आपल्या ना नक्की उत्तम, ना एकदम भुक्कड अशा मध्यम प्रतीच्या निर्मितीक्षमतेचं करायचं काय?

मी करतो आहे ते माझ्या आनन्दा साठी हा तथाकथीत 'माज' जर असेल तर मग मीडिओक्रिटी हे फक्त perception च आहे

आठवा ती sir Vivian Richards ची चाल ....... त्याला नही कधी मीडिओक्रिटी चा गन्ड आला
शेवटी 'स्वान्तसू़खाय' जर असेल तर सगळे च प्रश्न गळून पडतात आणी रहतो तो निखळ आनन्द .. निव्वळ आनन्द !!!!

मजेदार विदुषक

लेख वाचला..सविस्तर नंतर लिहितो... मस्त झालाय...

आपण सुरु करावे जे आपल्याला मनापासून करावेसे वाटते ते....जमेल तसे....आपल्या तथाकथित मीडिओक्रिटी सकट....परिपुर्णतेचा ध्यासाने, पण अट्टहासाने नाही...आणि मागे वळून, तृप्त होऊन बघावे स्वतःच्याच प्रगतीकडे... बघावी कालच्या अडखळणार्‍या, मीडिओकर पावलांची आजची डौलदार लय...कोणी पळत असेल शेजारी तर त्याची धाव, त्याची गती त्याला मुबारक....आपण करत रहावा आपला प्रवास आपल्या पायांनी, आपल्याच गतीने...स्वांतसुखाय!

हेच म्हणतो....
फारच सुंदर मनीष...

______________________________
ही आमची अनुदिनी ... http://bhadkamkar.blogspot.com/

सहमत
पडत्या पावसाला पाहुन तुम्ही आतुन भिजला नाहीत तर स्वतःच्या कोरडेपणाची तारीफ करु नका तर हे मान्य करा की तुमच्या आयुष्यात भिजवणारे क्षण आलेच नाहीत

इतके प्रामाणिक लिखाण क्वचित पहायला मिळते. भडकमकर यांच्या लेखाचे हे यश मानायला हवे की, तो वाचून ग्वाही "सत्य-असत्याशी मन केले ग्वाही" या भावनेतून इतके प्रामणिक लेखन करावेसे वाटले !

मनिष यांनी या नाटकाच्या निमित्ताने अनेक मुद्द्यांचा परामर्श घेतला आहे. हे सर्व मुद्दे एकमेकांमधे गुंतलेले आहेत, एकमेकांशी फार जवळचे नाते सांगणारे आहेत. अशा गुंतागुंतीच्या गोष्टींशी झुंजायचे म्हणजे एकेक मुद्द्याला वेगळे काढून पहायचा विश्लेषणात्मक मार्ग कधीकधी पत्करावा लागतो.

बर्‍याचदा रुचिभिन्नता या कारणामुळे आपण आपल्याला आपल्या रुचिशी मिळतीजुळती नसलेली माणसे निरर्थक वाटतात. गोविंदाचे चित्रपट याचे एक सहज आठवणारे उदाहरण म्हणून सांगतो. "राजा बाबू" सारखे चित्रपट मी पहायला जायचो तेव्हा मला छद्मीपणे हसणारे लोक आठवतात. "वन मॅन्स फूड इज समवन एल्सेस पॉइझन " असे म्हण्टले आहे ते या अर्थानेच. आणि मग जे आवडत नाही त्याला आपण सुमार असे म्हणून मोकळे होतोच.

सुमारपणा (मीडिओक्रिटी ) - मग तो स्वतःचा असो, की इतरांचा , ही एक सब्जेक्टिव्ह बाब आहे. एखाद्या स्वच्छ लखलखीत दिवशी आपण स्वतःला आपापल्या जगातले व्यास-ब्रॅडमन्-डा विंची-आइन्स्टाईन समजतो. (सुदैवाने , बहुतांश लोकांचा भ्रमनिरास लगेच - बहुदा त्याच दिवशी - होतो. ज्यांचा कधी होत नाही त्यांची अवस्था काय वर्णावी !) आणि काही इतर दिवशी नैराश्याचे झटके येतात ? "स्वत:ची किंमत काय ?" याची उत्तरे फार काळीकुट्ट यायला लागतात. हेच तर्कशास्त्र मग आपण दुसर्‍यांच्या बाबतीत लागू करू शकतो. इट इज व्हेरी मच अ पर्सेप्टीव नोशन !

