चंद्रासारखी गोल भाकरी आणि हरभर्‍याच्या पाल्याची भाजी

आजीची आठवण आली राव... ती भाकरी आणि हरभर्‍याच्या पाल्याची भाजी फार सुरेख करते... तू खरंच चंद्रासारखी भाकरी केलीएस! अगदी आजी सारखी!

ग्रेट पाकृ व फोटू. भाकरीचे पीठ संपलेय. आणायला हवे याची जाणीव झाली.
कृती देताना ती आठवणीत रमून दिल्याने भावली.
तुझे बाबा भरीत करतात व आज्जी स्वत:साठी गुळाचे पुरण करायची हे वाचून भारी वाटलं.
जालपूर ब्रँडची ज्वारी, बाजरीची पिठे आमच्यायेथे मिळतात. त्याच्या भाकरी बर्‍या होतात.
तरी कधी पिठाला विरी गेली तर मी तांदळाची पिठी घालत असे. आता कणिक घालीन. ते जास्त सोपे वाटतेय.
नाचणीची भाकरीही अशीच करायची ना?

धन्यवाद. मस्त लिहीलेत. आमच्याकडे कान्हदेशात, हातावरच्या गोल - गोल फिरवुन केलेल्या भाकरी असतात. थोड्या जाडसर असतात व खरपुस लागतात.

भारी लिहिलेस गं! एकदम, जामच आवडले.

भाकरी चंद्रासारखी गोग्गोल आलिय ..
मस्तपैकी आठवणींच्या चुलीवर शेकल्यागत वाटतेय ..
भारी

मससससस्त!

अरे वा! काय खुलवून लिहिलेय! अतिशय रम्य.

भाकऱ्या करताना पिठाचा गोळा गोल न बनवता थोडासा शंक्वाकार बनवला जातो आणि परातीत थापणार असतील तर पायांच्या अंगठ्यांनी परातीच्या कडा पकडून दोन्ही हातांनी विशिष्ट प्रकारे भाकरी थापली जाते. याशिवाय नुसत्या हातांवरदेखील भाकरी फिरवत फिरवत थापतात काही. या दोन्ही कृतींमधील कौशल्य बघण्यासारखे असते.

हरभऱ्याच्या वाळलेल्या पाल्याची भाजी आमच्याकडे वेगळ्या पद्धतीने करतात. लाल मिरची, सांडगे, डाळ वगैरे न घालता, पालकांची हाटीव पद्धतीची भाजी असते तशी हिरव्या मिरचीचे वाटण घालून करतात. मला ओल्या पाल्याची भाजी तर अतिशय आवडते! मस्त अशी शेंगदाणे - बिंगदाणे घालून करतात. एकदम भारी. तोंडाची चव जर आजारपणात गेली असेल तर ही भाजी खाऊन पहा. जेवण पुन्हा जाऊ लागेल. खूप आठवणी जागवल्यात.

झकास पाककृती. करून पहायला हवी.

अवांतरः
(नारायण सुर्वे यांची क्षमा मागून)

दोन धागे वाद घालण्यात गेले, दोन संमंने उडवले
हिशोब करतो आहे आता, किती राहिलेत मिपावर उमाळे

शेकडो वेळा विषय निघाला; आयडी फुटले, चर्चा धुंद झाली
भाकरीचा चंद्र रांधूनच चर्चा सुफळ आबाद झाली!

हाण .
गरम भाकरी आन लसूण वाल्या हारभऱ्यासाठी मी काय बी करन. हा स्वर्ग आहे.

अहाहाच!
मला एका वहिनीने एक शॉर्टकट सांगितल्याने थोडी छोट्या आकारची तरी भाकरी जमते. तो म्हणजे भाकरी थापताना वर्तमानपत्राच्या कागदावर थापायची. त्यामुळे अजिबात चिकटत नाही.

(ही जाळी फुलके करायलाही फार उपयोगी आहे. घाईत फुलके करताना मी एका कॉइलवर तवा आणि एकावर ही जाळी ठेऊन भराभर फुलके करायचे, कारण तवा उचलून बाजूला केला की पुन्हा गरम व्हायला वेळ लागतो.)

यासाठी "कल्ला" नामक तवा वापरून बघा. मला चुकून एकदा मध्यप्रदेशात मिळाला. कढईला ठरावीक अंतरावर होल पाडून जर ती गॅसवर उलटी ठेवली तर कशी दिसेल.. तसा हा तवा असतो. याच्या डिझाईनमुळे फुलक्याला एकाच वेळी उष्णता आणि धग दोन्ही लागते.

