सबला

सुंदर लेख लीमाउजेट!

सुरेख व्यक्तीचित्रण :)
>> 'आपलयाला आवडते ना चटणी, छान लागते ना, मग त्यासाठी थोडेसे कष्ट घ्यावेच लागणार. >>
खरच साधसच वाक्य पण माझ्यासारख्या आळशी लोकांसाठी खूप मोलाचा संदेश आहे त्यात.

चंदनाच्या अंगसंगे बाभूळाही गंध जोडी,
जात तुझी चंदनाची, तुझे 'मी' पण ना सोडी!

सुंदर लेख !

अप्रतीम आणि ओघवतं लिहीलं आहेस माऊ. मस्तच.

खूपच छान लिहिले आहेस!
कवितेच्या ओळीही सुंदर आहेत.
आजी सबला राहिली कारण आपापल्या मर्यादा ओळखून घरातल्यांनीही वागणे तसेच ठेवले. आईच्या पिढीत सबला नव्हत्या असे नाही पण त्या नव्या पिढीलाही नियम जुनेच लावले गेले. अश्याने दमछाक लवकर होते. गृहीणी असण्यात गैर काहीच नाही पण त्याव्यतिरिक्त बाईला काही करण्यास वेळ न ठेवणे यामुळे आईची पिढी लवकर थकली असे वाटते. तुझ्या आजीने लेख, कथा कविता लिहून मन ताजेतवाने ठेवले पण तसे करण्यास पुढच्या पिढीतील स्त्रियांना वेळ पुरला नाही.
माझी आजी तिच्यावेळची मॅट्रीक तर होतीच पण संस्कृतमध्ये चक्क सुवर्णपदक विजेती होती. तिने पुढे शिकण्याची इच्छा व्यक्त करताच तिच्या वडीलांनी सुवर्णपदक विहीरीत टाकून दिले व लगेच लग्न करून दिले. तशीही १६ वर्षाची म्हणून घोडनवरी झाली होती ती. त्यानंतर तिने माझ्या आईला चांगले संस्कृत शिकवले व आईलाही चांगले गुण मिळाले पण तेच सगळे माझ्यापर्यंत पोहोचवायला आईला संसाराच्या रगाड्यातून वेळ नव्हता. मनात नसताना जे आई किंवा काकूला करावे लागले त्याने त्या लवकर थकल्या. माझ्या चारही आत्या वयाची साठी पार करता करता गेल्या. अत्यंत अभ्यासू आणि हुषार असताना केवळ घरकाम करावे लागले. माझ्या मते त्यांनी तरीही इतकी वर्षं संसार मनाच्या शक्तीवर ओढले त्यामुळे त्याही वेगळ्याप्रकारे सबला होत्या.

याच विषयावर लोकसत्ता नागपूरचे निवासी संपादक प्रवीण बर्दापूरकर यांनी रुचीच्या दिवाळी अंकात लिहिले आहे. त्याची आठवण झाल्याशिवाय राहवत नाही. तुमचाही लेख तसाच मस्त आहे.

उत्तम व्यक्तीचित्रण. तुमच्या आजीचं ताठ कण्याचं व्यक्तिमत्व वाक्यावाक्यातून जाणवतं. आपण कोण आहोत, आपली शक्ती काय आहे, मर्यादा काय आहे हे ओळखून घेऊन त्यात आनंदाने वावरणं ही त्यांची सकारात्मक भूमिका स्त्रियांनीच नव्हे तर सर्वांनीच अंगीकारण्यासारखी आहे. प्रत्येकच व्यक्ती इतक्या समर्थपणे, मानीपणे, डोळसपणे, व पुरोगामीपणे जगली तर खूप प्रश्न नष्ट होतील.

या कर्तृत्ववान बाईने संधी मिळाली असती तर एखादी कंपनी सहज चालवून दाखवली असती. एखाद्या स्त्रीला संधी व कर्तबगारी असूनही मनापासून घर चालवावंसं वाटत असेल तर प्रश्नच येत नाही. या बाईला कंपनी चालवण्याची संधीच मिळाली नाही हे दुर्दैव. अशी संधी अस्तित्वात असण्यासाठीच स्त्रीमुक्तीची गरज आहे.