असे जर का असेल तर मग आपण नक्की जोखावे कसे स्वतःला ? हा एक यक्षप्रश्नच आहे. "माझ्यापुढे नित्य आत्मानुभूती, पटावे दुजे तर्क आता कसे ? पुरे जाणतो मीच माझे बल !" या रे. टिळकांच्या ओळी अतिशय सुंदर खर्‍याच. पण असा अनुभव ज्याला आला (आणि जो त्या ठिकाणी टिकू शकला !) त्या माणसाला नक्की काहीतरी महत्त्वाचे गावले आहे. दुर्दैवाने , जेव्हा माणसे आपल्या या दिव्यानुभूती इतरांपर्यंत पोचविण्याचा दावा करतात तेव्हा त्याला बुवाबाजीचे स्वरूप आलेले असते ! तेव्हा आपल्या नशीबी बर्‍याचदा भिरभिरणे येते - सततचा आत्मशोध.

मी ज्या व्यक्तीला माझे मेंटॉर मानले त्याबाबतचा एक अनुभव देतो. ती व्यक्ती एक संशोधक होती. कामाबद्दल बोलताना ते एकदा असं म्हणाले "आपल्या कामांच्या कित्येक वर्षात आपल्याला हाताच्या बोटांवर मोजण्याइतक्याच वेळा खरी अनुभूती येते, एखादाच विचार मनात चमकून जातो, एखादेच स्फुल्लिंग चमचमते आणि त्यातून शोध लागतो, नवा विचार सापडतो, वेगळी वाट दिसते. मग बाकी वेळेला आपण काय करत असतो?
रिकामटेकडे असतो का? मिडिऑकर असतो का? तसे जर असलो तर मग 'वेगळी वाट' कशी दिसते? ती दिसते त्या क्षणी आपण कोण असतो?
तर आपण तेच असतो. त्या क्षणाच्या अवस्थेतून जाताना आधीच्या अनुभवांचे सार एका विचाराच्या थेंबातून आपल्या पदरी पडते आणि पुन्हा एकदा नव्याने जमिनीची मशागत सुरु होते!"

माझा मुलगा माँटेसरी शाळेत जातो. त्या शाळेचे तत्त्व हे मुलांना शिकवणे हे नसून ती त्यांची त्यांचीच शिकत जातात त्यांना फक्त मदत करणे हे आहे.
त्यांच्यातली मिडिऑक्रसी सृजनात कशी परिवर्तित होत जाते हे अनुभवणे. हा विचार चटकन पटत नाही. पण आपण थोडा पेशन्स दाखवला तर आपली मुले काही महिन्यात किती वेगवेगळे पैलू आपल्यासमोर दाखवतात हे पाहून आपण अचंबित होतो. त्यांच्यात कॉंपिटिशन नसते. तर स्वतःलाच शोधणे असते. एकाने एक गोष्ट अशी केली म्हणून दुसर्‍याने तशीच करायला हवी असे अजिबात नाही. आउट ऑफ बॉक्स विचार हा यशस्वी केला की तो शोध असतो आणि अयशस्वी झाला तर तो शोधाकडे जाण्याची पायरी ठरतो! पण रिझल्टला महत्त्व न देता तो तसा आधी करणे हे महत्त्वाचे! ;)

चतुरंग

वरील सर्व लिखाण वाचल्यावर मला पण काही मांडावेसे वाटते.(जरी इतके चिंतन नसले तरी)
जसे ज्ञानेश्वर माऊलींनी म्हटले आहेच की 'राजहंसाचे चालणे| जगि या जाहले शहाणे| म्हणोन काय कवणे| चालोचि नये|' (वरील ओवी पु.लं.च्या असा मी असामी मधून उचलली आहे त्याच दिगंबरकाका स्टाईल मधे)

आत्मशोधः पण जे पाहीजे ते सापडते का या शोधातून? जे पाहीजे ते सापडत नाही म्हणून तर हा न्यूनगंड येत असावा. किंवा जे पाहीजे तेस गवसले म्हणून कदाचित स्वतःचीच जाणता अजाणता दिशाभूल झाली तर हा अहंगंड येत असेल. पण हा न्यूनगंड किंवा अहंगंड दोन्हीही सृजनशीलतेला मारक असे मला वाटते. जर एखाद्याला आपल्यातील तृटीची जाणीव होऊन परत पूर्णत्वाकडे झेप घेण्याची उर्मी वाटत राहीली तर हा आत्मशोध सृजनशीलतेत परीवर्तीत झाला असे म्हणता येईल.

