शहरांची तुलना

मला वाटत, पुण्याच्या विकासामागे मराठी राजसत्तेचा (शिवाजी महाराज, पेशवे) मोठा हात आहे.
शिवाजी महाराजांनी पुण्यात सोन्याच्या फाळाचा नांगर वापरून शेती केली आणि पुण्याच्या विकासाला सुरुवात झाली. पेशवे (पर्यायाने नाना) यांनी तर पुण्याला ऐश्वर्य प्राप्त करून दिले.
पाणि-पुरवठा योजना, बाजारपेठ विकास हे सर्व पेशव्यांच्या काळात झाले. मला वाटते पुणे ही पेशव्यांची राजधानीच होती.....
आणि म्हणूनच पुण्याचा आज इतका विकास दिसत आहे. अर्थात म.न.पा. ने केलेले प्रयत्न ही प्रशंसनीयच आहेत.

अत्यंत स्फोटक प्रतिसाद.. पुणेकरांना जाज्वल्य अभिमान असतो (इति श्री. पुलदे) हे विसरलात ताई.. :)

साती :)
शहरी लोक त्याच शहरांना कंटाळून खेड्यांत जातात हो.. :P

महाराष्ट्र सरकारचे लाडावलेले बाळ

भारतात खरं तर शहर म्हणण्यासारखं एकच शहर आहे ते म्हणजे मुंबई.
शाबास!!!
मुंबय ती मुंबयच!!!!
बाकीचे वगीच टणाटण उड्या मारतात!!!
जणू बेडकीच्या पिल्लाने बैल पाहिला!!!!!!!!
;)

एकाच धाग्यात मराठी आंतरजालावरील दोन अजरामर विषय आलेले पाहून (अनुक्रमे) ड्वाले पाणावले आणि अं. ह. झालो :)

+१

बच्चन म्हणतो, 'आज मेरे पास बंगला है, गाडी है, धनदौलत है. तुम्हारे पास क्या है?'
त्यावर शशी कपूर म्हणतो, 'मेरे पास माँ है'

तसेच महाराष्ट्राने गुजरातला विचारले, तर तो म्हणेल, 'मेरे पास नरेंद्र मोदी है'

+२३
लातूर, बीड परभणी
हो हो BPL कसे विसर्लात?

पिडाकाकांनी वैदर्भीय शहरांना (स्वारी खेडयांना) फाट्यावर मारलेले आहे...
अपवाद : यवतमाळ

कारण या शहराचा उपयोग इंद्र कुमारने "धमाल" चित्रपटात संजय दत्तने मिशन पुर्ण न केल्यास, तंबी देताना त्याच्या (संजयच्या) बदलीकरिता करुन घेतलेला आहे. त्यामुळे हे वेगळेपण सिद्ध होते. (विदर्भातील इतर खेड्यांपेक्षा)

पुणे हे त्या प्रातांची ( इथे महाराष्ट्राची ) राजधानी नाही आणि इतर शहरे त्या त्या प्रातांच्या राजधान्या आहेत म्हणुन त्या त्या शहराची तुलना पुण्याशी करण्यास त्या त्या शहरांना शरम वाटावी हे गृहितक रोचक आहे.
राजधानी असण्याचा आणि विकास होण्याचा तितकासा संबंध नाही हे आपण जर व्यापक स्तरावर पाहिले तर आपल्या लक्षात येईल.
अर्थात राजधानी असल्याचा फायदा भरमसाट सरकारी फंडाच्या मार्गाने होत असला तरी त्याशिवायही शहर सुधारु शकते अशी उदाहरणे आहेत.