अप्रतिम लेख आणि वर्णनही
हरभर्याच्या पाल्याची भाजी ......एकदम नवीन माहिती .मस्त

पारंपरिकदृष्ट्या ज्वारी/ बाजरी/ नाचणी यांपासून बनवलेली भाकरी हा महाराष्ट्रातील प्रमुख अन्नघटक आहे. ज्वारी/ बाजरी/ नाचणीचे पीठ पाण्यात भिजवून, त्याचे छोटे गोळे बनवून, हाताने गोलाकार थापून भाकरी तव्यावर काही काळ भाजली जाते. तव्यावर भाजत असताना भाकरीला पातळ पापुद्र्यासारखा पदर सुटण्यासाठी एका बाजूला पाण्याचा हात लावला जातो. काही काळानंतर भाकरी तव्यावरून काढून चुलीच्या जाळावर भाजली जाते. मातीच्या तव्यावर भाजलेली भाकरी उत्कृष्ट समजली जाते. छोट्या आकाराच्या भाकरीस पानगे म्हणतात. गरम भाकरीचा पदर फाडून त्यात लोणकढे तूप व मीठ लावल्यास भाकरी रुचकर लागते. दूध, विविध भाज्या, कोशिंबीर, ठेचा इत्यादींसमवेत भाकरी खाल्ली जाते. ज्वारीच्या पिठात डाळीचे पीठ मिसळून धपाटे व थालीपीठ हे खाद्यपदार्थ बनतात.

महाराष्ट्रात अनेक प्रकारच्या धन्यांची भाकरी करतात , प्रांत अंनि प्रदेश बदलला कि भाकरी चे धान्य बदलते
तांदूळ
ज्वारी
बाजरी
नाचणी
इत्यादी ......

ज्वारीचे अनेक प्रकार आहेत. त्यातील महाराष्ट्र राज्यात मोतीचूर, काळबोंडी, लालबोंडी, पिवळी हे उपप्ररकार लागवडीत आढळतात. यात 'हायब्रीड ज्वारी' हाही एक प्रकार आहे.
कोवळ्या ज्वारी चा भाजून हुरडा केला जातो. ज्वारी पुर्ण पिकल्यावर ज्वारीचे धान्य म्हणून वापरतात. तसेच भाजून लाह्या, कण्या व पिठाच्या भाकरी करून खान्यासाठी वापरले जाते. याचे बी लघवी च्या आजारांवर उपयुक्त असते. तसेच हे एक कामोत्तेजक म्हणूनही कार्य करते. हे पिक जनावरांचे खाद्य म्हणूनही वापरले जाते.

बाजरी
पुरातन काळापासून भारतीयांच्या आहारात असलेलं बाजरी हे भरड धान्य गव्हापेक्षा पचायला हलकं आहे आणि म्हणूनच अनेक आजारात बाजरीची भाकरी आणि पालेभाजी हे पथ्य सांगितलेलं असतं. विशेषत: थंडीत वापरली जाणारी ही बाजरी कॅल्शियम, लोह, फायबर आणि ई-जीवनसत्त्वाचा चांगला स्त्रोत आहे. त्यामुळेच वजन कमी करणाऱ्यांना, त्यांच्या आहारात बाजरी असावी असा सल्ला दिला जातो

बाजरी हे एक व्हरसटाइल धान्य आहे , बाजरी पासून खूप काही पदार्थ बनवले जातात
अगदी लाडू पासून ते पुडिंग , खारवडे , थालीपीठ ,कडबोळे,ढेबरे ( या अगोदर कुणी मिपा प्रेमींनी याची रेसिपी लोडवली होती )

हे एक प्रकारचे धान्य आहे. बाजरीच्या पिकाला कमी पाऊसपाणी (वार्षिक सरासरी पर्जन्यमान < २०० मिमी.) लागते. बाजरीचे उत्पादन भारत आणि आफ्रिका येथील काही देशांत मोठ्या प्रमाणावर खाण्यासाठी केले जाते तर अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने देशात त्याचे उत्पादन मुख्यत्वेकरुन पशुपक्ष्यांच्या खाद्यासाठी केले जाते. बाजरीमध्ये प्रथिनांचे प्रमाण तुलनात्मकदृष्ट्या जास्त असल्याने भारतात बाजरीचा उपयोग खाद्यासाठी - प्रामुख्याने भाकरी बनवण्यासाठी - मोठ्या प्रमाणावर केला जातो.

