दुर्योधन,: महाभारतातला

वाचतोय

होऊन जाऊ द्या माहीतीची आदान प्रदान

>>>वरील मुद्दे काढावयाचे कारण जन्म सदाशिव पेठेत गेला.
ह्याची गरज नव्हती. आम्ही सदाशिव पेठ नेमकी कुठली हे सांगू शकत नाही. (सुरु कुठे होते नि संपते कुठे ते) तरीही मत तुमच्यासारखंच आहे.

प्रचंड प्रतिभा नि शब्द संपदेच्या जोरावर माणूस काहीही लिहू शकतो. मात्र ते एक 'नवं लिखाण' होतं. मूळ संहिता तीच राहते.

आमच्याकडं लोक त्यांच्या कामांची बिलं घेऊन येतात. काहीही क्लेम असतात.
आता कुणाला सांगावं? पेन त्याचं, कागद त्याचा, डोकं त्याचं... लिहीतो काहीही.
पण म्हणून काम काम असतं. क्लेम क्लेम असतो. चालायचं.

एकदा मोदी हिंस्त्र, जातीयवादी नि हिटलर ठरवला की तो तसाच असतो. विषय संपला.

-खवचट ;) प्यारे

त्याच्या जमेची बाजूला युधिष्ठिराच्या स्पर्धेतून आलेला, दानशूरपणा. उत्कृष्ट प्रजापालन, दूरदर्शीपणा, धोरणीपणा व नेतृत्व.

हे वाचुन कोण नजरेसमोर येतो ??

विनोद१८

माझ्या परीने ह्यातल्या काही प्रश्नांची महाभारतातील संदर्भासहीत आणि काही संदर्भाशिवाय उत्तरे.

(1) भीष्मांचा आदर्श अंबा-अंबालिका प्रकरणात कसाला लागतो.

भीष्माने स्वतःसाठी जरी अंबा, अंबिका, अंबालिकेचे हरण केले नसले तरी त्या प्रकरणात स्वयंवरातील इतर राजांकडून भीष्माला बोल लागलेलाच आहे. अगदी काही राजे तर हा म्हातारा आपले शुभ्र केश, सुरकतलेला चेहरा घेऊन येथे कशाला आला आहे शिवाय हा ब्रह्मचर्याव्रताचे निष्ठेने पालन करतो यची किर्ती आज धुळीस मिळाली म्हणायची असेही भीष्माला म्हणालेले आहेत.

(२) हजार पापे करणारा युधिष्ठिर

ह्यात मुख्यतः स्वतः दास असताना द्रौपदीला पणाला लावणे, अर्जुनाने जिंकलेल्या द्रौपदीला पाचांची पत्नी करण्यास आग्रह दर्शवणे आणि नरो वा कुञ्जरो वा हे उल्लेख असावेत.

(५) डोके फोडणारा-हातपाय तोडणारा बाल वयातील भीम

भीमाने आपल्या अफाट ताकदीच्या बळावर कौरवकुमारांना त्रास द्यायला सुरुवात केली याचे महाभारतात लै उल्लेख आहेत. अगदी त्यांचे केस ओढत ओढत फरफटत बुक्क्या मारत नेणे, त्यांना आपल्या बगलेत दाबून त्यांचा जीव अर्धमेला होईतो पाण्यात बुडवणे, मुले झाडावर फळे तोडण्यास चढली असता झाड गदागदा हलवून फळांसकट पोरांना झाडावरून खाली पाडणे.

(६) कौरवांचा एक एक महिन्या नंतरचा ज्न्म (असे फक्त दु:शीलेबद्दल लिहले आहे)

सहमत

( ७) राजाचा मोठा मुलगा तोच राजा होणार, धृतराष्ट्र राजा केव्हा झाला ?

पांडूनंतर धृतराष्ट्राच्या अभिषेकाचा जरी प्रत्यक्ष उल्लेख महाभारतात नसला तरी राजा मात्र तोच झाला होता. ह्याचे कैक उल्लेख महाभारतात आहेत. उदा. पांडवांना वारणावतात जाण्याची अनुज्ञा देणे, हस्तिनापुराची फाळणी करून खांडवप्रस्थ पांडवांना देणे, द्युताचे आमंत्रण, शेवटी भीमार्जुनांच्या प्रतिज्ञेने भयभीत होऊन द्रौपदीने तीन वर प्रदान करून पांडवांची दास्यमुक्ती. युद्धारंभी विदुर, भीष्म, कृष्ण यांछे धृतराष्ट्राला समजावणे व दुर्योधनापुढे हतबल असल्याची राजाची बतावणी.

