एक निर्णय (भाग 6) शेवटचा

एक निर्णय भाग 1

एक निर्णय भाग 2

एक निर्णय भाग 3

एक निर्णय भाग 4

एक निर्णय भाग 5

भाग ६

एकदिवस ती नेहमीप्रमाणे घरी आली, पण घर बंद होते. डायनिंग टेबलावर परत एकदा चिठ्ठी होती... 'उशीर होईल. वाट बघू नये.' ती तशी चिठ्ठी बघून मीनाक्षी अस्वस्थ झाली.तिला प्रशांत हवा होता. पण सध्या तरी मुल होऊ देण्याइतकी तिच्या मनाची तयारी नव्हती. त्यामुळे ती एका ओळीची चिठ्ठी बघून तिला आत खोल कुठेतरी काहीतरी टोचल होत. आणि मग त्यादिवशी मात्र तिचा बांध फुटला. खूप खूप रडली मिनाक्षी. तिला हे देखिल कळत नव्हत की ती का रडत होती. रडून दमलेली मीनाक्षी मग तशीच न जेवता झोपुन गेली. सकाळी उशिराच जाग आली तिला. प्रशांत घरात दिसत नव्हता. तिने स्वतःचा चहा करून घेतला आणि पेपर उघडला. दुसऱ्याच पानावरची बातमी वाचून मिनाक्षीला मोठ्ठा धक्का बसला. एका नविन नाटकाचा शुभारंभ झाला होता... आणि नाटकाच्या डायरेक्टरच नाव डॉ. प्रशांत प्रधान होत. प्रशांतच्या स्तुतीने रकानेच्या रकाने भरले होते. M. D. सर्जन असणा-या प्रशांतच्या 'सर्जनशीलतेचे' खूप कौतुक केले होते.

मिनाक्षीने प्रशांतला फोन लावला. पण त्याने उचलला नाही. 'म्हणजे गेले काही दिवस तो रात्र रात्र नाटकाचा अभ्यास करत होता तर!' तिच्या मनात विचार आला. तिला खूप असहाय्य, हताश वाटायला लागल. भयंकर राग आला... पण नक्की कोणाचा राग आला आहे हे मात्र तिला समजत नव्हतं. स्वतःचा... की प्रशांतचा... की एकूण परिस्थितीचा! तिने तशीच स्वतःची आवरा-आवर केली आणि ती हॉस्पिटलमधे गेली. दिवसभर लोक तिला भेटून तिच्याकडे प्रशांतच कौतुक करत होते आणि त्याच्यासाठी अभिनंदनाचा निरोप देत होते. का कोण जाणे... पण तिला तेसर्व आवडत नव्हतं.

ती त्यादिवशी कधी नव्हे ते हॉस्पिटलमधुन लवकर निघाली. मिनाक्षी घरी पोहोचली. प्रशांतने तिचे हसत-हसत स्वागत केले. "कस वाटल सरप्राइज?" त्याने तिला विचारल.

त्याच्या त्या प्रश्नाने ती भलतीच चवताळली. "सरप्राइज? मूर्खपणा आहे हा. अरे प्रशांत तू डॉक्टर आहेस. एक नावाजलेला डॉक्टर! हा काय खुळचटपणा लावला आहेस? हे अस अचानक नाटकाच्या डायरेक्शनच काय सुचल तुला? आणि मला अजिब्बात कल्पना दिली नाहीस? मी तुझी कोणी आहे की नाही? आज अचानक न्यूज़ पेपर मधून मला समजल. कमाल करतोस तू. दिवसभर लोकांना तोंड देऊन कंटाळले आहे. हे अस परस्पर कस करू शकलास तू?" मीनाक्षी चिडून प्रशांतवर ओरडत होती. तिच तिला भान नव्हतं.

प्रशांतने तिचा हात धरून तिला बसवल आणि शांतपणे विचारल,"मीनाक्षी तुला नक्की कसला राग आला आहे? मी तुला न सांगितल्याचा? की मी नाटक डायरेक्ट केल त्याचा?"

