शासकीय नितीमत्ता

नितीमत्ता हा विषय तसा बराच चर्चला गेलेला असला तरी काही अनुभव आले की पुन्हा जाग्रुत होतोच. माझेही आज तसेच झाले.
आटपाट नगरात एक अधिकारी रुजु झाले. यापुर्वीचा त्यांचा अनुभव व तेथील लोकांच्या माहितीनुसार साहेब अतिशय कडक. शिक्षण आणि आरोग्य हे त्यांचे अति जिव्हा़ळ्याचे विषय आहेत हे त्यांनी आल्या आल्या सांगून टाकले. कारण काय तर तिर्थरुप शिक्षक. मंडळी धास्तावली. मागील अनुभव पाहता अशी सुरुवात ही धोक्याची घंटा. आल्या आल्या साहेबांनी भराभर भेटीचा धडाका सुरु केला. प्राथमिक शब्दाला फारच महत्व मग ती शाळा असो की आरोग्य केंद्र. दोन महिन्यात जवळ जवळ सर्व तालुका पिंजला गेला. साहेब शाळे शाळेत जावुन तपासणी करु लागले. अगदी मुलांच्या स्वाध्याय वह्याही स्वतः तपासु लागले. मुलाची नखे कापणे यात ही आनंद मानु लागले. इतर विभागातही काही शांतता होती अशातला भाग नाहीच. ह्ळु हळु साहेबांना लोकांचे दोष दिसु लागले तशी कारवाईची सुरुवात झाली. विभाग वार मिटींगा होऊ लागल्या तसे साहेबांचे बोलतांना शब्दावरील नियंत्रण कमी होऊ लागले. असंसदीय शब्दांची भर पडु लागली. लाचखोर अधिकार्‍यांची तोंडीच झाडाझडती सुरु केली. प्राथमिक ला दुरुस्त करण्यास्तव साहेब जास्तच झटतांना दिसु लागले. अचानक साहेबांना साक्षात्कार झाला की आपली प्राथमिक ची मंडळी काही नेमुन दिलेल्या गावी राहत नाही. शासन त्यांना घरभाडे भत्ता, प्रोत्साहन भत्ता, काहींना आदिवासी भत्ता देते. हे लोक गावाच्या सरपंच व ग्रामसेवक मंडळींना हाताशी धरुन खोटेच दाखले देतात. तशी काही किलोमिटर ची सवलत आहे पण तिला कोणी विचारित नाही. मग साहेबांनी एक शक्कल लावली. सर्व भत्ते एकत्र करुन जी रक्कम होते त्याच्या तिच्या १०% रक्कम आपल्या गावात खर्च करावी असा विचार मग शिक्षकांनी शाळेत व इतरांनी आपल्या कार्यालयात. एक दोघांनी आवाज करण्याचा प्रयत्न करताच त्यांची कुंडली मांडली गेली. लोकांनी हळु हळु रक्कम जमा करण्यास सुरुवात केली. केंद्र प्रमुख विस्तार अधिकारी याच कामाला प्राथमिकता देऊ लागले.

वरील घटनेवर मला पडलेले प्रश्न
१ . अधिकारी जर स्वतः सर्व कामे करु लागला तर मग यंत्रणा कशी चालणार?
२ . आपल्या कनिष्टाकडुन काम करुन घेणे की स्वतः राबणे?
३ . कर्मचारी नियमात वागत नाही तर मग दंड रक्कम भरा व मोकळे व्हा हे कितपत योग्य?
४ . एका कर्मचार्‍याने जर सांगितले की मी कामच करीत नाही व त्या मोबदल्यात २०% देतो तर ते मान्य होणार का?
५ . अधिकार्‍यांनी असे निकष लावणे कितपत योग्य?
ता.क. यातील सर्व घटना पुर्ण पणे सत्य आहेत.