आयुर्वेदाला वैज्ञानिक ज्ञानशाखा मानावे का?

मला वैयक्तिक अनुभव आहे. अ‍ॅलर्जी साठी. अ‍ॅलोपॅथी च्या डॉक्टरांनीच सांगितले की alternative try करा. केला. अ‍ॅलर्जी गायब.

आयुर्वेद ही विज्ञानाची शाखा नक्कीचं आहे.

double blind trial पद्धतिने आयुर्वेदीक औषधांचे परिक्षण झाले आहे का? या औषधांची काढ्यांची आसवे वगैरेची bioavailability ,metabolism, pregnancy category ,side effects विषयी अभ्यास झाला आहे काय? असल्यास त्याची माहिती कुठे मिळेल.

वैज्ञानिक कसोट्यांवर आयुर्वेदाचे वात कफ पित्त आदी विचार सत्य ठरतात का?

पद्धत वेगळी असु शकेल पण प्रक्रुतीचा विचार करुनचं सर्व पॅथींचे डॉक्टर औषध देतात हे खरं.
--
अतिशय शुद्ध स्वरुपातील आयुर्वेदीक रसायने कशी तयार करायची ह्याची माहीती तुम्हाला आयुर्वेद चरकसंहीता ह्या ग्रन्थात मिळेत.
सोप्या भाषेत ही माहीती वाचायची असल्यास डॉ. बालाजी तांबे ह्यांची पुस्तकं वाचा. (पुस्तकाची नावं समजली तर इथे पोस्ट करीनचं).

बोलू की नको बोलू की नको :( जाऊ देत बोलतेच.
शतावरी - लॅक्टेशनकरता अफलातून म्हणजे अतिशय रामबाण उपाय आहे. स्वानुभव!

एय्य पॉपकॉर्न!

बेसिकली प्रश्न एवढाच असावा, आयुर्वेदाने रोग बरे होतात का? ... बाकी सगळे त्यानंतर!

जाउ द्या हो !
ज्ञानशाखा असली काय अन नसली काय !
रोग बरा होतो ना? बास !
अ‍ॅलोपॅथी असो की आयुर्वेद की होमिओपॅथी की युनानी.. रोग्याला आराम मिळणे महत्वाचे... असो.

आयुर्वेद भारतीय पद्धती असल्याने अनेक जण निदान आंतरजालावर तिच्याकडे तुच्छतेने पहातात हे मात्र आढळले आहे...प्रत्यक्षात त्यातील काही औषधांचा वापर करतात की नाही ते माहित नाही. ;)

पुण्यात ६५ च्या सालात लागवणकर व सरदेशमुख हे प्रख्यात व निष्णात वैद्य होते.
नाडी परीक्षा करून ते औषधे देत असत..
सरदेशमुख तर नुसती नाडी परीक्षा करून काय जेवलात ते सांगत असत.
कुठल्या वैद्न्यानिक कसोट्या लावता आपण ते समजले तर त्या वर लिहिता येईल.

माझा तर आयुर्वेदावर विश्वास आहे बुवा! आता बीएएमएस अभ्यासक्रम केलेल्यांना डॉक्टर म्हणायचं की नाही या वादात मी पडणार नाही.

आयुर्वेद हे अधुनिक विज्ञान नाही, पण ते वैज्ञानिक ज्ञानशाखा आहे. त्याच्यावर भारतातील सरकारी संस्थांपासून खाजगी संस्था तर संशोधन करत आहेतच पण तसेच जगात इतरत्र देखील अधुनिक विज्ञानासाठी प्रसिद्ध असलेली विद्यापिठे तसेच अमेरीकेतील नॅशनल इन्स्टीट्यूट ऑफ हेल्थ पण काम करत आहेत.