"मला तुझाच राग आला आहे. मला काय खेळण समजतोस का? तुझ्या आयुष्यात काय चालल आहे हे तू आता मला सांगणारही नाहीस का? मला न्यूज़ पेपर्स मधून आणि लोकांकडूनच जर तुझ्याबद्दल समजणार असेल तर मग आपण एकत्र का राहायच प्रशांत? Its better we separate. Even otherwise i have realized that my way of life and your way of life is different. Let's get divorced prashant." एवढ़ बोलून त्याच्या हातातला हात झटका देऊन सोडवून मीनाक्षी बेडरूममधे गेली. तिने रागाच्या भरात स्वतः ची बॅग भरली आणि तशीच उलट पावली ती तिच्या आई-वडिलांकडे निघुन गेली. प्रशांत अवाक् होऊन सर्व बघत बसला.

त्यानंतर अगदीच अनपेक्षित घटना घडत गेल्या. अगदी अचानक! मिनाक्षीने डिवोर्स फ़ाइल केला. प्रशांतला नोटिस आली तेव्हा तर तो चक्रावून गेला. थोड़ तिच्या मनाविरुद्ध झाल आहे म्हणून चिडली आहे, असच त्याच मत होत. शांत झाली की येईल घरी अस त्याच मत होत. तिला थोडा वेळ दिला पाहिजे, असा विचार करून तो तिच्या मागे गेला नव्हता. पण ती गेल्याच्या आठवद्याभरात एकदम डिवोर्स नोटिस बघुन तो हड़बड़ला. घाईघाईने तिच्या आई-वडिलांच्या घरी त्याच्या लाडक्या मिनुला समजावायला तो गेला. पण मिनाक्षीने भेटायला स्पष्ट नकार दिला. प्रशांत सतत तिची मनधरणी करण्याचा प्रयत्न करत होता. तिला गाठून तिच्याशी बोलायचा प्रयत्न करत होता. त्याला खात्री होती की जर तो त्याच्या लाडक्या मिनुशी बोलला तर सगळं परत ठीक होणार होत. पण मीनाक्षी त्याच्यासमोर एकटीने एकदाही आली नाही. आणि त्यानंतर होणा-या प्रत्येक councelling सेशनमधे देखिल ती काहीच बोलायची नाही. "आमच जमत नाही आणि जमणार ही नाही. त्याचे आयुष्य जगण्याचे विचार आणि माझे विचार वेगळे आहेत.." एवढ़च आणि इतकंच ती कायम म्हणायची. प्रशांतने सुरवातीला तिला समजावण्याचा खूप पर्यंत देखील केला. पण तिने तिचा निर्णय घेतला आहे हे त्याच्या लक्षात आल आणि मग मात्र त्याने फार ताणल नाही.

मुळात मीनाक्षीने घेतलेला निर्णय तो कायमच मान्य करत आला होता. फक्त एकदाच त्याने स्वतःचा असा वेगळा निर्णय घेतला होता. नाट्य दिग्दर्शनाचा! तेही स्वतःच्या मनाच एकून. पण त्यामुळे त्याची मिनू त्याच्यापासून दूर गेली होती. मनातून तो खूप निराश झाला होता. दुखावला गेला होता. आता परत त्याला तिला दुखवायचं नव्हत. ती म्हणेल ते मान्य करायचं त्याने ठरवलं होत. त्यामुळे याही वेळी त्याने तेच केल. म्यूच्यूअल अक्ससेप्टन्स मुळे त्यांचा डिवोर्स पटकन झाला. मीनाक्षी फ़क्त एकदाच घरी आली होती; तिच सामान घ्यायला आणि ते ही तिचे वकील घेऊन. त्याचवेळी त्याला समजल की तिला त्याच्याशी काहीच बोलायची इच्छा नाही. मग त्यानेदेखील काही प्रयत्न केला नाही. ती तिच्या वस्तू गोळा करत होती आणि तो एका बाजूला बसून शांतपणे तिच्या हालचाली बघत होता. तिने तिच्या सगळ्या गोष्टी अगदी आठवणीने गोळा करून नेल्या. त्याला त्याच्या आठवणींमध्ये जपून ठेवता येईल अस काहीही तिने तिथे ठेवल नाही. निघताना बाय देखील म्हणाली नाही ती.

