आवंढा

मेच्या पहिल्या आठवड्यातला शुक्रवार. भडभुंज्यांच्या कढईत तापवल्यासारख्या गरम मातीतून सायकल मारत घरी आलो. माणसं सगळी घरांच्या सावलीत गुमान पडलेली. गल्लीतली कुत्रीसुद्धा हातपंपाच्या आजूबाजूला गारवा शोधत वीतभर जिभा काढून धपापत बसलेली. अधूनमधून छोट्याशा झुळकींचे भोवरे धुळीची चादर विस्कटत असले तरी त्यात हवेपेक्षा उन्हाच्या झळाच जाणवत होत्या. पाठीला घामाने शर्ट चिकटलेला असला आणि उन्हाने चेहरा रापला असला तरी मला आतून गार गार वाटत होतं. इंजिनिअरिंगची शेवटची परीक्षा संपली होती आणि चांगली गेली होती.
सराईतपणे सर्रकन उघड्या फाटकातून सायकल आत नेली आणि तसाच मागच्या मागे उतरून अलगद भिंतीला जाऊन टेकू दिली. धडधडत व्हरांड्यात जाऊन आईला हाक मारणार तोच भानावर आलो आणि मग आवाज न करता हलक्या पायांनी घरात शिरलो. घरात शांतता होती आणि आतल्या अंधाराला डोळे सरावायला थोडा वेळ लागला. हळू हळू दबक्या पावलांनी पुढच्या खोलीतून मधल्या खोलीत गेलो. आई अपेक्षेप्रमाणे जराशी पडली होती आणि तिचा डोळा लागला होता. तिची झोपमोड न होऊ देता तिथून स्वयंपाकघरात आणि तिथून मागच्या दारात आलो. माझ्या चाहुलीने दाराशेजारच्या नळावर बसलेल्या दोन चिमण्या भुर्रकन उडाल्या आणि पारिजातकावर जाऊन बसल्या. धुण्याच्या दगडावर पोट टेकवून पहुडलेल्या मांजरीने एक डोळा उघडून पाहिलं आणि कुंपणाच्या भिंतीवर बसलेला कावळा उडून गेला. कडुनिंबाखाली टाकलेल्या झोपाळ्यावर बसलेल्या चिमी-ठमीला मात्र काहीच पत्ता लागला नाही. वेण्यांचे लांब-जाड शेपटे पाठीवरून मागे टाकून दोघी हळुवारपणे झोके घेत पुस्तकांच्या आडून खुसपुसत होत्या. काय एवढ्या गप्पा रंगल्या होत्या कोण जाणे?
पाय न वाजवता थोडासा झुकुन पुढे गेलो आणि बैलांच्या वेसणी धराव्या तशा त्यांच्या वेण्या दोन हातात दोन धरून खेचल्या.
"आऊच..आईगं",नाजूकपणे दोघी कळवळल्या आणि मी वेण्या सोडून हसत उभा राहिलो.
"दादिटल्या खादिटल्या," चिमी ओरडली आणि पुस्तक घेऊन मारायला मागं आली. झोपाळ्याभोवती दोन-तीनदा तिला हुलकावण्या दिल्यावर रागाने फुसफुसत पुन्हा झोपाळ्यावर धपकन बसली.
"जा चिमे, मला जेवायला वाढ", मी म्हणालो.
"अडलंय माझं खेटर. स्वतःच्या हाताने वाढून घेता येत नाही का?", चिमी नाक उडवत म्हणाली.
"जा नाहीतर मी आईला उठवीन हां."
दोन सेकंद माझ्याकडे मारक्या म्हशीसारखं बघून चिमी उठली. "चल गं ठमे", असं म्हणून दाणदाण पाय आपटत आत गेली. ठमी गेली नाही. खाली बघत मंद हसत हातातल्या मिटलेल्या पुस्तकावर बोट फिरवत बसली.
मी कडुनिंबाला टेकून उभा राहिलो. तिच्या सावळ्या गोल चेहर्‍याकडे, खाली झुकलेल्या लांब लांब पापण्यांकडे आणि आता खांद्यावरून पुढे घेतलेल्या वेणीकडे पाहात राहिलो.
"बन्या म्हणाला तुला बघायला येताहेत उद्या?", मी विचारलं.
तिने पापण्या उचलून वर पाहिलं. मी नजर चुकवून जांभळीच्या पानांमध्ये मोहोर शोधू लागलो.
"हो येताहेत ना. श्रीरामपूरचे लोक आहेत."
मी पुन्हा तिच्याकडे पाहिलं. ती पुन्हा खाली बघून मंद हसत पुस्तकावर बोट फिरवत होती.
"मोठी तालेवार पार्टी आहे म्हणे?", मी मिश्कीलपणे म्हणालो.
"हो, आहेच्च मुळी," तिने तिरप्या डोळ्यांनी माझ्याकडे पाहिलं. तिचं हसू आता रुंदावलं होतं, " ट्रान्सपोर्टचा बिझीनेस आहे. पंचवीस ट्रक आहेत म्हणे."
का कोण जाणे, पण मला कशाचातरी खूप राग आला. मी नजर पुन्हा जांभळीच्या पानांमध्ये खुपसली.
"असेना का. आम्हाला काय फरक पडतो?", तिच्याकडे न पाहताच मी म्हणालो, " आम्ही काय, तुझ्या लग्नात जेवणावर उभा-आडवा हात मारणार आणि तुझा नवरा तुला ट्रकमध्ये घालून न्यायला लागला की खाली उभं राहून तुला टाटा करणार. अर्थात तू आम्हाला लग्नाला बोलावलं तर... बोलावणार ना?"
काही उत्तर आलं नाही म्हणून मी मान वळवून तिच्याकडे पाहिलं. तिची नजर खालीच झुकलेली राहिली. चेहर्‍यावरचं हसू मात्र मावळलं होतं. मला बरं वाटलं.
पुस्तक सोडून आता ओढणीशी वेगाने चाळा करणार्‍या तिच्या नाजूक, लांब बोटांकडे पाहून मी आणखी चेव आल्यागत म्हणालो,"ठमेऽऽ, काय म्हणतोय मी? बोलावणार ना लग्नाला?"
तिने झटकन वर पाहिलं. इतकावेळ हसणार्‍या तिच्या टपोर्‍या काळ्या डोळ्यांमध्ये पाणी डबडबलं होतं आणि डोळ्यांच्या गुलाबी कडा लालसर होऊन पापण्या भिजल्या होत्या.
"ठमे...", मी चरकलो.
ती तटकन् उठून उभी राहिली आणि माझ्याकडे न पाहता, काहीही न बोलता तरातरा चालू लागली.
"ठमे....मेहरुन्निसा..", माझ्या घशातून अस्पष्ट शब्द उमटले.
मला मोठ्याने हाक मारून तिला थांबवायचं होतं, पण घशात इतका मोठा आवंढा आला की डोळ्यातून पाणीच आलं.