पूर्णत्व कोणास लाभलेले दिसत नाही. जो तो पूर्णत्वाच्या शोधातच दिसतो. मग कदाचित ही पूर्णत्वाकडे जाणारी वाटच जास्त स्वारस्यपूर्ण आहे का? म्हणजे कदाचित एखादी गोष्ट मिळण्यात आनंद असेलही पण जास्त आनंद आहे तो ती गोष्ट मिळवण्यात. म्हणूनच एक गोष्ट मिळाली की दुसरी गोष्ट मिळवण्याकडे लगेच माणूस वळतो. म्हणजे मुक्कामाला पोचण्यात कदाचित मजा कमी असेल पण प्रवास करण्यात मात्र फार मजा आहे. परत हे दोन्ही आनंद व्यक्तीसापेक्ष आहेत. कदाचित म्हणूनच भगवंताने म्हटले असेल 'कर्मण्येवाधिकारस्ते | मां फलेषु कदाचनः |'. त्यालाही तेच सांगायचे असेल की कर्म करत रहा फलाची चिंता करु नकोस कारण खरी मजा कर्म करण्यातच आहे.
कदाचित माझ्यातल्या मिडिओक्रीटिची जाणिवच मला परफेक्शनच्या दिशेने उद्युक्त करते का हे महत्वाचे. म्हणजे हरलो तरी चालेल पण हार मानणार नाही असा विचार ही मिडिओक्रीटि देत असेल तर उत्तमच नाही का?

(पूर्ण गोंधळलेला 'अपूर्ण')
पुण्याचे पेशवे

मुख्यत: "सुमारपणा" हा विषयच खुप मोठ्या आवाक्याचा आहे.त्याला बरेच पैलु आहेत.
"सुमारपणा" हि पुर्णत: सापेक्ष अशि संकल्पना वाटते.
जेव्हा एखादा प्रकार आपल्याला "सुमार" असा वाटु लागतो म्हणजे नक्कि काय होत असावे?
जेव्हा जास्त खोलात जाउन विचार केला तर तरतमभाव ह्यात एक प्रमुख भुमिकेत असतो असे मला तरी वाटते.
इंग्रजीत ह्याला "comparison" असा शब्द आहे.सततची तुलनाहि म्हणता येइल.

एखाद्या गोष्टि बाबत निर्माण होणारा "आत्मविश्वास" तो पर्यंत चालणारी हि प्रक्रिया मानता येइल का?
सतत आजुबाजुला ,मागे पाहण्य़ाची माणसाचि प्रव्रुत्ती.त्या गोष्टींशी स्वत:ची तुलना हे सुध्दा ह्याला कारणिभुत धरता येइल
का सततची स्पर्धा?

मला माहितितील "सुमारपणाचे" एक उदाहरणॆ देतो.
माझा एक मित्र शाळॆत असताना दहावी पर्यंत अत्यंत हुशार विद्यार्थी होता.दहाविला उत्तम अशा गुणांनी उत्तीर्ण होऊन
११ वी करिता पुण्य़ातील एका उत्तम अशा महाविद्यालयात प्रवेश करता झाला. दहावी पर्यंत शाळेत अतिशय नावाजलेला
मुलगा.त्याला तीच सवय लागलेली.प्रत्येक ठीकाणि होणारे त्याचे कौतुक,त्याला प्रत्येक गोष्टित मिळणारे महत्व वगैरे
गोष्टि त्याचा आत्मविश्वास वाढवत होत्या.त्या गोष्टिचि त्याला इतकी सवय लागलेली. परंतु हाच जेव्हा महाविद्यालयात आला तेंव्हा
चित्र पुर्ण पालटलेले होते. इथे सगळॆच त्याच्यासारखे हुशार होते.शाळॆत असताना १००-२०० मुलांमध्ये ह्याची स्पर्धा असायची.त्यातहि
हुशार म्हणाल तर १० ते १५ जणच. त्याच्या मनात आपोआपच कंपॆरिजन सुरु झाले.कोण physics madhye कसा expert आहे,
कोणी गणितात आपल्यापेक्षाही हुशार आहे,ह्याला तर दहावीला आपल्यापेक्षा जास्त मार्क्स आहेत....वगैरे.
त्यातुनच आपण फ़ारच सुमार आहोत अशी भावना त्याच्यात काहिहि कारण नसताना वाढीस लागली.अकरावी कसाबसा पास झाला.
परंतु बाराविचा ताण त्याला झेपला नाहि.शेवटी त्याने बारावीत "drop" घेतला.ह्या एका वर्षात त्याने जोरदार मेहनत घेऊन त्याने त्याचा
हरवलेला आत्मविश्वास परत मिळवला,व मुख्य म्हणजे आहे ते वास्तव तो स्विकारायला शिकला. पुढे बारावीत त्याला चांगले मार्क्स तर मिळालेच
परंतु तो IIT मध्येही निवडला गेला.,असो..