बाजरी हे आशिया आणि आफ्रिका खंडातील गरिबांचे महत्त्वाचे पूरक अन्न. भाकरी, रोटी, रोटली अशा नावांनी चवीने खाल्ली जाणारी बाजरीची भाकरी संक्रांतीला तीळ लावून अधिक चविष्ट बनविली जाते. आफ्रिकेत आणि आपल्या आंध्रप्रदेशात बाजरीचे दाणे उखळात कांडून, तिची साल काढून मग दळतात. त्या पिठाचे आंबवून धिरडे करतात. दक्षिणेत बाजरी शिजवून भात तयार करतात. खीर आणि खिचडी हे बाजरीचे आणखी दोन प्रकार.

तांदूळ
तांदुळाची गरम भाकरी, वर ताजं लोणी (उपलब्ध असल्यास) नाहीतर तूप, आणि जोडीला खर्डा, लसणीचं तिखट + तेल, किंवा ठेचा, पिठलं, भरली वांगी, मेथीची गोळा भाजी, अंबाडीची भाजी, आलू पालक यापैकी काहीही किंवा अगदी चिकन सुद्धा ( NV साठी )मस्त लागतं.
कोकणातील प्रमुख अन्न घटक म्हणून तांदुळाची भाकरी करतात.
या भाकऱ्या लाकडाच्या चुलीवर, गॅसवरही तयार केल्या जातात. तशाच त्या लोखंडी, अ‍ॅल्युमिनिअम, नॉनस्टिकच्या तव्यातही तयार केल्या जातात. मात्र मातीच्या तव्यात (खापरीत) तयार केलीली भाकरी ही अधिक चविष्ट असते. भाकरी तयार करताना प्रथम थंड वा गरम पाण्यात तांदळाचे पीठ टाकून त्याचा गोळा तयार केला जातो. नंतर मोठय़ा परातीत दोन हातांच्या साहाय्याने ही भाकरी तयार केली जाते.

रायगड जिल्ह्यातील उरण शहरासह तालुक्यातील नाक्या नाक्यावर सध्या तयार तांदळाच्या भाकऱ्या मिळू लागल्या आहेत. नव्हे हा तर एक लघु उद्योग बनला आहे.

नाचणी
नाचणीची भाकरी म्हणजेच रागी रोटी ही कर्नाटकात सकाळी न्याहरीला बनविली जाणारी लोकप्रिय रेसिपी आहे. नाचणी अनेक पोषण तत्वांनी युक्त असते. नाचणीची भाकरी दिवसभर शरीराला पौष्टिक जीवनसत्वे पुरविते.

क्या बात! वाचनखूण आणि आभार!

किती मस्त लिहिलं आहे. मी अजून पर्यत हरभऱ्याची भाजी खाल्लीच नाही य.
मइ बऱ्याचदा नाचणी भाकरी करण्याचा प्रयत्न केलाय पण जमतच नाही. बाजरी, ज्वारीची भाकरी मस्त पापुद्रेदार जमते पण नाचणी काय जमत नाही. कुणीतरी सांगा टिप्स नाचणीच्या भाकरीसाठी.

विडिओ भाषणांचे डोके खाई
खरपूस भाकरी बनवते रूपी ताई
पाहताय का हो अपर्णा बाई

हरभऱ्याच्या पाल्याची भाजी अप्रतिम लागते. पण आम्ही त्यात चिंच घालत नाही, ती मुळात थोडी आंबटच असते.
कर्नाटकात ज्वारी किंवा बाजरीच्या कडक भाकरी मिळतात (सजुगर्याच्या) . त्याही हरभऱ्याच्या भाजीबरोबर लै भारी लागतात.

हरभर्‍याच्या पाल्याची भाजी खाण्याचा योग अजून आला नाही. मात्र, ताजा कोवळा हिरवा (कच्चा) पाला खायला आवडतो.

भाकरी सर्व प्रकारची खाल्ली आहे. तांदळाच्या उकडीच्या भाकरीची चव सर्वोत्तम*, त्या खालोखाल बाजरी आणि मग ज्वारी. नाचणीची भाकरी पौष्टिक असते पण खायला जाडीभरडी असल्याने चवीशी जमवून घ्यावे लागते !

* : भात बनवण्याचे तांदूळ आणि भाकरीचे तांदूळ वेगवेगळ्या जातीचे असतात. हे माहित नसल्यास तांदळाची भाकरी बनवताना आणि तिच्या चवीतही फसगत होते :)

आठवणी आणि भाकरी-भा़जी. दोन्हीचा बेत अगदी जमून आला आहे. सुंदर लिखाण आवडले.

छान लिहिलं आहे . " इक बगलमें चांद होगा , इक बगलमें रोटीयां " , " भाकरीचा चंद्र शोधण्यातच जिंदगी गेली " हि काव्यं आठवली .