डॉ. अशोक वैद्य, मला वाटते ते अमेरीकेतील येल विद्यापिठात डॉक्टर (अधुनिक विज्ञानानुसार) होते, नंतर आडनावाला साजेसे शिक्षण देखील केले आणि आयुर्वेदाच्या आधारे जे आयुर्वेदीक वैद्य अथवा आजीबाईच्या बटव्यातून उपचार केले जातात त्यावरून त्यांनी Reverse pharmacology चा प्रकार विकसीत केला आणि अधुनिक विज्ञानाशी ताळमेळ घालणारी औषधे तयार केली. विकीवर सापडलेल्या एका माहितीप्रमाणे:

It is asserted that Ayurveda knowledge allows drug researchers to start from time-tested and safe botanical material. The best example of bioprospecting using traditional knowledge is reserpine, the anti-hypertensive alkaloid from R. serpentina, which became available as a result of work carried out by CIBA in India in close collaboration with Ayurveda experts. The normal drug discovery course of ‘laboratory to clinics’ in this case actually becomes from ‘clinics to laboratories’.[8][12][13]

असे अजून बरेच काम चाललेले त्या क्षेत्रातील भारतीय आणि अमेरीकन तज्ञांकडून प्रत्यक्ष ऐकलेले आहे. त्यामुळे आयुर्वेद सायन्स नाही म्हणत दुर्लक्ष केल्यास मॅक्समुल्लरने वेदांसंदर्भात काय म्हणले हे शिकत आपल्या वेदांचा अर्थ लावण्यासारखे होईल... असो.

एकुणात आयुर्वेदाला वैज्ञानिक ज्ञानशाखा मानावे का?

नक्कीच... एकटी सर्जरी ही शाखा घेतली तर सुश्रुताने इसवीसना च्या ८०० वर्षापुर्वी न्युरो, रेटीना, हार्ट अशा आजही जटील समजल्या जाणार्या शस्त्रक्रिया नुसत्या यशस्वीपने पार पाडल्या नाहीत तर अतिशय शात्रोक्तरित्या त्याच्या संहिता ही लिहुन ठेवल्या आहेत.. कॉसमॅटीक आणि प्लॅस्टीक सर्जरीसारख्या करामती ही त्याने आधीच करुन ठेवल्यात.. अनेक अमेरिकन, युरोपिअन, अरेबिक फिजिसिअन्स या सगळ्या संहिता भारतात येऊन अभ्यासुन गेले आ णि स्वतःच्या भाषेत त्या अनुवादीत ही करुन घेउन गेले..
जगाने सुश्रुताला सर्जरीचा पितामह मानलंय..

नाही. कफ, वात, पित्त आदि विचार वैज्ञानिक कसोट्यांवर टिकणारे नाहीत. ज्यांना आयुर्वेदिक औषधे म्हणतो ती नैसर्गिक रसायनेच असतात (उदा. हळद, वगैरे). त्यांच्या वापराने रोग बरे होतात हे ऍलोपथिच्या औषधांनी रोग बरे होण्यासारखेच आहे. तेवढ्या कसोटीवर आयुर्वेद वैज्ञानिक आहे हे मानता येईल. पोटदुखी, प्राथमिक स्वरुपाचा सर्दी-खोकला इत्यादी गोष्टींवर उपचार करता यावेत. मात्र आयुर्वेदातील विज्ञान हे अतिशय प्राथमिक स्वरुपाचेच असावे असे वाटते. गुंतागुंतीच्या शस्त्रक्रिया, मानसोपचार, इंद्रियांचे पुनर्रोपण वगैरे गोष्टी आयुर्वेदात शक्य नसाव्यात.

http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/engine...

याला कुठला वैद्यान्यानिक आधार शोधणार

थोडाफार याच संदर्भात माहितीकरता: पारंपारीक ज्ञानाचे जालीय ग्रंथालय हा लेख वाचू शकता.

वैज्ञानिक कसोट्यांवर आयुर्वेदाचे वात कफ पित्त आदी विचार सत्य ठरतात का?

पाश्चात्य कसोट्यांवर ते सत्य ठरत नाहीत. पण या विचारांना पाश्चात्य कसोट्या लावणं हेदेखील चुकीचं आहे. भारतीय प्राचीन आरोग्यशास्त्रात (आयुर्वेद, योग वगैरे) हे विचार सत्य समजले गेलेले आहेत.

double blind trial पद्धतिने आयुर्वेदीक औषधांचे परिक्षण झाले आहे का? या औषधांची काढ्यांची आसवे वगैरेची bioavailability ,metabolism, pregnancy category ,side effects विषयी अभ्यास झाला आहे काय?