आजी आवडली,
स्वाती

आजीचे व्यक्तिचित्रण आवडले. उत्तम लिहिले आहे. स्त्री आणि पुरुष दोघांनीही यातून योग्य तो बोध घ्यावा.

चंदनाच्या अंगसंगे बाभूळाही गंध जोडी,
जात तुझी चंदनाची, तुझे 'मी' पण ना सोडी!

सुरेख! :) फार सुरेख लेख लिहिलेला आहे. अतिशय आवडला.

ही खरी मुक्त स्त्री.

आजच्या सो कॉल्ड स्वयंपूर्ण, स्वतंत्र मुलींनी ह्यांच्याकडून धडे घ्यावेत.

अतिशय छान आणि उत्कॄष्ट लेख. ठळकपणे लिहिलेली वाक्ये अजूनच आवडली. त्यामुळे ती वाक्ये अजूनच अधोरेखीत झाली. :)

तिचा 'स्त्रीमुक्ती' या शब्दाला कायम विरोध होता, कारण मुक्ती म्हणजे 'डायरेक्ट मोक्ष' हाच इतकाच अर्थ तिला पटायाचा. मुक्त होऊन 'स्त्री' नक्की करणार तरी काय, असा प्रश्न तिला कायम पडायचा.
>>>>

पुरुष आणि स्त्री या दोघामधाला नैसर्गिक फरक संपणार नाही, तो संपवायची गरजही नाही, कारण तो फरकच त्याना पूरक असतो, याबद्दल तिची मते ठाम होती.
>>>>

बरोबर आहे. सध्या जे लेख मिपावर आले आहेत स्त्री-पुरुष मुक्ती वरचे त्याचा सुवर्नमध्य हा लेख आनि आजीची भुमिका आहे.
ज्याना कळालेय त्यानी समजुन शान्त बसावे नि बाकिच्याना वाद घालन्यासाठी सुट द्यावी.
आनि आजी आवड्ली

हॅट्स ओफ्फ !!
या आजीचं कर्तुत्व एखाद्या क्षेत्रात ठळकपणे जाणवलं नाहि, तिला तशी संधी मिळाली नाहि वगैरे ठीक पण तिनी आयुष्यभर असंख्य लोकांच्या मनात, विचारांत, जीवनात जी शाश्वत शक्ती पेरली त्याचं कलेक्टीव्ह कर्तुत्व किती प्रचंड असेल याची कल्पना करणे अशक्य आहे.
ज्यांनी ज्यांनी हा लेख वाचला त्यांना मनात काहितरी आश्वासक, सशक्त हुंकार जाणवला ना... आजीपासुन तिसर्‍या पिढीने केलेल्या व्यक्तीचित्रात ही ताकत असेल तर आजीचा प्रत्यक्ष सहवास किती मोलाचा असेल...

अर्धवटराव

अतिशय सुरेख व्यक्तिचित्र!

अतिशय उत्तम आणि मनाला भिडणारे व्यक्तिचित्रण आहे..

- पिंगू

अतिशय परिणामकारक व्यक्तिचित्र.

एक गोष्ट विचारावीशी वाटते. एखाद्या स्त्रीचा आत्मसन्मान, तिला मिळणारे योग्य ते स्थान हा तिचा अधिकार आहे यात शंका नाही. आपल्या समाजव्यवस्थेत शतकानुशतके तो तसा उपलब्ध नव्हता म्हणूनच , ही मूलभूत गोष्ट आवर्जून सांगायची वेळ येते हेही खरेच. मात्र, ज्या घरात (लेखिकेच्या आजीसारख्या ) स्त्रियांना स्वतःची ओळख पटवून घेणे आणि कुटुंबात नि समाजात ती योग्य रीतीने मांडणे शक्य होते , त्या घरातल्या व्यवस्थेलाही थोडे श्रेय देता येईल. लेखिकेच्या आजीचे व्यक्तित्व सोन्यासारखे झळाळते आहे यात शंका नाही; परंतु ते तसे व्हावे म्हणून तसे वातावरण घरात होते; आजोबांनीही ऐन संसाराच्या काळात योग्य ती पावले उचलली असतील असे म्हणता येईल का ?