त्यानंतर मात्र ती कायमची पुण्याला शिफ्ट झाली. हे देखिल त्याला दुसरी कडून कळलं होतं. तिने आयुष्यात काय निर्णय घेतला आहे, किंवा काय करणार आहे याचा प्रशांतला थांगपत्ताही लागू न देता ती त्याच्या शहरातून आणि आयुष्यातून कायमची निघून गेली.

............12 वर्ष.... एक तप! आयुष्याची अनेक वळणं त्यानंतर प्रशांतने बघितली! त्याने उत्तम चालणारी डॉक्टरी सोडली. काही दिवस तो काही न करता बसून होता. पण मग त्याचा उपजत स्वभाव त्याच्या मदतीला आला आणि त्याने नाट्य दिग्दर्शनाला सुरवात केली. हळूहळू त्याने नाट्य-सिने क्षेत्रात खूप नाव कमावल. नंतर त्याने लग्न देखील केल. आणि त्याला दोन जूळी मूलं देखील होती. अर्थात मीनाक्षी शहर सोडून गेल्या नंतर त्याने कधीही मिनाक्षीची चौकशी केली नव्हती. त्यामुळे ती आता काय करते ते त्याला माहीत नव्हत.

आणि आज समोर उभी असलेली मीनाक्षी! थोड़े केस पांढरे झाले होते आणि चष्मा लागला होता इतकेच. बाकी तिच्यात काहीच बदल नव्हता. तशीच ताठ.... आत्मविश्वासाने भरलेली नजर!

"हाय! कशी आहेस.... अं! मीनाक्षी?" प्रशांतने विचारले.

"अरे? प्रशांत तू? मस्त दिसतोस की! मी मजेत..." मिनाक्षीने हसत उत्तर दिल.

दोघांचीही परिस्थिति अवघडल्यासारखी झाली होती. बारा वर्षानंतर दोघे भेटत होते. ते ही शाळेच्या दहावीच गेटटूगेदर ठरल होत... वर्गाच पंचविसाव्या वर्षातील पदार्पण... म्हणून. प्रशांतचा पूर्ण पुढाकार त्यात नक्की असणार याची मीनाक्षीला कल्पना होती. 'आयुष्याची बारा वर्षे सतत एकत्र काढल्यानंतर पुढची बारा वर्षे एकमेकांचे तोंडही न बघणे... काय ही नाशिबाची चेष्टा होती.' प्रशांतच्या मनात आल.

गेट टुगेदर छान झाल. प्रत्येकाने आपण आता काय करतो आहोत ते सांगितल. मिनाक्षीने फ़क्त पुण्याला असते आणि डॉक्टर असल्याने तेच काम करते; असे हसत सांगितले.

अनेकांना प्रशांत-मीनाक्षी आता एकत्र नाहीत ते माहीत होत. प्रशांत सेलिब्रिटी होता. त्यामुळे त्याच्याबद्धल कायम लिहून यायच कुठे ना कुठे. त्यामुळे समंजसपणे कोणीच काहीही विचारल नाही. कार्यक्रमच्या शेवटी जेवण होत. हळू हळू एक एक जण जेवायला उठले. प्रशांत मीनाक्षी जवळ आला.

"जेवलीस?" त्याने विचारले.

"नाही रे... जेवेन." ती म्हणाली.

"आजच परत जाणार का पुण्याला?"

"नाही. रहाणार आहे. हॉटेल बुक केल आहे."

"अग कमाल करतेस. घरी का नाही आलीस? आई-बाबा कुठे आहेत?" "अरे त्यांना देखिल मी पुण्याला घेऊन गेले." तिने उत्तर दिले. "ओह! पण आता तुझं ते हॉटेल वगैरे काही नाही... तू आपल्या घरी चल." प्रशांत म्हणाला.

"प्रशांत... आपल्या घरी?" मीनाक्षी त्याच्या डोळ्यात बघत म्हणाली. आणि तो एकदम शांत झाला. आपण अचानक काहीतरीच बोलून गेलो याची त्याला जाणीव झाली. तो एकदम मूक झाला.

त्याला शात झालेला बघून मीनाक्षी हसत म्हणाली,"बर... मला हॉटेल वर सोडशील का?" आणि तो लगेच हो म्हणाला. कार्यक्रम आटपला. सगळे एक-एक करून निघाले. तसे प्रशांत आणि मीनाक्षी देखिल निघाले. गाडीत दोघेही शांत होते. हॉटेल आल. मिनाक्षीने प्रशांतकड़े वळून विचारल,"कॉफ़ी घेऊया? वेळ आहे तुला?"