नसावा. पण अजूनही कोणाला जर तशा ट्रायल्स करायच्या असतील तर ते अशक्य नाही. इथे एक महत्वाची गोष्ट दुर्लक्षिली गेलेली आहे आणि ती म्हणजे तुम्ही म्हणत असलेल्या चाचण्या ह्या नव्या रेणूंसाठी आवश्यक आहेत. असे रेणू जे कृत्रिम रासायनिक/ जैविक रीतीने बनवले गेलेले आहेत आणि मानवावर अजून वापरले गेलेले नाहीत. आयुर्वेदिक औषधे ही शतकानुशतकं वापरली गेलेली आहेत. त्यातली जी उपयुक्त होती ती टिकली आणि अनुपयुक्त/धोकादायक होती ती विस्मरणात गेली. तेंव्हा आयुर्वेदिक (किंवा युनानी) औषधांना वरील चाचण्या आवश्यक आहेत असं म्हणणं हे वडाची साल पिंपळाला लावण्यासारखं आहे.

एकुणात आयुर्वेदाला वैज्ञानिक ज्ञानशाखा मानावे का?

होय!!!

मी अलोपथिक, आयुर्वेदिक व होमिओ चा अनुभव घेतला आहे. तिन्ही ला आपापल्या मर्यादा आहेत. पण या आहेत औषध पद्धति ! त्या चिकित्सा पद्धति नव्हेत. चिकित्सा पद्धतीतील भागाचा विचार करायचा झाला तर आधुनिक वैद्यक ( अलोपथी नव्हे) हे सर्वश्रेष्ठ आहे. परिपूर्ण मात्र नाही.

आयुवेद ही एक अनुभवजन्य उपचारपद्धती आहे यावर सहमत.
मात्र सध्या 'आयुर्वेदिक' म्हणून जे जे खपते ते 'वैदीक' म्हणून काहिहि खपवावे असे आहे असे खात्रीशीररित्या म्हणू शकतो.

बाकी चालु दे!

एक आठवण शेयर करावीशी वाटली..
माझ्या ३ वर्षाच्या भाच्याला कधीतरी एकदा गोष्ट सांगत असताना ड्रॅगन चा संदर्भ आला तेव्हा त्याला ड्रॅगन म्हणजे ज्याच्या नाकातोंडातून आग आणि धुर येतो असा प्राणी असं सांगितलं मी होतं.. या सगळ्याला ४-५ महीने लोटून गेले होते.. एका संध्याकाळी त्याला घेऊन दुकानात गेले असताना त्याने बाहेर उभं राहुन सिगारेट ओढणार्या एका त्याने माणसाला पाहीलं आणि "मावशी हा बघ ड्रॅगन " अशी आरोळी ठोकली.. अन डोळ्यात अनंत आश्चर्याचे भाव घेऊन टाळ्या ही पिटल्या.. पण तो ' ड्रॅगन' मात्र माझ्याकडे खाऊ की गिळू असा पाहु लागला..

इट्स sicence .. आपण कुठली हि गोष्ट अ सभीत करून दाखवली कि ती तिच्या पाठीमागचे शास्त्र शोधतो. आणि पुरावा देवून तीच गोष्ट परत प्कारतो.

Science is both a body of knowledge and a process which is exciting, ongoing and useful.

Traditional medicine (a term used here to denote the indigenous health traditions of the world) and complementary and alternative medicine.

Most research has focused on clinical and experimental medicine (safety, efficacy, and mechanism of action) and regulatory issues, to the general neglect of public health dimensions. Public health research must consider social, cultural, political, and economic contexts to maximize the its contribution to health care systems globally.

each branch of science has theories and methodologies and its own limitations which lead to invent new theory.

प्रत्येक science मध्ये test successful होतात आणि fail हि.

तेच आयुर्वेद ला हि लागू आहे.

आनन्दिता -पण तुज भाचा किती खर बोलला .........हि नवीन पिढी जोपर्यंत असे विचार मनात बिम्बवणार नाही, तोपर्यंत कितेक ड्रॅगन बघायला मिळणार देव जाने.

