आर. डी. मल्हार !

आरडी उत्तम संगीतकार होते, आणि त्यांनी बरीच छान गाणी आपल्याला दिलीत, याबद्दल शंकाच नाही, परंतु ...."असा संगम कोणालाही जमला नाही , जमणार नाही"...... हे जरा अति झाले.
गंमत म्हणजे हेमंत कुमार, ओपी नय्यर इ. च्या जमान्यातल्या संगीतावर पोषण झालेल्या पिढीचे, 'आरडीचे आगमन झाले, आणि सिनेसंगीताचा कचरा झाला' असे मत झाले होते. (आशाताई ओपींना सोडून आरडींकडे वळल्या, अन सगळा घात झाला...) परवाच एक जुना मित्र भेटला, तेंव्हा जुन्या आठवणी काढताना त्याने हा उल्लेख केला, त्यामुळे आत्ता आठवले.

<em>एकंदर संगीताचा विचार केल्यास गाणे गाण्यापेक्षा संगीत रचना करायला अधिक “प्रतिभा” लागते असे मला नेहमी वाटते.
हे त्रिवार सत्यच आहे. परंतू शास्त्रीय संगीत गाताना गायक हा संगीतकारही असतो. आपण जे शिकलो त्या पेक्षा आयत्या वेळची " उपज" वेगळी असू शकते. सबब तिथे प्रतिभेचा प्रश्न येतो. नवे सुचणे म्हणजे प्रतिभा व सादर करणे म्हणजे कौशल्य !
तर संगीतकार आ.डी. बर्मन हा माझा अनेक आवडत्या संगीतकारांपैकी एक – अतिशय प्रतिभावान मी आरडी ना प्रतिभावान संगीतकारात गणत नाही. ते शैलीदार संगीतकार
सुरूवातीस होते पण त्यानंतर त्यानी तीही शैली सोडून दिलेली दिसते.( त्या शैलीतले ओ मेरे प्यार आजा , आजा पिया तोहे प्यार दूं ई गीते आठवा ) मग आरडी यांचे संगीतातील स्थान काय ? तर ते सर्वात वरच्या दर्जाचे प्रयोगशील संगीतकार होते. त्यानी किती वाद्ये , किती ताल वापरले याला गणतीच नाही. किती प्रकारच्या लोकसंगीताचा परिचय त्यानी भारतीय लोकाना करून दिला ! ग्रेट. त्यांचे मोठे योगदान
म्हणजे त्यानी " मेलडी" ची व्याख्याच बदलली. उदा. देखिये साहेबो वो कोई और थी - तीसरी मंझील.
आता याचा आर डी मल्हार शी काय संबध.? ते पाहू . तर पावसाचे गाणे म्हणजे ते कोणत्या तरी मल्हार, कोणत्यातरी सारंग रागावर आधारित असले पाहिजे हे कल्पनाच त्यानी झुगारली. ( पुढे एल पी नी मारवा रागात कॅबरे गीत करून या बंडखोरीला हातभारच लावला ) . मी ओपींचा चाहता आहे पण काही बाबतीत आरडीचे स्थान वादातीत आहे हे मान्यच करावयास हवे." आर डी हा उत्तम कॉपीकॅट आहे असे ओपीच एकदा म्हणाले होते.

आर डी ला कोणि प्रतिभावान म्हणो कि कचरा म्हणो, नखशिखांत (म्हणजे श्रोत्याला पदन्यासापासुन मानेच्या झटक - मुरडण्यापर्यंत ) संगीत मेजवानी देणारा एकच संगीतकार... आर.डी.

अर्धवटराव

पंचमबद्दल अगदी दोन टोकाची मतं ऐकायला मिळतात. आधी ताल /ठेका घेऊन मग त्याच्यावर आपण सगळी चाल उभी करू शकतो अस त्यांनी एका मुलाखतीत सांगितलेलं आठवतंय. "दम मारो दम" चं त्यांनी यासाठी उदाहरण दिलं होतं.

आर डी चं संगीत राजेश खन्नासाठी वापरलं गेलं तोपर्यंत सुश्राव्य होतं. नंतर अमिताभचा उदय झाला आणि एकूणच संगीताला उतरती कळा लागली. तरीही अमिताभच्या बर्‍याच चित्रपटांना आर डी चंच संगीत सुरुवातीच्या काळात होतं. राजेश खन्नाच्या काळापासून किशोरकुमार हा एक नंबरच्या हीरोचा आवाज झाला आणि किशोरकुमार हा पंचमच्या संगीतातला एक महत्त्वाचा घटक होता हे याचं एक कारण असू शकेल.