"हो..." घड्याळाकडे नजर टाकत तो म्हणाला.

दोघेही हॉटेलच्या कॉफ़ी शॉप मधे आले. एका कोप-यातल्या टेबलवर बसले.

प्रशांत थोड़ा गोंधळला होता. त्याला मनातून खरं तर खूप काही बोलायचं होत. पण काय आणि कसं बोलावं; कुठून सुरवात करावी ते कळत नव्हत. मीनाक्षी काही वेळ शांत होती. ती त्याचं निरीक्षण करत होती. मंदपणे हसत तिने प्रशांतला हाक मारली.

"प्रशांत.."

"ह?"

"कसा आहेस तू?"

"मिनु..." जणूकाही तिच्या या प्रश्नाची वाट बघत असल्यासारखा प्रशांत एकदम म्हणाला. मग मात्र स्वतःला सावरून म्हणाला,"I mean... मीनाक्षी... खर सांगू? मी खूप समाधानी आहे ग. आपण वेगळे झाल्यानंतर अनेक महिने मी दु:खात होतो. कोणाला भेटत नव्हतो... कोणाशीही बोलत नव्हतो.... पण मग कधीतरी परत एकदा एका नाटकाच्या दिग्दर्शनाची ऑफर आली. मी इच्छा नसूनही ते काम घेतल आणि जणूकाही माझ जगच बदलून गेल. मग मात्र मी कधी मागे वळून नाही ग बघितल. मी तुझ्यात खूप गुंतलो होतो. तुझी सवय होती मला. आयुष्यात तू निर्णय घेणार आणि मी तुझ्याबरोबर चालणार; असाच मला कायम वाटत होत. पण अचानक हे सगळ बदलल. तू बदलवलस. मी एकटा पडलो. पण हळूहळू माझ्या लक्षात आल की रडत आणि दु:ख करत जगण हे आयुष्य नाही. म्हणून मग मी माझ्यासमोर जे आयुष्य आल ते हसत स्वीकारलं. खरच! आज तू समोर आलीस आणि आपण एकत्र घालवलेला काळ एखाद्या चित्रपटासारखा डोळ्यासमोर उभा राहिला एवढच. नाहीतर मी डॉक्टरी शिकलो आहे आणि आता प्रक्टिस करत नाही याच मला कधीच दु:ख झाल नाही." प्रशांत अपराधी आवाजात म्हणाला.

मीनाक्षी शांतपणे प्रशांतच बोलण ऐकत होती. तिने प्रशांतच्या हातावर हात ठेवला आणि म्हणाली, "प्रशांत तू अपराधी वाटून घेऊ नकोस. खर सांगू? मी कायम तुझ्याबद्धल वाचत असते. पण केवळ तू कसा आहेस ते समजाव म्हणून. मला तुझ्या इंटरव्यूज मधून जाणवत की आपल्यात जे घडून गेल आहे त्याबद्दल तू कुठेतरी स्वतः ला अजूनही दोष देतोस. अस आहे का प्रशांत?" मिनाक्षीने त्याला विचारल.

"हो मिनु. मी खरच तुझ्यावर खूप प्रेम केल होत. कुठे आणि काय चुकल मला कळलच नाही. तुझ्यासारखी समंजस, विचारी मुलगी; जिने आयुष्यभर सगळ कस विचारपूर्वक केल; इतक्या तड़का-फड़की असा टोकाचा निर्णय घेईल अस कधी वाटल नव्हतं ग. तू तर एक घाव आणि दोन तुकड़े अस केलस. मी किती भेटायचा प्रयत्न केला तुला. पण तू कधीच भेटली नाहीस मला एकदा घर सोडून गेल्यावर." प्रशांत म्हणाला.

