माझी इटलीची भ्रमणगाथा -भाग ७ पिसाचा झुकता मनोरा.

भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६

ट्रिप सुरु होऊन आता पाच दिवस होऊन गेले होते. दोघीच आलेल्या आम्हाला बघून आश्चर्याची जागा हेव्याने घ्यायला सुरु झाली होती! आमचा मैत्रीण परिवार पण वाढत चालला होता. दिवसभर फिरुन आल्यावर जेवणानंतर आमच्या रुमचा महिला अड्डा बनायला सुरुवात झालेली. बर्‍याच जणी डॉक्टर असल्याने विषयाला कमतरता नव्हतीच. रात्री गप्पांनी आमची रूम दणाणून जायला सुरुवात झाली! बसमध्येही आमच्या आजुबाजूच्या सीट्सवरचे लोक मागे पडून आमचा मोठा खिदळणारा कंपू ;) तयार झाला होता! उद्या फ्लोरेन्सला जायला निघायचे होते.

जाताना रोम शहराचे न संपणारे अवशेष लागत होते. जसा टस्कनी प्रांत जवळ येऊ लागला अनेक सुंदर निसर्ग दृष्य दिसायला सुरुवात झाली. टस्कनी इटलीचा निसर्गरम्य,समृद्ध प्रांत. तिथली राजधानी फ्लोरेंस. रेनेसान्सची सुरुवात याच भागात झाली. या भागात पिसा,सॅन जिमियॅनो,फ्लोरेन्स अशी अनेक महत्वाची प्रेक्षणीय स्थळं आहेत. इटलीतला हा भाग जास्त शहाण्या लोकांचा म्हणून देखील ओळखला जातो! असंच एक आपल्या ओळखीचं शहर आठवलं;) आज आम्ही प्रथम पिसाला जाणार होतो.

जगातली सर्व आश्चर्य बघायचं माझं स्वप्न आहे. पिसाचा झुकता मनोरा, बघण्याच्या यादीत मला वाटतं अगदी बालपणापासुन असावा! सगळं जग सरळ तर हा तिरका! मुलं लपंडाव खेळताना मध्येच खांबाआडून डोकावतो तसा डोकावणारा. वेडिंगकेकसारखा दिसणारा. कधी एकदा बघू असं झालं होतं.
पिसाच्या पार्किंग पासुन एक बस मनोर्‍याजवळ घेऊन जाते. पार्किंगवर वस्तुविक्रेत्यांनी उच्छाद मांडला होता. भारतीय लोक बघुन हिंदीच काय, एक अफ्रिकन बाबा मला चक्क मराठीत छत्री हवी मॅडम? म्हणाला!! मग मी विरघळून घेतलीच छत्री काखोटीला मारुन!

बाराव्या तेराव्या शतकात पिसा हे भुमध्य समुद्रावरचं एक महत्वाचं बंदर होतं. त्याबरोबरच पैसा आणि सत्ता यांचंही अधिष्ठान लाभलेलं. त्यामुळे एखाद्या स्वतंत्र राष्ट्रासारखं लष्कर्, नौदल बाळगून असणारं हे स्वतंत्र संस्थान होतं. त्यामुळेच आपलं वैभव दाखवण्यासाठी इथे अनेक भव्य बांधकामं सुरू केली गेली. त्यातला सर्वात प्रेक्षणीय हा मनोरा असणारा चौक,"काम्पो दाइ मिराकोली" म्हणजेच चमत्कारांचे प्रांगण. प्रांगणाच्या सर्व बाजूनी मोठी तटबंदी आहे. आत बॅप्टिस्ट्री,कथीड्रल आणि कथेड्रलचा बेल टॉवर म्हणून बांधला गेलेला झुकता मनोरा आणि स्मशानभूमी अशा इमारतींचं हे संकूल आहे. यातली प्रत्येक इमारत ही वास्तूशास्त्राची अतिशय सुंदर उदाहरणं आहेत.