मुळात माणुस हा आपला दर्जा सतत पडताळुन पहात असतो.आपल्या कळ्तनकळतच आपल्या मनाशी मापदंड ठरवले जातात.
इथे एखादा लेखच लिहायचा झाला तर आपण मनात केवढे विचार करतो.
मी जे काहि लिहिणार आहे ते लोकांना आवडेल का? आधि कोण्या अमुक अमुक लेखकाने असाच लेख किति सुंदर लिहिला होता.
तसा माझा होइल का? किंबहुना ब-याच वेळॆला एखादा लेख/कथा/कविता लिहुन झाल्यावर का कॊण जाणॆ ते अचानक आपल्याला सुमार
वाटू लागते. इथे कुठेतरी हे "मापदंड" आडवे येत असावेत.
त्याउपरहि आत्मविश्वास हा सुध्द्दा मुद्दा आहेच. एकदा तो आला कि हि सुमारपणाची जाणिवही कमी कमी होत जाते.
पण ह्या दोन्हि प्रक्रिया ह्या अव्यातहतपणॆ सुरुच असाव्या लागतात.त्यातुनच निर्मितीक्षमतेची प्रत वाढीस लागते.
थोडक्यात सकारात्मक द्रॄष्टीकोन हा सतत असणॆ हे आवश्यकच आहे,त्याचबरोबर आपल्या क्षमतांची जाणिवही.

आपली मीडिऒक्रिटी , सुमारपणा ओळखून, पत्करून, तो पचवणं हा एक भयावह, क्लेशकारक आणि होरपळवून टाकणारा प्रकार आहे..आपल्या ना नक्की उत्तम, ना एकदम भुक्कड अशा मध्यम प्रतीच्या निर्मितीक्षमतेचं करायचं काय?

हा परिच्छेद मुळातच निगेटीव्ह आहे.दरिकडे तोंड करून डोंगर चढण्य़ाचा प्रकार वाटतो.

असो,ब-याच दिवसांनी चांगली चर्चा वाचायला मिळाली.

अभिज्ञ.

मनिषराव,

आपला लेख आणि त्यावर इतरांनी लिहिलेले प्रतिसाद यातले मला फारसे काहीच कळले नाही आणि बर्‍याचश्या गोष्टी डोक्यावरून गेल्या! नक्की कुणाला काय म्हणायचं आहे तेच मुळी कळलं नाही! कुठल्यातरी गहन आणि किचकट विषयावर चर्चा सुरू आहे इतकाच अंदाज आला!

असो, आपलं चालू द्या.

आपला लेख आणि प्रतिक्रिया पुन्हा एकदा वाचून समजून घेण्याचा प्रयत्न करीन नायतर तो नाद सोडून देईन..

पुलेशु...

आपलाच,
तात्या.

