ग्रामीण पेहराव

लैच अपुरा आणि वरवर लिहिलेला लेख. अपेक्षाभंग झाला.
बादवे एकेकाळी(बहुधा चाचा नहेरुंचा काळ) फिक्कट निळा तीन गुंड्याचा न्हेरु शर्ट आणि सफेद पैजाम्याची(लेंगा) आम आदमीसाठी लै फेमस होती म्हणे. खरे आहे काय?

फोटोशिवाय असे लेख अपुर्ण वाटतात.

तुमचा लेख जरी आटोपशीर असला तरी आशय लक्षात घेण्या सारखा आहे .आता या नवीन युगात ग्रामीण भागात धोतरजोडी ,लेंगा व इनामदारी सांगणारा तो तीन गुंड्याचा ,गुढग्याच्या खाली पर्यंत लोंबणारा ग्रामीण सदरा कालाच्या ओघात कधीच हरवला . सद्या तरी पाचवारी साड्या नेसणाऱ्या महिला बऱ्याच प्रमाणात आहेत पण त्या देखील घरात गाउन किंव्हा पंजाबी सलवार कुडता वापरतात . आमच्या कोल्हापूर जिल्ह्यात इचलकरंजी या ठिकाणी पावरलूम मधून हजारो धोतर जोड्या रोज तयार होतात .मला नेहमी एक प्रश्न पडतो , इतकी धोतर नेसणारी लोक, भारतात खरोखरच आहेत काय ? कदाचित ह्या धोतर जोड्या बिहार,बंगाल मध्ये जात असाव्यात . नऊवारी हिरवी लाल काठाची साडी नेसलेली ,अनेक रंगाच्या कापडापासून बनवलेल्या चोळीला घट्ट गाठ मारलेली व कपाळाला राणीच्या रुपया एवढं लाल भडक कुंकू लावलेली , डोळ्याच्या बाजूला पारंपारिक गोंदण काढलेली व डोक्यावर भाजीचे शिप्तर घेतलेली ग्रामीण स्री, हि सद्या तरी फक्त चित्रकारांनी साकारलेल्या चित्रातच दिसते . आता तर जमाना फारच पुढे गेला आहे . बहुतेक ग्रामीण भागात राहणारी मुले जीन किव्हा बर्मोडा , व त्यावर कुठल्या न कुठल्या तरी नेत्याचा किव्हा राजकीय पक्षाचे चिन्हाचा फोटो असलेला टी शर्ट वापरतात . आता डोक्याला टोपी सोडाच पण या मुलांची हेयर स्टाईल पण फार बघण्या सारखा असते . डोकयावर देखील प्रायोगिक उसाची शेती केली आहे कि काय असा कधी कधी भास होतो .

अपूरा वाटला.

पुण्याचा ग्रामीण भाग ...
माझे दोन्हीकडचे आजोबा धोतर-बंडी- त्यावर पांढरा सदरा (डोक्यावरून घालायचा) घालायचे. आणि डोक्यावर एक आजोबा गांधी टोपी अन् दुसरे फेटा बांधायचे.
अजून बरीच ७०+ मंडळी तेच घालतात. डोक्यावर कायम गांधी टोपी/क्वचित कुणीतरी फेटा.
(फेटा म्हणजे तो तुरा असलेला असतो तसा नाही. तो फक्त लग्नात फेटेवाला बांधून देतो. हा फेटा म्हणजे पांढरा फेटा गुंडाळायचा, पण मुंडाश्याइतकं साधं पण प्रकरण नाही.)
माझे वडील व त्यांचे सख्खे-चुलत सगळे भाऊ शाळेत असल्यापासून पांढरा ढगळ शर्ट अन् त्याच कापडाचा पायजमा वापरतात. कार्यक्रमापुरती डोक्यावर गांधी टोपी.
माझ्या वडीलांप्रमाणे नोकरी करणारे इतर लोक्स शर्टपँट वापरायला लागले. पण शेती करणारे ५०+चे लोक अजून तसाच शर्ट-पायजमा वापरतात. कार्यक्रमापुरती डोक्यावर गांधी टोपी.
या पिढीचं बालपण १९६०-७० च्या दशकातलं

माझ्या दोन्हीकडच्या आज्ज्या नऊवारी नेसायच्या काष्टा पद्धतीनं. पण त्या साड्या सुती असायच्या अन् त्यावर गोल डीजाईन असायचं (बहुतेक त्याला बुट्टी म्हणतात). खणाची चोळी असायची.
माझ्या दोन आत्या (दोघी ६०-६५) अजून नऊवारी नेसतात. ६०+ बहुतेक बायका नऊवारी नेसतात. या नऊवारी साड्या (बहुतेक) पॉलिस्टरच्या असतात. आणि चोळीऐवजी ब्लाउज असतो.
वरच्या चौघींच्या लहानपणी परकर-पोलकं असायचं, असं म्हणतात. म्हणजे १९५०च्या दशकापर्यंत.
माझी आई -चुलत्या-मावश्या (५०+) सहावारी नेसतात. त्यांच्या लहानपणी लेखात लिहिल्यासारखं शाळेचाच ड्रेस असायचा. आणि मॅट्रिकनंतर लगेच साडी सुरू झाली होती. यांचं लहानपण १९६०च्या दशकातलं.
माझ्या ३०+ बहिणी आणि वहिनी साड्या नेसतात. यांनी लग्नाच्या आधी सलवार/चुडीदार-कुर्ता आणि थोडेफार गुडघ्याच्या खाली जाणारे फ्रॉकसारखे ड्रेस. (याला काय म्हणतात माहिती नाही. त्यावेळी फक्त ड्रेस एवढंच म्हटलं जायचं) म्हणजे बालपण ८० अन लग्नाआधीचा काळ ९०च्या दशकातला.
त्याच्या अलिकडील- लग्न झालेल्या- सर्वजणी बहुतेक घरात ड्रेस घालतात. नातेवाईकांकडे जाताना आवर्जून साड्या नेसतात. माहेरी ड्रेस्/जीन्स-टीशर्ट-टॉपवर असतात.
लग्न न झालेल्या सर्व आधुनिक कपड्यांत वावरतात. म्हणजे बालपण ९०च्या दशकात आणि कॉलेज नव्या सहस्त्रकात झालेल्या.

नव्या सहस्रकात जन्मलेली पीढी आपल्या समोर आहेच की.!

फरक आताच किंवा मागच्या १-२ दशकातच झालाय असं नाही. तो हजारो वर्षांपासून होत आलाय. आणि पुढेही होत राहीलच!