प्रास कॉलिंग प्रास
प्रास कम ईन प्रास कम ईन

double blind trial पद्धतिने आयुर्वेदीक औषधांचे परिक्षण झाले आहे का?

झालेली नाही कुठल्याही प्रकारची trial. double blind तर फारच लांब राहिली.

अश्या trials आधी कराव्यात आणि मग ऑषधे विकवीत.

जगात कुठलेच शास्त्र पारिपुर्ण नसते,प्रत्येक शास्त्राला त्याच्या काही मर्यादा निश्चितच असतात,उदा.आधुनिक शास्त्रामध्ये,संधीगत वात्,मुत्राश्मरी,सगळ्या आजारांचे मुळ असणार्‍या पचनाच्या तक्रारी,सिरोटीक लिव्हर्,असायटीस यासारख्या आजारांवर उपचार नाहीयेत्,तेथे आयुर्वेद अत्यंत उत्कृष्ठ काम करतो,सोरियॅसिस सारखा आजार अ‍ॅलोपॅथी बरीच करु शकत नाही,तेथे आयुर्वेदीय औषधपद्धती ४ ते ६ महिन्यात हा आजार पुर्ण बरा करते,पण तुम्ही सर्जिकल प्रोसिजर मध्ये आयुर्वेदाचा आग्रह नाही धरु शकत.ही त्याची निश्चित मर्यादा आहे. त्यामुळे आयुर्वेद हे शास्त्रच नाही हा दावा खरच चुकीचा आहे.

अहो काही लोकांच्या मते रामायण-महाभारतमध्ये विमान आणि अणुबॉम्ब यांचा पण उल्लेख आहे. वेदम वाक्यं प्रमाणं हे माहीत नाही का? यातून उज्वल हिंदू संस्कृतीचा इतिहास कळतो.

फक्त अनुभव आणि विश्वास यांच्या कसोटीवर उतरलेल्यांनी आयुर्वेदीक उपचार करावे उगाच त्याला शास्त्र वगैरेचा दर्जा कशासाठी द्यायचा?

सर्वजण प्रासची आठवण काढताहेत आणि मत मागताहेत. प्रासभाऊने लिहीलेला हा लेख ज्यांनी वाचला नसेल त्यांच्यासाठी:

http://www.misalpav.com/diwali2012/ayurved_way_of_life

मला आपल्या आयुर्वेदिक पद्धतीन्वर विश्वास आहे बुआ..
१० वषान्पुर्वी मला काविळ हा रोग झाला होता. म.ब.ब.स. वैद्यान्कडे जाउनही काही फरक पडत नव्हता. मग औरन्गाबाद च्या जवळ भेन्डाळा गावाजवळच्या एका वैद्यबुवान्बद्दल ऐकले. ते म्हणे नाकात काही औषधाचे थेम्ब टाकतात ज्याने काविळ बरा होतो. हा उपाय पण करावयाचे ठरवले. तिथे जाउन त्या वैद्यबुआन्कडुन औषध नाकात टाकुन घेतले. वैद्यबुआ म्हणाले कि म्हणाले कि इथुन पुढे ३-४ दिवस नाकाद्वारे सतत पिवळा स्त्राव (त्यान्च्या शब्दात काविळ) बाहेर येइल तो एका कोरड्या फडक्याने साफ करत जा. पुढे म्हणाले की आता काळजी सोडा आणी फक्त आठवडाभर आराम करा.(तिथे जमलेली लोक तर मजेत म्हणाली कि बाहेर टपरीवर भजी खाउन गेलात तरी चालेल. आम्ही मात्र इथे आमच्या म.ब.ब.स. वैद्याचा सल्हा ऐकला कि यक्रुताला तेल्-तुप सध्या पुर्णपणे बन्द). उपचाराचे शुल्क फक्त २० रुपये (१९९७ चि गोष्ट आहे ही). पुढील १० दिवसानन्तर मी पुर्ण बरा आणी कालीजात जायला लागलो.

