वॉर्डभर आवाज घुमला. पण नर्स त्यांच्या अंगावर ओरडली नाही.
"हं माँजी ऐसा नही करनेका! दवाई लेना चाहीए।" असे म्हणून तिने दोन वॉर्डबॉइजच्या मदतीने आजीबाईंना धरून ठेवले आणि इंजेक्शन दिले. नंतर ती एका बाजूला इतर नर्सेसच्या कोंडाळ्यात थोडावेळ बसली होती. रडत असावी. इतर मैत्रिणी तिचे सांत्वन करीत होत्या. दहा मिनिटात काही झालेच नाही अशा आविर्भावात ती कामाला लागली.
संध्याकाळी माझ्या मित्राचे डॉक्टर आले. पेपर्स तपासले. मला वाटले खुश होतील. उद्या डिस्चार्ज घेऊ म्हणतील. पण झाले उलटेच.
मला म्हणाले, "एक छोटाशी, फार पूर्वी बरी झालेली, जखम आहे. त्यावर अगदी छोटा डाग दिसतोय. पण तीच जखम ओपन होऊन पुन्हा बंद झाली की दुसरी एखादी जखम अजून कुठे आहे, ते कळत नाही."
"पण डॉक्टर दुसरी जखम नाही असे रिपोर्टमध्ये दिले आहे."
"हो, नं! पण आता आपण ही जी तपासणी केली ती घशापासून जठरा पर्यंत. त्यात अन्ननलिकेच्या टोकाला ती जखम आहे. जुनी जखम. बरी झाली आहे आता, पण जठराच्या पुढे आतड्यात काही जखम असेल तर? आता आपण ऍडमिट झालोच आहोत तर सर्व चेक करून घेऊया."
'आपण ऍडमिट झालोय?' व्वा!. च्यायला, ऍडमिट मी झालो आहे. त्रास मला भोगायला लागताहेत. ह्याला काय लागतं हे चेक करूया ते चेक करूया म्हणायला? सायकलचे पंक्चर शोधायचे असल्यासारखे 'सहज' सांगत आहे!
"'इज इट रिअली नेसेसरी डॉक्टर?"
"हो! आपण कोलोनोस्कोपी करून घेऊया."
"ते काय असतं?" मी अंदाज येऊन घाबरून म्हणालो.
"काही नाही! एंडोस्कोपी केली तसेच आतडेही चेक करून घ्यायचे. म्हणजे कसं एकदा सर्व चेक झाले की शंका उरणार नाही. उगीच नंतर पस्तावायला नको. दोन दिवस जास्त राहावं लागलं तरी पुढची ऑपरेशन्स आणि जास्त दिवस हॉस्पिटलमध्ये राहण्याचं टाळता येईल."
"ठीक आहे." पुन्हा माझा नाईलाज.

क्रमशः.........३