आधीच गहन विषय. त्यात प्रतिसाद टॅन्जन्ट्ने जाणारे. त्यात भर म्हणून तुम्ही जे. कृष्णमुर्तींचे नाव घेतले. मग काय नीट लक्ष देऊन वाचण्याचा प्रयत्नच केला नाही. जे. कृष्णमुर्तींना आपण सॉलीड घाबरतो. मागे एकदा "जे. कृष्णमुर्तीं म्हणतात तरी काय?" हे पुस्तक नुसते चाळण्याचा प्रयत्न केला होता. तेव्हा मी निष्कर्श काढला होता की ते काय म्हणतात हे लेखकाला तर कळलेच नाही, पण त्यांना स्वतःला तरी कळले असावे का, ह्याचा विचार व्हायला हवा आहे. I)

मनीषजी, वरील विषयाचे साध्या भाषेत काही सिनॉप्सीस (व असल्यास निष्कर्श) वाचायला मिळाले तर तमभरे नभ उजळले अशी पावन कंडीशन प्राप्त होईल. ;)

ह.घ्या..... @)

मनिश खुप छान लेख. एकन्दरित आपल्या सिमा आपल्याला कळ्ल्या कि आयुश्य खुप सोपे होते असे वाटते नाहि का? मग अमुक एक गोश्ट मला येत नाहि ह्याचि फार खन्त वाट्त नाहि. जरुरि थोडी आहे कि प्रत्येकालाच सर्व गोश्टी करता आल्या पहिजेत. कोणी कशात हुशार असेल तर कोणी कशात. शेवटि सर्व आप्ल्या मनावर असते.

आपण सुरु करावे जे आपल्याला मनापासून करावेसे वाटते ते....जमेल तसे....आपल्या तथाकथित मीडिओक्रिटी सकट....परिपुर्णतेचा ध्यासाने, पण अट्टहासाने नाही...आणि मागे वळून, तृप्त होऊन बघावे स्वतःच्याच प्रगतीकडे... बघावी कालच्या अडखळणार्‍या, मीडिओकर पावलांची आजची डौलदार लय...कोणी पळत असेल शेजारी तर त्याची धाव, त्याची गती त्याला मुबारक....आपण करत रहावा आपला प्रवास आपल्या पायांनी, आपल्याच गतीने...स्वांतसुखाय! >>>>>

मनिष फारच प्रगल्भ विचार आहेत हे.

आपण जे साध्य करू शकू असे आपल्याला वाटते, नेमके तेच दुसर्‍याने साध्य करावे, पण आपल्याला साधू नये,
ह्यात आपल्या सुमारतेची जाण येते. असूया वाटते.

मात्र स्वाध्याय, सातत्य आणि स्वानंद यांच्या प्रत्ययातून साध्य होणारी हर एक क्षमता 'परिपूर्ण'तेचा आनंद निश्चितच देऊ शकते.

आपल्या संस्कृतीत, म्हणूनच ह्या तीन गुणांचे महत्त्व
स्थल, काल, व्यक्ती निरपेक्षतेने आपल्या सगळ्यांनाच 'परिपूर्ण'तेचा आनंद देऊ शकते.
आठवा सारेगमप मधे गाणारा ज्ञानेश्वर मेश्राम. त्याच्या स्वाध्यायाच्या, सातत्याच्या आणि स्वानंदाच्या
-अभंगांच्या जगात- तो अभंगच राहीला होता. परिपूर्ण. मग इतर कसेही असोत. कुठेही असोत. कधीही असोत.

इतर प्रतिसादकांचे प्रतिसादही अभ्यासपूर्ण आहेत.

मनीष! बुल्स आय!
आता कसं जीग सॉ पझलचे तुकडे जागच्या जागी फीट्ट बसल्यासारखे वाटले!
तू सोपे विवेचन केलेच आहे. त्यामधून मी माझ्यासाठी काही पराग कण उचलतो.----->

दुसरयाची निर्मिती कितीही सरस असल तरी आपण आपल्यला जमेल तशी निर्मिती जरूर करत रहावी...आणि त्यात जमेल तितकी सुधारणा करण्याचे प्रयत्न जरूर करावे.

परिपुर्णतेचा ध्यास आणि परिपुर्णतेचा अट्ट्हास ह्यातला फरक ओळखणे.

तुलना किती कराव्यात? आणि स्वतःला किती खिन्न करावे?......

वाहवा! मन तृप्त झाले. मनीष, अन्ज्ली तै नी म्हटल्याप्रमाणे "कोणी कशात हुशार असेल तर कोणी कशात."
हा विवेचन एपिसोड तुला जे कॄष्णमूर्तींच्या रस्त्यावर जायला खुणावतो आहे की काय?