क्या बात!!

भाकरी करतांना बाकी सगळं बरोबर करत होते, फक्त पीठ गरम पाण्याने मळणे लक्षात राहिले नव्हते,
भाकरी थापली जात नसेल तर अगदी लाटण्याने लाटूनही केलीय :)
पूर्वी आई हरभर्‍याच्या पाल्याची भाजी नेहमी करायची, आता सीझनमध्ये आणून करावी लागेल.

केवळ क्लास्स!!

वाह भाकरी.. मस्त लिहिले आहेस. आभार :)

मस्त रुपि ताइ भजी - भाकरी
अगदी बरोबर म्हात्रेजी तांदळाच्या उकडीच्या भाकरीची चव सर्वोत्तम आणि ती दोन दिवस मऊ रहाते . पण पाणी लावुन भाकरी करणे वर्षानुवर्षांच्या सवयीने साधते . जिच्या भाकरीला पापुद्रा सुटतो ती खरी सुगरण असे म्हणतात .

मस्त लिहिलंस!

हा कसुरी मेथीसारखा प्रकार दिसतोय हरभऱ्याचा. हरभऱ्याच्या आंबटपणाबद्दल बोलायचे तर हरभऱ्याची आंब आठवली.

भाकरी हमखास चांगली आणि मऊ होण्यासाठी एक टीप. प्रत्येक पिठाची उकड काढून भाकरी करावी. भेगा पडत नाहीत. लाटून आणि नुसती तव्यावर भाजून केली तरी चालते. शिवाय पीठ बऱ्यापैकी शिजलेले असल्याने भाकरी फार भाजावी लागत नाही.

सध्या आईने आणलेल्या पिठाच्या भाकरी खातेय.

आमच्या इथल्या दुकांनांमधे ज्वारीचं पीठ मिळत नाही (ओन्ली मक्के दी रोट्टी ;)). बाजरीचं जुनं असेल तर कडु झालं असण्याची शक्यता असते म्हणुन आणलं नाही कधी, पण आता आणुन बघेन. म्हणजे नियमीत भाकरी करता येतील.

मला भाकऱ्या मऊ-बिऊ अजिबात आवडत नाहीत. खरेतर मला ताज्या भाकऱ्याच आवडत नाहीत. भाकरी शिळी असावी, जाडीभरडी आणि चांगली भलीथोरली असावी. कडक झालेली अशी भाकरी कुस्करून त्यात चांगले ताजे, नुकतेच धार काढून आणलेले दूध आणि सोबत तोंडी लावायला मधोमध चिरून मीठ भरून तळलेल्या हिरव्या मिरच्या. ही माझी एकेकाळची फार आवडती न्याहरी असायची. दूध नसेल तर मग नुसताच कच्चा कांदा हाताने फोडून, त्यावर लाल तिखट पेरून आणि सोबत लसणाची चटणी.

आता अशी बाजरीची भाकरी आणि एव्हढे तिखट पोटाला व तब्येतीला झेपत नाही. सध्या तेल-तूप, साखर, मीठ, तिखट, लोणी-बिणी सगळं अत्यंत कमी केलंय. :-(

वर्णन वाचून आणि फोटो पाहून लगेच भाकरी खावीशी वाटली.हरभऱ्याच्या पाल्याची भाजी अजून खाल्ली नाही. मला नेहमी वाटतं की भाकरी करणं हे पोळ्यांच्या तुलनेत जास्त कलात्मक काम आहे.
नाचणीची भाकरी करताना थोडं गव्हाचं पीठ घातलं आणि गरम पाण्यात भिजवलं की भाकऱ्या चांगल्या होतात. उकड काढली नाही तरी चालते. ज्वारी दळून आणताना सुद्धा त्यात थोडे काळे उडीद घालून दळलं तर जास्त दिवस विरी टिकून राहते.

फार अप्रतिम लिहिलं आहेस.
अफाट आवडते मला ही भाजी आणि भाकरी.
भाकरी आवडते म्हणून आधीपासूनचा आपोआप सुरेख येते करता. कोणतीही. पण हरभर्याच्या भाजीची आठवण आता ती खाल्ल्याशिवाय कमी नाही होणार.

मस्त , माझी श्रीमंतीची व्याख्या अशा पदार्थांशी निगडित आहे. हरभऱ्याची भाजी, सांडगे, तिखट भरल्या मिरच्या घरात असल्या कि गडगंज श्रीमंत असल्यासारखं वाटतं. मी तर मुलं-नवरा जेवणार नसेल तर अशी हरभऱ्याची भाजी करायचा विचार करते, पुरून पुरून वापरायची म्हणून :))