आत शिरताच प्रथम दिसते ती गोलाकर बॅप्टिस्ट्रीची इमारत मग कथीड्रल आणि त्याच्या आडून हळूच डोकावणारा तो मनोरा! आजूबाजूला सुंदर हिरवळ. प्रांगण इतकं मोठं आहे की गर्दी असूनही जाणवत नाही. सर्व लोकांचा एकच उद्योग सुरू झाला, फोटोत आपल्या हाताने जोर लावून मनोरा सरळ करण्याचा! आम्हीही त्यात सामिल झालो अर्थातच! इतर इमारती सोडून पहिली धाव घेतली मनोर्‍याकडे. पांढराशुभ्र ,कमानी आणि जाळीच्या खिडक्या असल्याने उगाचच हलकाफुलका वाटणारा देखणा मनोरा. तो झुकलेला नसता तरी अतिशय सुंदर मनोरा म्हणून प्रसिद्ध झालाच असता. बाराव्या शतकात तो बांधायची सुरुवात झाली. पुढे दोनशे वर्ष निरनिराळ्या टप्प्यात त्याचं बांधकाम सुरूच होतं. बांधकाम सुरू असतानाच तो पाया मजबूत नसल्याने झुकायला सुरुवात झालेली. त्यामुळे पुढची शंभर वर्ष त्याच्यावर काहीच काम केलं गेलं नाही. मग आतली जमीन पक्की होउन मनोरा थोडा स्थिर झाल्यावर वरचे मजले बांधले गेले. या मजल्यांची एक गम्मत आहे. तिरपेपणा सामावून घ्यायला ते एका बाजूने उंच बांधलेले आहेत! तरीही पुढची सहाशे वर्ष हा मनोरा कलेकलेने झुकतच होता.त्यामुळे एवढा झुकूनही हा पडत नाही म्हणजे कॅथेड्रलमधल्या मेरी मातेचाच हा चमत्कार म्हणून या चौकालाच चमत्कारचा चौक नाव पडलं!
तरीही विसाव्या शतकात हा पडायला येण्याइतका झुकला होता.तो झुकता असल्याने त्याला बघायला येणारे पर्यटक इटलीला हवे होते. मग तो झुकता पण स्थिर ठेवण्यासाठी जगभरातून विचार घेऊन त्याच्या सरळ बाजूला कित्येक टन शिसं ओतलं गेलं. मग तो हळूहळू कलता पण स्थिर झालाय.

मनोर्‍याला एकूण सात मजले आहेत. ते एखाद्या केकसारखे एकावर एक रचलेले. बाजूने रोमन खांबांच्या गॅलरीज. सर्वात वरचा आठवा मजला तर मुकुटासारखा गोलाकार, मधोमध आहे. तिथे ब्रॉन्झच्या अजस्त्र घंटा बांधलेल्या आहेत. वर जाण्यासाठी सोळा युरोचं वेग़ळं तिकिट काढावं लागतं. तिकिटाची वेळ संपत आली होती. अक्षरशः धावत पळत तिकिट मिळवलं.आतमध्ये अंधार्‍या जिन्यावरून गोलगोल आत वर चढत जायचं. अतिशय अरुंद अशा २९६ पायर्‍या. आधी जीवावरच आलं होतं चढायचं! पण आता नाही तर परत कधी म्हणून लागलोच चढायला!सातव्या मजल्याला पायर्‍या इतक्या अरुंद होतात की कसंबसं वर जाता येतं. पण वर गेल्यावर अफाट दृश्य! खाली हिरवळीवर मुंग्यांसारखी दिसणारी माणसं, दूरवर दिसणारा समुद्र, हिरवीगार शेतं आणि डोंगर. पायाखालची जमीन तिरपी! तिरप्या बाजूने खाली पाहिलं की आता मनोर्‍यासकट आपण खाली पडू असं वाटायला लागतं इतकं त्याचं झुकलेपण जाणवतं.
खाली येऊन एक गोल चक्कर मारून त्याला मनात साठवून घ्यायला लागलो! एखादी बिघडलेली गोष्ट कशी सार्‍या दुनियेला आनंद देऊन गेल्याचं हे एकमेव उदाहरण असावं!