"दुसरा एखादा फार मोठा कलाकार आहे, आणि आपल्याला त्याच्याइतकी कला येत नाही म्हणुन आपल्या पोटात
जो पोटशुळ उठतो, त्याचं काय करायचं?" असा सगळ्या चर्चेचा सोप्या भाषेत अर्थ सांगता यील.
काय? बरोबर का नाय?
.
..
...
मी काय म्हणतो, दिसला समोर थोर कलाकार, तर करा ना सलाम त्याच्या कलेला,,आणि
माना ना भगवंताचे आभार इतकी सुंदर कला पाह्यला मिळाली ह्याबद्दल.
अहो, नुस्ता कलाकारच होउन कसं चालेल?
जरा रसिक बनुन घ्या ना आनंद्.तुम्ही विनोदी लेखक असाल, तरीसुद्धा दुस्सर्‍याच्या विनोदावर जरा हसुन पहा.
त्याच्यासाठी नाही, तर तुमच्या स्वतःसाठी,बघा.तुम्हालाच कसं प्रसन्न वाटतं ते.

(आता तुम्ही स्वतः दोन्-पाच एकांकीका लिहिल्यात म्हणुन काय भाइ कातुजपाशी "तुझे आहे तुजपाशी"
किंवा "चाळ" वगैरेंच्या प्रयोगाला जाउन त्यांच्या नावानं(किंवा स्वतःच्या अकलेच्या नावानं)बोटं मोडत बसणार,
की त्यातला खुमासदार शैलीचा मनमुराद आनंद लुटणार? सांगा पाहु? )
आणि स्वतः तुमच्या कडे कला असेल तर प्रश्नच नाही, योग्य मार्गानं वापरा.
लोकांचं प्रेम मिळवा.
आणखी हवं तरी काय असतं हो आयुष्याकडुन.

(ता.क. :- आत्ताच प्रथम मानांकित दिग्गज टेनिस खेळाडु फेडरर ला हरवुन राफेल नादाल ह्यानं
पुनश्च फ्रेंच ओपन जिंकली. जिंकल्याबरोब्बर त्याचं हसमुखानं कुणी अभिनंदन केलं असेल, तर स्वतः फेडररनं.
(तो काही विक्षिप्त खेळाडुंप्रमाणे ब्याट फेकुन पाय आपटीत नाही ग्येला.) आणि त्याचं अभिनंदन स्वीकारताना नादाल हळुच
त्याला म्हणला "सॉरी(कारण मी ही तुझा फ्यान आहे,आणि मीच तुला हरवुन विजेतेपदापासुन वंचित ठिवलय.)"
आता विचार करा, हे नादाल आणि फेडरर पुन्हा निवृतीनंतर वगैरे हीच म्याच पाहतील, तर त्यांना काय वाटेल?
आपल्या दोस्तीचा/खेळाडुवृत्तीचा अभिमान. काय? बरोबर ना?
)
बास......
इतकच बोलायचं होतं.
कारण इतकच आम्हाला कळालेलं होतं.

आपलाच,
मनोबा

"दुसरा एखादा फार मोठा कलाकार आहे, आणि आपल्याला त्याच्याइतकी कला येत नाही म्हणुन आपल्या पोटात
जो पोटशुळ उठतो, त्याचं काय करायचं?" असा सगळ्या चर्चेचा सोप्या भाषेत अर्थ सांगता यील.
काय? बरोबर का नाय?

श्या....
मनोबा , तुम्ही तर विषयच संपवलात राव. इतक सोप्या भाषेत सांगीतलेत की आता आम्हाला चर्चा करायला काही शिल्लकच ठेवले नाहित.

(धारी)आंबोळी

'सुमारपणा' ह्या शब्दाला बरीचशी नकारात्मक (निगेटीव्ह) छटा आहे. 'मिडिऑकर' म्हणजे 'मध्यम कुवतीचा' असे मला वाटते.
प्रत्येकाची 'कुवत' वेगवेगळ्या क्षेत्रात वेगवेगळी असते. गणित न जमणार्‍या एखाद्याला चित्रकला चांगली जमते, व्यवहारात दुर्बल असणारा एखादा फार सुंदर सुंदर कविता करू शकतो. म्हणजेच माणूस कुठे निम्न कुवतीचा, कुठे 'मध्यम कुवतीचा' तर कुठे उच्च कुवतीचा असू शकतो/असतो.