( ८) युद्धप्रसंगीही दुर्योधनाने कुरुवंशातल्या बहुतेक सगळ्या सदस्यांना आपल्या बाजुने ओढले. हे कोठून आणले ?

कुरुवंशावतील बहुतेक सर्वच सदस्य कौरवांच्या बाजूने लढले. शांतनुचा बंधु बाल्हिक, त्याचा पुत्र सोमदत्त, पौत्र भूरीश्रवा हे त्यातले काही प्रमुख योद्धे. पांडवांच्या बाजूला कुरुवंशातले युयुत्सु सोडून कुणीच नव्हते.

( ९) दुर्योधन म्हणजे दु: युधम अर्थात युध्दात जिंकता येण्यास दुर्धर / अवघड असणारा.

तसेही महाभारतात अर्जुन सोडून कुणीच अपराजित नाही. त्यामुळे ह्या पदव्या तशा फक्त नामापुरत्याच.

(११ ) द्युतप्रसंगी कर्णाने त्याला द्युतापासुन परावृत्त करण्याचा आणि सरळसरळ युद्ध करण्याचा सल्ला दिला होता संदर्भ ?

माझ्या मते हा उल्लेख महाभारतात नाही. घोषयात्रेप्रसंगावेळच्या दुर्योधनाच्या लज्जास्पद पराभवानंतर प्रायोपवेशन करू पाहणार्‍या दुर्योधनाला कर्ण परावृत्त करतो आणि युद्ध करून जिंकायचा सल्ला देतो असे काहीसे आहे.

(१२) योग्य राजकीय खेळ्या खेळुन याद्वांची सेनाच काय तर कृष्णाची चतुरंग सेनाही स्वतःकडे जमा केली

कृष्णाच्या स्वतःच्या नारायणी चतुरंग सेवेचा उल्लेख हा नक्कीच प्रक्षिप्त आहे. ह्या सेनेचा उल्लेख नंतर अगदी पुसटसा येतो अगदी जेमतेम एक दोनच ठिकाणी. प्रमुख यादवांनी आपापले मैत्रभाव स्मरून कौरवपांडवांची बाजू पत्करली. कृतवर्म्याचे कृष्णाशी तसेही स्मयंतक मणी प्रकरणापासून काहीसे शत्रुत्वच होते तसेच तो बलरामाच्या बाजूचा. साहजिकच तो आपल्या भोजवंशीयांसकट दुर्योधनाकडून लढला तर सात्यकी हा अर्जुनाचा शिष्य आणि कृष्णाचा परमभक्त. साहजिकच शिनीकुलाने पाण्डवांची बाजू घेतली.

बाकी महाभारतानुसार दुर्योधन पूर्णपणे खलनायकच होता ह्यात कसलीही शंका नाही.

महाभारतानुसार दुर्योधन पूर्णपणे खलनायकच होता ह्यात कसलीही शंका नाही.

असहमत. मी महाभारताचा अभ्यासक नाही. पण जेवढं वाचलंय आणि ऐकलंय त्यावरून मलातरी तो खलनायकापेक्षा महाभारताचा बळी(victim) जास्त वाटतो. आधी कर्ण वाटायचा. पण आता नाही वाटत.

महाभारताबाबत्च काय तर एकुणच सगळ्याच पौराणिक पात्रांबाबत कल्पनारंजन करुन कादंबर्‍या लिहिण्याची फॅशन आल्याने हे सारे झाले आहे ...