मानावी.
ज्या ज्या गोष्टीने माणसच्या उत्कर्षात भर पडते आणी ज्या गोष्टीची तार्किक पद्धतीने उकल करता येते त्याला वैज्ञानिक ज्ञान म्हणता येइल. असे बुआ मला फक्त वाटते. मी आयुर्वेदाला वैज्ञानिक ज्ञानशाखा मानतो.

जगात कोणतीच थिअरी परिपूर्ण नाही. अ‍ॅलोपथी (याचा उल्लेख मॉडर्न मेडिसिन असा करावा हेच योग्य) त्यातल्यात्यात प्रमाणित, डॉक्युमेंटेड आणि शिस्तबद्ध आहे. (उदा. अमुक औषधातील अमुक द्रव्याने हा वाईट परिणाम होऊ शकतो, इव्हन काही जणांना टॉलरेट न झाल्यास मृत्यूही येऊ शकतो हे सोबतच्या पत्रकातही स्वच्छ आणि प्रामाणिकपणे लिहीलेलं असतं.) इथे लपवाछपवी नाही. अचाट दावे नाहीत. कोणत्याही रोगावर हमखास इलाजाची ग्यारंटी नाही. अमुक एका डॉक्टरांच्या "हाताला" जास्त "गुण" येतो अशातला प्रकार नाही. अमुक औषध, मग ते त्या क्वांटिटीत कोणीही दिलं तरी परिणाम सारखाच. मात्र मुळात योग्य डायग्नोसिस करण्यातलं ज्ञान मात्र अ‍ॅलोपथीतही डॉक्टरसापेक्ष राहणारच.

आयुर्वेदातलं प्रत्येक औषध अक्सीर नसेलही, पण काहीना काही द्रव्य शरीरात जातंय तोपर्यंत परिणामांची अपेक्षा आणि चर्चा करण्यासाठी वाव राहतोच. आयुर्वेद हे निश्चितच मॉडर्न सायन्स नव्हे, पण ती क्वॅकरीदेखील नव्हे. त्याला एक "पोटेन्शियल शास्त्र" म्हणून बघायलाच हवं. होमिओपथीमधे औषधाचा अंशच शरीरात जात नसल्याने चर्चाच खुंटते, आणि "अ‍ॅट बेस्ट प्लासेबो अँड अ‍ॅट वर्स्ट क्वॅकरी" असं होमिओपथीचं वर्णन करावं लागतं. होमिओपथीत नुसत्याच पर्सनल स्टोरीज असतात. दिलेल्या औषधात मुळात औषधाचा एक तरी रेणू डिटेक्ट करुन दाखवा म्हटलं की तिथेच अडतं सगळं.. परत टंकावे लागू नये म्हणून तपशील इथे पहा

आयुर्वेदाची थिअरी मुळातूनच वेगळी आहे. ती खरी मानली तर अन्य पथी चुकीच्या मानाव्या लागतील.. आयुर्वेदात काटेकोर परीक्षण आणि तत्सम कसोट्यांवर किती सिद्धता झाल्या आहेत हे माहीत नसलं तरी त्यामधे "औषधी द्रव्य थेट नैसर्गिक स्वरुपात/अर्काच्या रुपात रुग्णाच्या शरीरात जाणं" ही घटना घडते आहे. त्याचा परिणामही अनेक केसेसमधे दिसतो. त्यातल्या काही औषधींचं विश्लेषण करुन त्यातला मूळ घटक आणि त्याचा रोगावर होणारा परिणाम यातला कार्यकारणभाव सिद्ध झालेला आहे.