स्वतःची मीडिओक्रिटी जरी ओळखता आली तरी स्वीकारता, पचवता येत नाही. तो पचवण हा एक भयावह, क्लेशकारक आणि होरपळवून टाकणारा प्रकार होतो

मला नाही वाटत असे. माझी 'मध्यम कुवत' ओळखणं आणि स्वीकारणं मला (आणि माझ्या ओळखितल्या बर्‍याच जणांना) कधीच कठीण गेले नाही. पण जिथे जिथे शक्य असेल तिथे तिथे 'कुवत' वाढविण्याचा मी प्रयत्न जरूर करतो. म्हणजेच काय? मिळेल तिथून मिळेल ते ज्ञान मिळविण्याचा सतत प्रयत्न करतो. (आपण सर्वच जणं हे करीत असतो) पण म्हणजे माझ्या 'मध्यम कुवतीची' मला खंत वाटते असे अजिबात नाही. सतत गुण आत्मसात करीत राहावे आणि दुर्गूण सोडून देत राहावे. असो.

:\ अरे! आता मला कळले आमच्या संकुलातील लोकाचा पोटशूळ का उठतो ते (आमच्याकडे पाहुन) 8>

"आपण सुरु करावे जे आपल्याला मनापासून करावेसे वाटते ते....जमेल तसे....आपल्या तथाकथित मीडिओक्रिटी सकट....परिपुर्णतेचा ध्यासाने, पण अट्टहासाने नाही...आणि मागे वळून, तृप्त होऊन बघावे स्वतःच्याच प्रगतीकडे... बघावी कालच्या अडखळणार्‍या, मीडिओकर पावलांची आजची डौलदार लय...कोणी पळत असेल शेजारी तर त्याची धाव, त्याची गती त्याला मुबारक....आपण करत रहावा आपला प्रवास आपल्या पायांनी, आपल्याच गतीने...स्वांतसुखाय.""

खरं आहे. पण माझा अनुभव असा -

आपल्याच सुमारपणामुळे निराश-हताश होण्याच्या वेळा येतात. दर वेळी ही समजावणी सुचतेच असं नाही. सुचलीच, तरीही हट्टी डोकं ती मानतंच असंही नाही. मूड स्विंग्समधे जात राहते मी. अशा शहाण्या समजावण्या पटतात, तेव्हा जग सुंदर असतं. आणि जेव्हा हट्टीपणा डोकं वर काढतो, तेव्हा अनिल अवचट वा आनंद नाडकर्णींसारखे चॅम्पियनही सगळ्याचं सोपेकरण करून टाकताहेत, असा खवचटपणा करायलाही डोकं मागेपुढे पाहत नाही.

यावरचा कायमस्वरूपी हमखास उपाय मलातरी अजून सापडलेला नाही. :(

नाही म्हणायला कधीकधी स्वतःचं समर्थन करताना 'शेक्सपिअरचा काय मूड जात नव्हता की काय? की त्याच्या हातून कधी काही ट्रॅश लिहिलं गेलं नव्हतं?' असले आचरट प्रश्न मात्र सुचतात. आणि बाकी काही नाही, तरी त्यातल्या निखळ आणि बेसलेस उद्धटपणामुळे मला तात्पुरतं हसायला तरी नक्की येतं!

'स्वांतसुखाय' हा शब्द बाकी अगदी लाखात एक. अगदी खणखणीत खरा. त्याचसाठी हे सगळे उपद्व्याप...

कायमस्वरूपी उपाय नाही असं म्हटलं खरं. पण अशा काळ्या मूडमधून बाहेर पडताना एक गोष्ट मात्र मला नेहमी आठवते.

मेघना पेठेची एक मुलाखत ऐकली होती. तिच्या पहिल्या पुस्तकाच्या प्रकाशनाच्या वेळी तिला प्रकाशकांनी विचारलं, की पुस्तकाला प्रस्तावना कुणाची घेऊ या? त्यावरचं तिचं स्वच्छ उत्तर - "ते 'आदर-बिदर' सगळं ठीक आहे. पण निव्वळ ज्येष्ठता या एका निकषावर जर कुणी मला 'असं लिही वा तसं लिही' असं सांगणार असेल, तर सॉरी. आपल्याला प्रस्तावना नको. इथे दुसर्‍या कुणाचा अनुभव माझ्या काहीच कामाचा नाही. गांधीजी, शिवाजी आणि ज्ञानेश्वर आणि शेक्सपिअर जगून गेले, म्हणून आता आपण जगायलाच नको, असं म्हणतो का आपण? प्रत्येकाला आपलं-आपलं स्वतंत्र जगावंच लागतं ना? तसंच लिहिण्याचंही आहे. माझ्याआधी कुणीही काहीही कितीही थोर लिहून गेलं असलं, तरी मला दिसलेलं माझं मी लिहिलंच पाहिजे. त्याला पर्यायच नाही."