मागे एके ठिकाणी झोपेत असलेल्या पांडवपुत्रांची हत्या करणार्‍या ...इतकेच नव्हेतर अजुन जन्मालाही न आलेल्या गर्भावार सश्त्र चालवणार्‍या अश्वस्थाम्याबद्दल सहानभुती पुर्वक उल्लेख ऐकले आहेत ( एक नमर्दा परिक्रमा वासी तर "पवित्र आत्मा" असा उल्लेख करत होता त्याचा )

शुर्पणखेला एकाने मस्त रंगवुन "बिचारी " ह्या नोट वर पुढे आणले होते ... तर एक जणाने बली राजावर वामनाने कसा अन्याय केला ह्यावर प्रवचन झाडत होता (शिवाय त्याला आर्य वि. द्रविड असा मसाला आहे )...किंव्वा रामाने वालीला मारणे कसे अन्याय्य आहे ह्यावर बरेच लोक बोलतात

आणि मृत्युंजय ह्या कादंबरीने तर कहर केला ... एक मैत्रिण कर्णावर कसा अन्याय झाला ह्यावर तावातावाने बोलत होती .. ( माझा माहीती नुसार वस्त्रहरण प्रसंगात प्रोवोक करणार्‍यात कर्णच पुढे होता ...एक स्त्री त्याची बाजु घेतीये हे पाहुन मला हसु का रडु असे झाले होते )

काळानुसार आणि मेजॉरीटी नुसार न्याय्य अन्याय्यच्या व्याख्या बदलत रहाणार ....काय सांगता , उद्या कोणी संपुरण महाभारतच हे "कौरवांच्या बाबतीत क्रुर व अन्यायी आहे आणि खरे दुष्ट पांडव आणि कृश्णच होते" असे रीव्हाईझ करुन लिहिल ....

अस्तु

||तुका म्हणे उगी रहावे| जे जे होईल ते ते पहावे ||

बिनबुडाच्या वांझोट्या चर्चा.

रामायण व महाभारत हे आपले नुसते धार्मिक ग्रंथच नव्हेत तर सांस्कृतिक धन आहे. त्यावर आपले विचार अवष्य मांडावेत पण तसे करतांना " ग्रंथात असे आहे पण मला त्यातून हा अर्थ लावावा असे वाटते " असे लिहले पाहिजे..............................................वाचकाला ग्रंथात काय आहे व मग तुम्हाला काय म्हणावयाचे आहे ते सापेक्ष कळते. नच, तुम्ही मांडता ते ग्रंथात आहेच अशी चुकीची समजुत होऊं शकते.

या विचाराशी अतिशय सहमत झालो आहे!

कशाला डोक्याला शॉट लावून घेताय.

मुळात महाभारत खरंच घडलं होतं की ते एक मुळच्या जय नावाच्या काव्याचं अनेकांनी भर टाकून तयार झालेलं महाकाव्य आहे इथपासून शंका आहेत.

कारण त्याचे समाजमनाशी धार्मीक, सांस्कृतीक व अध्यात्मीक नाते जडलेले आहे.

या नात्याची चाचपणी करुन ते अनावश्यक असेल तर तोडणं उत्तम नाही का? उगाच आपलं काव्याचा काव्य म्हणून आस्वाद न घेता त्याचा सांस्कृतिक वारसा म्हणून फुकाचं लोढणं गळ्यात बांधण्यात काय हशिल आहे?

चर्चा जरा ट्रॅकवर ठेवा राव! शरद म्हणत आहेत की मूळ महाभारतात असे संदर्भ नाहीत. ठीक आहे ना! महाभारताच्या खूप संहिता वापरात आहेत. सगळ्यात वेगवेगळं काही ना काही सापडेल. तेही ठीक. प्रत्येकजण आपल्या प्रतिभेने त्यात भर घालतो. महाभारतातलं कोणतेही पात्र एखाद्या प्रसंगी तसं का वागलं असेल यावर कारणं शोधतो. तेही ठीक आहे. पण त्याचवेळी मूळ प्रमाण महाभारत म्हणून जे काही मानलं गेलंय त्यात असं असं लिहिलंय हे माहित असावं असं वाटणं काही चूक नाही.

धृतराष्ट्र अभिषिक्त राजा कधीच नव्हता. त्यामुळे दुर्योधनाचा राज्यावर दावा कधीच योग्य म्हणता येणार नाही असं मीही वाचलं आहे. पंडु वनात गेल्यावर त्याचा विश्वस्त म्हणून धृतराष्ट्राने रामाच्या भरताप्रमाणे राहणे अधिक उचित ठरले असते. कारण पंडुने संन्यास नक्कीच घेतला नव्हता आणि कशीही असोत त्याला मुले पण झाली होती. त्यामुळे धृतराष्ट्राचा राज्यावर हक्क राहिलाच नव्हता. अर्थात पंडुने किंवा पांडवांनी रामाप्रमाणे राज्याची वाटणी केली असती तर काही प्रश्न नव्हता. अर्थात महाभारत हे रामायण नव्हे! त्यामुळे त्यात हाडामांसाची वाटणारी सर्व गुणदोषांनीयुक्त माणसे आपल्याला बघायला मिळतात. आधीच्या प्रथा आणि आदर्श बाजूला ठेवून वेगळेच काही घडलेले महाभारतात अनेक जागी वाचायला मिळते.