फ्रँकफर्ट ह्या जर्मनीच्या अतिप्रसिद्ध शहराचा प्रांत ( पक्षी : राज्य ) येते "हसन" आणि ह्या 'हसन' ची राजधानी आहे 'विस्सबाडेन'.
फ्रँकफर्ट राजधानी नसतानासुद्धा ते केवळ जर्मनीचे नव्हे तर आख्ख्या जगातले एक महत्वाचे व्यापारी केंद्र आहे.
ह्याच अनुषंगाने सांगावासा वाटणारा मुद्दा म्हणजे 'फ्रांकफर्ट'मधली सार्वजनिक वाहतुक व्यवस्था की राजधानी असलेल्या 'विस्सबाडेन'पेक्षा कैक पटीने भारी आहे.

असो, बाकी लेख छान वाटला

- छोटा डॉन

ममो. जी
ठिक आहे.
तुम्ही खुप सिमित विचार मांडला आहे, असे वाटते पण.

आणि इतर शहरांनी (राजधानी) पुण्याची तुलना करने म्हणजे शरमेची बाब वगैरे नाही वाटत मला..
पुणे- पिंपरी चिंचवड या मध्ये ही पुणे ठिक वाटत नाहीये हेच वरती लिहिलेले मी.. म्हणजे पुण्याला नक्कीच शरमेची बाब ही आहे. आणि म्हणुन इतर शहरांनी तुलना करु नये आमचे आम्ही विकसित होतोय हा खोटे पणा वाटतोय मला...

आनि असेच चालु राहिले तर .. पुणे नावा पुरतेच राहिन फक्त आता.. आनि पिंपरी-चिंचवड महानगर पालिका आनि त्यांचा विकास .. प्राधिकरण.... राजधानीच्या शहरांना लाजवेल असे पुढे जाईन...

असो थांबतो ...
तुमचा विषय - आणि मी लिहिलेले खरे तर पुरक वाटते आहे मला..
पण तुम्हाला हा वेगळा विषय वाटतो आहे.. असो ..
तरी ही थांबतो .. पुढे लिहित नाही /

एग्झॅक्टली, ममो हेच म्हणायचंय मला...
नाशिकची स्वतःची बससेवा नाही, तिथे बस सेवा ही राज्य सरकारची एस्.टी संस्था चालवते.
हैद्राबाद अन वारंगळ तसेच विशाखापट्णम येथेही सिटी बसेस या APSRTC (एस्टी) ही संस्था चालवते...
अन त्यांचा कारभार अव्वल दर्जाचा आहे...
४ प्रकारच्या गाड्या चालावतात हे लोक..(साधी, आराम, निमाराम, एसी वेग्रे वेग्रे)
प्रत्येकाचे तिकिट दर वेगळे असतात हे. वे. सां. न. ल.
पुण्यातल्या भिक्कार दर्जाच्या पी.एम्.ट्या पाहिल्या की ओकार्‍या सुधा गिळुन घ्याव्या की काय असे वाट्टे...
असो.. हे फक्त निरीक्षण...

प्रथमच लिहील्याप्रमाणे मी अनेक वर्षांपूर्वी माझ्या वाचनात आलेली माहिती लिहीली होती. आता गेली दोन दशके मी मुंबईत रहात नसल्याने त्यात बरीच भर पडली असण्याची शक्यता आहेच्.तेव्हा तुमच्या सांगण्यावरून गुगलून पाहिले. खालील माहिती हाती आली:

१. विकीपीडियावरील बेस्टच्या पानावर हा उल्लेख आहे: "Though the BEST is a government-owned company, it does not receive any financial assistance from the BMC, or the state government.[25] BEST also earns revenues by way of advertisements on its buses and bus-stops, and through rent from offices on owned properties. The BEST, being a public utility company, cannot increase electricity and bus fares to maximise its profits. An increase, when effected, is usually carried out to curb losses due to inflation. BMC approval is needed before such an increase goes into effect".