आयुर्वेद आणि अन्य सर्व बाजूला ठेवून केवळ एक थॉट एक्स्पिरिमेंट करता येईल:

समजा अश्मयुगीन काळात कोणाचा पाय मुरगळला, तर त्यावर गारपिटीत हाती लागलेला बर्फ टेकवला की तात्पुरती का होईना वेदनामुक्ती मिळते असा अनुभव घेऊन बर्फ हे वेदनेवर "औषध" म्हणून वापरलं गेलं असेल. याचं स्पष्टीकरण म्हणून बर्फाची प्रवृती शांत असते आणि वेदनेची प्रवृत्ती तीव्र असते, त्या एकमेकींना रोखतात असं काही लिहीलं गेलं असेल. (हे फक्त उदाहरण आहे)

नंतर प्रगती झाली तेव्हा त्या बर्फाने तापमान कमी होऊन त्या वेदनाग्रस्त भागातल्या रक्तपुरवठ्यावर किंवा अदरवाईज घटकांवर काय परिणाम होतो आणि त्यामुळे वेदनेची जाणीव कशी कमी होते याचा उलगडा झाला. त्याउपर जाऊन त्या पेशींवर तसाच परिणाम बर्फाशिवाय करता येईल असं रसायन शोधलं गेलं. प्रयोग करुन वजनानुसार नेमका डोस ठरवला गेला..

या सर्व पार्श्वभूमीवर, हजारो वर्षांनी आजही बर्फ लावला की वेदना कमी होतेच..त्यामुळे आजरोजी केवळ अश्मयुगीन "कारणमीमांसा" बाद करा, "तीव्र" "शांत" हे कसले शास्त्र असं म्हणून बर्फाचा उपयोग अतएव औषधत्वच बाद करा असं नव्हे..

जिथे त्याचे परिणाम गंभीर होऊ शकतात तिथे पुन्हा एकदा नव्या कसोटीवर चाचण्या हव्यात (उदा. संपूर्ण शरीर बर्फात बुडवणे अशी पोटेन्शियली प्राणघातक चिकित्सा असेल तर नवीन पद्धतीने चाचण्या घेऊन रिस्क बेनिफिट पाहिला पाहिजे)

ओव्याचा अर्क खाऊन पोटदुखी थांबते आणि दुष्परिणाम होत नाहीत हा अनुभव सामान्यजनांना अनेकदा येऊन गेलेला असताना त्याची चाचणी केली नाही तरी ठीक असं वाटू शकेल, पण अशा वेळी ओव्यापासून अधिक प्रमाणित औषध बनवायचं असेल किंवा मूळ रेणू शोधायचा असेल तर संशोधन करता येईल.. शिवाय आयुर्वेदाला चाचण्यांची भीती किंव वावडं आहे असाही भाग नाही. उत्तम संशोधन आणि काटेकोर चाचण्यांना तोंड द्यायला नवीन आयुर्वेद तज्ञ तयार आहेत आणि तसं संशोधन होतंही आहे. मूळ तत्वांमधली काही आता कालबाह्य किंवा चुकीची ठरली तर ते मान्य करुन स्वतःला मूळ आणि होलिस्टिक अशा वैद्यकीय प्रवाहासोबत ठेवण्याचा प्रांजळपणा आयुर्वेदिक तज्ञ दाखवतील अशी मनापासून अपेक्षा आणि इच्छा आहे.

समजा अश्मयुगीन काळात कोणाचा पाय मुरगळला, तर त्यावर गारपिटीत हाती लागलेला बर्फ टेकवला की तात्पुरती का होईना वेदनामुक्ती मिळते असा अनुभव घेऊन बर्फ हे वेदनेवर "औषध" म्हणून वापरलं गेलं असेल. याचं स्पष्टीकरण म्हणून बर्फाची प्रवृती शांत असते आणि वेदनेची प्रवृत्ती तीव्र असते, त्या एकमेकींना रोखतात असं काही लिहीलं गेलं असेल. (हे फक्त उदाहरण आहे)

अगदी खरंय.

त्याला एक "पोटेन्शियल शास्त्र" म्हणून बघायलाच हवं.