कुटुंबव्यवस्था समजूतदार असणे ही काही फार मोठी अचीव्हमेंट नव्हे हे खरे; परंतु अनेक दशकांपूर्वी जर का एखादे कुटुंब घरातल्या स्त्रीला सन्मानाने वागू देत असेल तर त्या कुटुंबातले वातावरणही उल्लेखनीय होते असे मानायला हरकत नसावी.

तुमच्या आजीची ओळख आवडली.

अगदी माझ्या मनातील माझ्या आजीचेच हे थोड्याबहुत फरकाने चित्रण केले आहे, लीमाउजेट यानी. तसे म्हटले तर प्रत्येक मुलाला मुलीला आजोबापेक्षा आजीच का हवीहवीशी वाटते त्याचे प्रत्यंतर वरील लेखातून स्पष्टपणे जाणवते इतके ते आपलेसे झाले आहे.

"....पण सगळे निभावून नेण्याचे सामर्थ्य देखील स्त्री म्हणूनच वाट्याला आले आहे हेदेखील तिला पक्के माहित होते. ..."

~ हे तर फार विशेष आहे. ही समज सर्व दु:ख आणि कष्ट निश्चितच हलके करते. जगण्याचे सुरेख तत्वज्ञानच आहे एक प्रकारे.

वैयक्तिक पातळीवर मला भावले ते तुमच्या आजीला 'उत्तम पोहायला यायचे' हे. मला माझा मामा पहाटे उठवून सक्तीने पंचगंगा नदीकडे न्यायचा त्यावेळी मी आईच्या कुशीत लपलो तरी मला तिथून आजी बाहेर काढायची आणि मामापेक्षा तीच जास्त पोहायला जाण्याची सक्ती करत असे. "पुढील आयुष्यात मासा खाल्ला नाहीस तर चालेल, पण आता माशासारखे पोहायला मात्र शिकलेच पाहिजे..." अशी तिची सक्त ताकीद आणि मी योग्य तितके पोहून आलो याची खात्री झाल्यावरच न्याहारी....मग मात्र ती अगदी ढीगभर, अगदी मायेने ओथंबून. सायकलवरून पडून आलो तरी ती अजिबात रागवत नसे, अगदी ओली जखम जरी दिसली तरी, "काय लागल्ये तरी...चिमणीच्या चोचीएवढं आणि दंगा बघा वाघ चावल्यासारखा...!"...म्हणजे जखम झाली ती झालेलीच नाही असे ती वातावरण आपल्या बोलण्यातून करत असे आणि खरंच तिच्या शब्दांनी त्या जखमेचा विसरच पडून जायचा.

आजी पाहिजेच !! थॅन्क्स लीमा

इन्द्रा

आजी आवडली. :)

ही 'पुर्ण स्त्रि' . खंबिर भक्कम आधार देणारी.
ती बॉस होती कारण तीच्या कडे निर्णय क्षमता होती अन घेतलेले निर्णय तडीस नेण्याची खमक ती बाळगुन असावी.

आजी आवडल्या.

छान ओळख !

माऊ झकास लिहिले आहेस ग
आपल्याला आवडली ब्वा तुझी आजी

खुप सुरेख व्यक्तीचित्रण! आजी खुप आवडली..

लीमाउजेट
हॅट्स ऑफ...
एका सशक्त मनाच्या व्यक्तीमत्वाचे तेवढेच सशक्त चित्रण केलेय.
मिपावर वाचलेल्या सर्वोत्तम लेखांपैकी एक लेख.
करारी /प्रेमळ/आयुष्यावर प्रेम करणारी अशी आज्जी मलादेखील लाभली होती.
तुम्ही फोटो न देतादेखील डोळ्यासमोर चित्र उभे राहिले.

मस्त व्यक्तिचित्रण !
:)

आजी आवडली.