शब्द कदाचित इकडे तिकडे असतील, पण आशय हाच होता. या तिच्या उत्तराची मात्र मदत होते. :)

मला जे म्हना य चे होते तेच पेटकर सहेबानि स्पश्ट केले धन्य्वाद. प्रत्येकामधे कहितरि गुण असतातच फक्त ते आपल्याला ओळ ख ता आले पहिजेत.

काय बोलू. विचारांना चालना देणारा इतका चांगला लेख वाचून मनात बरेच विचार येऊन गेले पण जवळजवळ सगळेच्या सगळे एकाच शेडमधले (छटा) होते. अन ती छटा ही की - आपल्याला जे काही वेडेवाकडे चालता येते, बोबडे बोलता येत त्याची ध्येयपूर्ती एकाच गोष्टीने होते ती म्हणजे दुसर्‍याला मदत करणे किंवा आनंद देणे. स्व विसरुन केलेली कोणतीही क्रिया ९९% उत्तम घडून जाते. तो श्लोकही शोधायचा खूप प्रयत्न केला "त्वमेव सर्वं गोविंदम, तुभ्यं समर्पयामि" का काहीसा.

मुख्य म्हणजे दुसर्‍याच्या हितासाठी काहीना काही करत रहाणे बेस्ट असे वाटते. कदाचित मीन राशी १० व्या घरात (Medium Coel) पडल्याने अन ६ व्या घरात stallium असल्याने असेल (असो! ज्योतिषावर चर्चा नको)पण माझी खात्री आहे की आपल्याला मिळालेले गुण हे अन्य लोकांच्या उपयोगी पडल्यानेच उजळतात. अतिशय उत्तम (बियॉन्ड युअर एक्स्पेक्टेशन) कारायचे असेल तर दुसर्‍याची सेवा करा , त्याच्या आत्म्याचे दुवे घ्या. जे कराल ते हातून अत्युत्तमच घडेल
_________________
अवांतर झाले असल्यास क्षमस्व.

अतिशय उत्तम (बियॉन्ड युअर एक्स्पेक्टेशन) करायचे असेल तर दुसर्‍याची सेवा करा, त्याच्या आत्म्याचे दुवे घ्या.
जे कराल ते हातून अत्युत्तमच घडेल.

अगदी मनासारखे बोललात.१००% सहमत. उत्तम सारांश!

उत्तम चिंतनशील लेख; मजा आली वाचताना.
मला वाटतं आपण सगळीच माणसं काही बाबतीत सुमार असतो, काही विषयांत/व्यवहारांत ठीकठाक असतो आणि काहींत उत्तम असतो. ज्या गोष्टी आपल्याला नीट जमत नाहीत त्या करण्याची सक्ती झाली (जगण्यात अशी सक्ती अनेकदा होते; प्रत्येक वेळी 'दरवाजे बंद करण्याचा' पर्याय असतोच असं नाही) की आपल्याला नैराश्य येतं, चांगल्या करता येणा-या गोष्टीही त्यामुळे झाकोळून जातात.
आपल्यापुरतं 'सोडून देता येण्याजोगं काय आणि अपरिहार्य काय' याची जाण आली की (कदाचित) अपरिहार्यतेने निराश होण्याचे प्रसंग कमी येतात..स्वतःकडून अवास्तव अपेक्षा ठेवल्या नाहीत की गोष्टी सोप्या होतात. आता तरीही मला चित्र काढता येत असतं; मला चांगलं लिहिता येत असतं; मला अमुक करता आलं असतं तर... अशा त-हेची क्षणिक खंत राहते .... पण तो मानवी स्वभाव आहे!

तुझ्या या लेखाने आर इ बी टी ची काही प्रमाणात उजळणी झाली.

यावर अजून थोडं विस्ताराने लिही. सहा वर्षांनी हाच लेख वाचून तुला आज काय वाटते ते वाचायला आवडेल :)