"प्रशांत... मला मान्य आहे की मी जे केल ते त्यावेळी योग्य नव्हतं. त्यावेळी मी तुला काहीच न सांगता निर्णय घेतला. जसा कायम मी आपल्या दोघांसाठी घेत आले तसाच. त्यावेळी मी तुला भेटले नाही किंवा असा निर्णय का घेते आहे ते देखील सांगितले नाही. कारण त्यावेळी मी तुला भेटले असते तर तू माझं ऐकूनच घेतलं नसतसं. मात्र आज तू समजू शकशील माझा निर्णय. म्हणून मी तुला माझ्या त्या निर्णयाच कारण सांगते... जेव्हा नाटकाचा डायरेक्टर म्हणून तुझ नाव मी पेपरमधे वाचल तेव्हा त्याक्षणी मला खूप राग आला. मला न सांगता... माझ मत विचारात न घेता... तू आयुष्यात पहिल्यांदाच एक वेगळ पाऊल उचलल होतस. त्यावेळी मला तो माझा अपमान वाटला. मी तशीच घर सोडून गेले. पण मग आईकडे गेल्यावर आणि मन शांत झाल्यावर माझ्या लक्षात आल की डायरेक्शन हा तुझा स्वतः चा चॉइस होता. आयुष्यात पहिल्यांदाच तू स्वतःच्या मनाने एक निर्णय घेतला होतास. तोवर मीच दोघांच्या आयुष्याचे निर्णय घेत आले होते. कदाचित् आपण एकत्र राहिलो असतो तर तू तुला आवडणाऱ्या या क्षेत्राचा विचारही केला नसतास. कदाचित् आपण कायम भांडत... एकमेकांना दुखवत एकत्र राहिलो असतो. प्रशांत... मला न टिपिकल संसार करायची फारशी इच्छाच नव्हती. तुझ्यापासून दूर झाले आणि तुझा आणि माझा असा वेगळा विचार केला तेव्हा माझ्या लक्षात आल की तू फ़क्त माझ्यावर प्रेम करत होतास. आणि मी मात्र कायम माझ्या करियरचा विचार केला होता. तू हुशार होतास आणि माझ एकायचास म्हणून मी माझ्या बरोबर तुझे देखिल निर्णय घेत होते; इतकंच. मला देखील त्याची सवय झाली होती. मुळात मला संसार करायची इच्छा नाही आणि तुला मात्र हे सगळच मनापासून हव आहे; जेव्हा हे लक्षात आल तेव्हा मग मी निर्णय घेतला की आपण वेगळ होण दोघांसाठी योग्य आहे.

आणि बघ न... आज तू तुला आवडत ते करतो आहेस. अगदी मनापासून! खूप यशस्वी आहेस. लग्न केल आहेस. छान गोंड्स मूलं आहेत. सुखी आहेस. याचा मला खूप खूप आनंद आहे. आणि एक गोष्ट; अगदी प्रामाणिकपणे सांगते... मी पण खूप सुखी आहे. पूना मेडिकल कॉलेजची डीन आहे. कॉलेज मध्ये शिकवते आहे, अवघड ऑपरेशनस एक चालेंज म्हणून करते आहे. यासगळ्याच जे कौतुक होत ते मनापासून एन्जोय करते आहे. मला जे हव होत ते मी मिळवल आहे.

मग का उगाच भूतकाळाच् ओझ मनावर बाळगायच? प्रशांत खरच असाच पूर्णत्वाने जग. आपण दोस्त होतो. आणि राहु. असच कधीतरी भेटु. एखादी कॉफ़ी घेऊ... आणि आपण स्वतः च्या मनाने निवडलेल आयुष्य परिपूर्णपणे जगु. हो न?" मिनाक्षी बोलायची थांबली.

प्रशांतला तिच म्हणण अगदी पटल. अगदी पूर्वी देखील जस ती जे म्हणायची ते पटायचं तस; आणि ते मनात येऊन तो मनापासून हसला. दोघेही उठले. एकमेकांना शेक हॅंड केल. मीनाक्षीने त्याच्या खांद्यावर थोपटलं आणि मागे वळून चालू लागली. आत्माविशावासाने आणि शांतपणे जाणाऱ्या मिनाक्शीकडे बघून प्रशांतला खूप बर वाटल. आज त्याला त्याच्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तर मिळाली होती. मीनाक्षीच्या पाठमोऱ्या व्यक्तिमत्वाकडे बघताना तो भारावून गेला आणि शांत मनाने त्याच्या घराकडे निघाला.

समाप्त

-----------------------------------------------------------