मनोर्‍याबाजूचे सुरेख कथिड्रल बघायचे सोडून आमच्या बरोबरचे लोक खरेदीला धावले आणि एका अतिशय सुंदर प्रेक्षणीय स्थळाला मुकले! मध्ययुगीन काळात हल्लेखोरांना धाक बसावा म्हणून हे भव्य कथिड्रल बांधले गेले. हिरव्या पांढर्‍या संगमरवरात केलेली,रोमनेस्क वास्तूशास्त्राचा देखणा नमूना असणारी इमारत आतून बाहेरून बघण्यासारखी आहे. बाहेर रोमन खांबांच्या भव्य रांगांच्या मध्ये त्रिकोणी पेडिमेन्ट्स आहेत.त्यात सोनेरी मुलामा असणारी मोझाइक आणि सुंदर पुतळे आहेत.

अतीभव्य सुंदर कोरीव काम असणार्‍या ब्रॉन्झ दरवाजातून आपण आत प्रवेश करतो.आणि अनपेक्षिपणे चर्चचा देखणा अंतर्भाग सामोरा येतो. अगदी समोर सोनेरी रंगाचे अतीभव्य मोझाइक्, वर सोनेरी,निळ्या रंगांनी रंगवलेले कोरीव छत,सर्व भिंतींवर भव्य चित्रं.काय बघू आणि काय नको होउन जातं.

(जालावरून साभार)

समोरच्या मोझाइककडे आपसूक पाय ओढले गेले! मोझाइकच्या मध्य भागात सिंहासनावर बसलेला येशू आहे. त्याच्या हातात पुस्तक धरलेले आहे. तर दुसरा हात आशिर्वाद मुद्रेत आहे. खाली या चर्चची अधिष्ठात्री मेरी आहे. सोळाव्या शतकात हे कथिड्रल आगीने भस्मसात झाले होते. तरीही या मोझाइकला मेरीमातेच्या कृपेने काहीही झाले नाही हेही एक कारण या संकूलाला चमत्कारांचे प्रांगण म्हणण्याचे!!

या कथिड्रलचे मुख्य पल्पिट(जिथून प्रवचन केले जाते) हे मध्ययुगीन कोरीवकामाचा अप्रतिम नमूना आहे.तेही सुदैवाने आगीतून वाचले. पण आता ते चर्चच्या मध्यभागी ठेवलेले आहे.

उजव्या बाजूला पिसाचा सेन्ट रानिएरीचे शव जतन केले आहे.गोव्याच्या सेन्ट झेवियरसारखा याचाही पिसाला उत्सव केला जातो.

डाव्या भागात रोमन राजा सातवा हेन्रीची कबर आहे.
दोन्ही बाजूनी वर अप्रतिम रंगांचे उधळण करणार्‍या रंगीत काचांच्या खिडक्या आहेत.

एव्हाना आम्ही दिसत नाही बघून आमच्या सहलीतली काही मंडळी इथे नक्कीच काहीतरी विशेष असणार हे ओळखून आत आली. त्यांना सर्व दाखवण्यात भरपूर उशीर झाला होता तरीही बॅप्टिस्ट्रीची गोल इमारत खुणावत होतीच! आत एक बॅप्टिझमला लागणारा हौद आहे. पण इमारतीच्या आत काही विशेष नाही ती बाहेरूनच बघायला सुंदर आहे. विशेषत: तिचे रोमनेस्क प्रकाराचे अर्किटेक्चर.

इटलीतले काही महान सुपुत्र पिसाचे आहेत. खगोलशास्त्रज्ञ गॅलेलिओ इथलाच. बॅप्टिस्ट्रीच्या हौदावरचा लोंबणारा कंदिल बघून त्याला पेंड्युलर मोशनची कल्पना स्फुरली. अणूबॉम्बचा जनक एन्रिको फर्मीही इथलाच.
सगळं बघत आम्हाला खूप उशीर झाला होता.पिसाचा मनोरा बघितल्यावर या बायका अजून काय टाइमपास करत फिरत आहेत,हे न कळल्याने बसमधले अन्य लोक आमच्याकडे वैतागाने बघत होते. त्यांचे हात भरपूर खरेदीच्या पिशव्यांनी भरलेले होते आणि आमचं डोकं त्या मनोरम वास्तूंच्या दर्शनानी!

क्रमशः

माझी इटलीची भ्रमणगाथा -भाग ८-सॅन जिम्नियानो