शरदराव, मनातले बोललात. दुर्गाबाईंबद्दल कितीही आदर असला (भावमुद्रा वगैरे वाचल्यानंतर) तरीही व्यासपर्वाने मात्र फार निराशा केली. त्यातले लेख अत्यंत रूक्षपणे लिहीलेले वाटले. प्रसंगी कृष्ण आणि द्रौपदी यांच्याबद्द्लचे लेख तर खोडसाळपणाचा वास येतील असेच आहेत. ( (म्हणजे कृष्ण-द्रौपदी संबंधांचे वर्णनात कृष्णसख्या सख्या पेक्षा ठोक्या जास्त आहे असा दर्प जाणवतो)
)परंतु प्रचंड वाखाणण्यासारखी गोष्ट आहे ती म्हणजे त्यांचा अभ्यास आणि व्यासंग.
असो या लेखामुळे असा विचार करणारा मी एकटाच नाही असे वाटले.

रामायण आणि महाभारत हे दोन्ही माझ्या मते काल्पनिक होते. एवढं संशोधन वगैरे करून काय साधतं हा मला पडलेला प्रश्नच आहे. त्यात ऊर्जा, वेळ, पैसा खर्च करून काय साध्य होणार आहे? पुराण, इतिहास भविष्य घडवण्यासाठी वापरावे पण संशोधनावर वर्तमानातली ऊर्जा खर्च करून, वितंडवाद घालून काही साध्य होत असेल असे वाटत नाही. असो. हे एक माझे मत; चुकीचे असू शकेल. मला राजू श्रीवास्तवच्या एका विनोदी सादरीकरणातला प्रसंग आठवला. मुंबईमधले भाई गुन्हेगारी सोडून सत्संगाचा व्यवसाय करायचे ठरवतात. कमी कष्टात भरपूर पैसा आणि मान मिळवून देणारा तो एकमेव व्यवसाय आहे असे त्या गुंडांचे मत असते. एक स्टेज बांधून आणि बंदूकधारी गुंड जागोजागी बसवून मुख्य भाई प्रवचन सुरु करतो. त्यांची नावे पण विचित्र असतात. बाबू जलेला, पप्पू काणा, बबन कुर्ला अशी. मुख्य भाई सुरु करतो, "प्रथम अध्याय शुरु कर रेला हूं...जब द्रौपदी का चीर हरण होरेला था, द्रौपदी प्रार्थना करेली थी...कुंभकर्ण द्रौपदी का चीर खिंच रहा था पर चीर था की खतम होने का नाम ही नही लेरेला था...क्युंकी द्रौपदी की रक्षा कर रहे थे सुदर्शनचक्रधारी भगवान गणेश...". एक भक्त उठतो आणि म्हणतो, "क्षमा कीजिये महाशय, वह कुंभकर्ण नही थे, दु:शासन थे और द्रौपदी की रक्षा भगवान गणेश ने नही, भगवान कृष्ण ने की थी, महाभारत मुझे कंठस्थ है..."

नंतर भाई त्या अभ्यासू श्रोत्याला मागे बोलावून घेतो आणि विचारतो, "द्रौपदी का चीर हरण दु:शासन के बदले कुंभकर्ण करेंगा तो तेरे बाप का क्या जायेंगा?" आणि मग त्या श्रोत्याची धुलाई होते हे सांगणे न लगे! :-)

अतिशयोक्ती आणि विनोद सोडले तर विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे. ;-)

बाकी राजू श्रीवास्तवने काही काही प्रसंग छान रंगवले आहेत. बातम्या वाचणारी तर्‍हेवाईक माणसे, मोठ्या लग्नात जेवणाची होणारी गंमत वगैरे प्रसंग खूप गंमतीदार आहेत. युट्युबवर आहेत. अवश्य बघा.