-सुप्रिया

आजी तर आवडलीच. पण लेखनही उत्तम केले आहे.

वरती राजेश घासकडवी आणि प्रियालीने जे लिहिले आहे तसेच वाटते.

माउताई,
तुमची आजी खुप आवडली,

लेख आवड्ला

तिनी कायम कष्ट केले, पण त्या कष्टांनी ती कधीच 'गांजली' नाही.

व्यक्तिचित्र अतिशय आवडलं. मिपावरच मागे वामनसुतांनी लिहिलेल्या स्मृतिगंध ह्या लेखमालिकेची आठवण झाली.

मस्त. माझ्या आजिबद्दल वाचते आहे असे वाटले.

सुरेख व्यक्तीचित्रण .

चंदनाच्या अंगसंगे बाभूळाही गंध जोडी,
जात तुझी चंदनाची, तुझे 'मी' पण ना सोडी!

लेख आवडला.

व्यक्ती आणि व्यक्तीचित्रण दोन्ही आवडले.

प्रत्येक कालात अशा स्वतंत्र स्त्रिया असतात. स्वातंत्र्य ही मनाची अवस्था आहे. ती सर्वस्वी लिंगाबरहुकूम ठरते असे म्हणवत नाही.
उदा. माझ्या आईकडून पणजी असलेली स्त्री १८९०-१९०० सालाच्या आसपास (दररोज घोड्यावरून फिरून) पंचक्रोशीतील (तिच्या मालकीच्या) शेतजमिनींचा व्यवहार पहात असे. तालुकाभर तिला मान होता. बंदुकीचा धाक दाखवून तिने काही दरवडेखोरांना पळवून लावले होते. इ. इ.

सुंदर लेखन.
आजी एकदम आवडून गेली :)

आजी खूपच आवडली.

कधीही न डगमगणारी माझी आजीही अशीच सबला होती.

आजीचे व्यक्तिचित्रण ग्रेट! अशा व्यक्ति बघितल्या की आपल्या कमकुवतपणाची लाज वाटते.
तुमच्या आजीच्या बाबतीत हेच म्हणता येईल की 'जीवन त्यांना कळले हो.'

सुरेख व्यक्तिचित्रण !!!

एकदम माझ्या आज्जीचे चित्र डोळ्यासमोर आले. ४८ सालच्या गोंधळाता आजोबांची नौकरी गेली. त्यात घरात स्वतःची ५ मुले, भावाची ४ आणि आजी आजोबा असा मोठा कुटुंबकबिला. पण आज्जीने दूध विकणे, शिवण करुन देणे असे सगळे करुन वेळ निभावून नेली. आल्यागेल्यांचे केले. लोकं राखली.

दूसरी आज्जी लग्नाच्या वेळेस मॅट्रिक झाली होती. मध्ये बराच खंड पडला. मग तिने आईबरोबर परत ग्रेज्युएशन करायला घेतले. आई आणि आज्जी एकत्रच बी ए झाल्या. त्यानंतर आज्जीने हिंदी पंडितची परीक्षा पण दिली आणि पास झाली. संगमनेर मधुन त्या वर्षी बरेच लोक बसले होते. त्यातली पास फक्त एकटी आज्जा झाली. घरदार, मुलं सांभाळुन हा व्याप.

कधीकधी आश्चर्य वाटते. आधीच्या पिढीतल्या लोकांकडे उरक खुप होता. आपण कुठेतरी कमी पडतो किंवा एकाच गोषात अडकुन पडतो.

लेख आवडल्या गेला आहे.

खुपच देखण व्यक्तीचित्र वाचायला मिळालं.
थँक्स माऊ ....

आजी फार आवडली!! मला वाटतं त्या पिढीतल्या सुशिक्षित बायका बर्‍याच अशाच होत्या.

हा लेख, का ते माहित नाही, पण राहूनच गेलेला वाटतं वाचायचा.

खोदून वर काढल्याबद्दल, पू नि पैसातै, थ्यान्कू....

मस्त लिहिलंयस हं माऊ.....