हे पटलं नाही. आयुर्वेद बकवास आहे असं नाही पण ते शास्त्रसुद्धा नाही. जो पर्यंत मायक्रोलेवलला जाउन कारणमिमांसा होत नाही तोपर्यंत ते भरवश्याचं म्हणता येत नाही. हजार वर्षांआधी अनुभवावरून काही ठोकताळे काढले इतकच ते आता तेव्हडेच अ‍ॅप्लिकेबल होत असतीलच कशावरून?
शास्त्र कशाला म्हणावं याचं पुस्तकी उत्तर मला माहीत नाही. पण त्याच्या उपयुक्ततेसाठी त्यातल्या मूळ नियमांचं 'सिंथसीस' करता यायला पाहिजे. म्हणूनच तर इतर शास्त्र प्रगत होत आहेत. शतकानुशतके आयुर्वेद तिथेच आहे. कारण ते शास्त्र नाहिये. आयुर्वेदातल्या औषधांचा फायदा म्वाडर्न मेडीसीन मधूनही समजाउन घेता येतोच. त्याचा फक्त फायदा असा की त्यातल्या औषधासाठी लागणारी घटकं घरगुती आहेत.

आयुर्वेद हे शास्त्रच असावे असे वाटते. पण त्याच्या काही मर्यादा आहेत.
आयुर्वेदिक औषधांचा गुण येण्यासाठी बराचा कालावधी जावा लागतो. तसेच त्याची पथ्ये आणि इतर नियमही व्यवस्थित सांभाळले तरच गुण येतो.
माझ्या माहितीतले एक आयुर्वेदिक डॉक्टर आहेत. ते बर्‍याच वेळा त्यांच्या पेशंटस ना अ‍ॅलोपॅथिक औषधे घेण्यास सूचवतात. त्यामुळे असे वाटते कि आयुर्वेद हे शास्त्र असले तरी ते परिपूर्ण नाही.
तसेच आयुर्वेदिक औषधांचे गुणकारित्व आनुभवांवरून मान्य करण्यात आलेले असले तरी त्याच्या अधिकारिक चाचण्या घेतल्या जातात का ?

बटाटेवडे तळताना मायलार्ड रिऍक्शन होऊन वड्यांचा रंग सोनेरी होतो. यामध्ये विज्ञान आहे. तितपत विज्ञान आयुर्वेदातही आहे. आयुर्वेदातील तत्त्वे आणि औषधे यांच्या मर्यादित वातावरणात झालेल्या चाचण्या पुरेशा समाधानकारक नाहीत. आयुर्वेदिक औषधांचे साईड इफेक्ट्स नाहीत, किंवा आयुर्वेदिक उपचार 'उलटत' नाहीत हे खोटे आहे. आयुर्वेदाबद्दल माझ्या मनात प्रचंड आदर आहे. आपल्या पारंपरिक ज्ञानाचा तो ठेवा आहे. प्राथमिक उपचारापुरते त्याचे स्थान निर्विवाद आहे. मला सर्दी खोकला वगैरे झाला तर मी डॉक्टरकडे जाण्यापूर्वी गवती चहा किंवा सुंठ वगैरे वापरण्याला प्राधान्य देतो. कारण मला ते सोयीचे वाटते. मात्र आधुनिक वैद्यकशास्त्राशी त्याची तुलना आणि बरोबरी करणे चुकीचे आहे. ज्याला कोणाला आयुर्वेदावर संशोधन करायचे असेल त्याने करुन ते अगदी रॉकेट सायन्स आहे असे सिद्थ केले तरी जोपर्यंत ते आधुनिक विज्ञान असल्याचे सिद्ध होत नाही तोपर्यंत आयुर्वेदाची स्थिती ही पारंपरिक ज्ञान इतकीच राहते.

कटकट!

चालु द्या...

जाता जाता :---
अनेक वर्ष डाबरवाल्यांचा "च्यवनप्राश" खाल्ला आहे,म्हंटल हे डाबरवाले काय सांगतात बरं ? मग त्यांच्या संकेतस्थळावर एक चक्कर टाकुन आलो. (डाबरचा आधीचा लोगो वटवॄक्ष होता,आता पान असलेले झाड हा त्यांचा नवा लोगो आहे हे तुम्हाला ठावुक असेलच.)
What is Ayurveda?
The Genesis
MYTHOLOGICAL PERSPECTIVE
HISTORICAL PERSPECTIVE
आणि एक जरासा वेगळा दुवा देखील देवुन जातो... ज्यांना तो वाचण्यात रस असेल त्यांनीच तो उघडावा.
Sushruta: The first Plastic Surgeon in 600 B.C.

वाचतोय.

-दिलीप बिरुटे