२. जागतिक बँकेच्या डेव्हलपमेंट रिसर्च ग्रूपतर्फे प्रकाशित झालेला एक निबंध हाती आला. ह्यात काही विस्कळीत विधाने आहेत असे वाटते. उदा. पहिल्याच पानावरील इंट्रोडक्शन्मधे लेखक लिहीतात की "BEST, which operates public buses in Mumbai,also is also an electric utility, and subsidizes bus fares from electricity revenues." म्हणजे मी अगोदर म्हटले तेच. पण पुढे 'ट्रांझिट सब्सिडीज' ह्या भागात ते लिहीतात की :"....the Transport division of BEST has historically operated at a loss. In fact, as illustrated in Figure 2, revenues have not covered operating costs for any of the years pictured. The fare subsidy shown in Figure 2 ranges from 12 to 30 percent for the last fifteen years. Parts of BEST’s transport losses are covered by the profits made by its electricity supply division. However, borrowing and government subsidies have been needed since, as Appendix Table A.4 indicates, the undertaking has operated at a net loss for the past three years".

ही सब्सिडी म्हणजे ईलेक्ट्रिक सप्लायमधून मिळणारे अधिक उत्पन्न असे तर त्यांना अभिप्रेत नसावे? कारण...

३. बेस्टच्याच साईटीवरून त्यांच्या इंकम-एक्पेन्सेस स्टेटमेंटमधे सब्सिडीचा काहीच उल्लेख मलातरी आढळला नाही.

तसेच

४. 'मुंबई मिरर' ह्या दैनिकाच्या १७ ऑगस्ट २०१० च्या अंकात ही बातमी आहे :"Brihanmumbai Electric Supply and Transport (BEST) on Monday deferred the decision to increase bus fares saying it will ask state government for subsidy.

“We have approached the state government for subsidy at least eight times, but are yet to receive a positive reply......." BEST Chairman Sanjay Potnis said.

पुन्हा एकदा:

बेस्ट सर्व मुंबईभर इतकेच नव्हे नब्या मुंबईपर्यंत आणी अलिकडे (म्हणे) दहिसरच्याही बरेच पुढेपर्यंत वहातूक सेवा देते. पण ईलेक्ट्रिक सप्लाय मात्र फक्त मुंबई शहर (उपनगरे नव्हेत) पुरताच करते.

अशा तर्‍हेचे बिझीनेस मॉडेल भारतात इतरस्त्रही असण्यास हरकत नाही. मी ज्या शहरवजा देशात रहातो तिथेही रेल्वे अत्युकृष्ट सेवा पुरवते, ते अर्थात नुसत्या रेल्वे भाड्यावरून तरून नव्हे, तर इथे त्या कंपनीस रेल्वे स्टेशनवरील प्रॉपर्टी विकसीत करण्याची मुभा आहे, त्याचा वापर करून.

आता माझ्या नजरेतून अजून काही गुगलून मिळू शकेल असे ठोस काही तुमच्या मुद्द्याच्या प्रतिपादनार्थ असेल तर तसे दुवे जरूर द्यावेत.

माझ्याकडे ठोस पुरावा सध्या नाही. पण लवकरच देईन

तुमचे वाहतूकीसंबंधीचे विधान केवळ तर्कावर आधारीत होते असे म्हटले तर ते वावगे ठरू नये. अगदी ठोस पुरावे नव्हते हे ठीक आहे. पण इतरांना 'गुगलून पहा' असे सल्ले दिल्यावर तुम्ही स्वतः तुमच्याच चर्चेत ह्या संदर्भात काहीही करतांना येथे अद्याप दिसलेले नाहीत.

तुमच्या आदेशानुसार मी थोडा प्रयत्न केला. बेस्टविषयी माहिती मी वर दिलेली आहेच. इतर राज्यातील दुय्यम (म्हणजे राजधनी नसलेल्या) शहरांतील बस वाहतूकीविषयी माहिती काढण्याचा प्रयत्न केला. दुर्दैवाने ठोस काही हाती लागले नाही. पण जी काही त्रोटक माहिती मिळाली ती येथे देत आहे.

* विजयवाड्यातील बस वाहतून आंध्र प्रदेश स्टेट ट्रान्स्पोर्ट कॉर्पोरेशनने १९९० पासून हाती घेतली आहे. तिच्या ह्या प्रकल्पाच्या फायनॅन्सबद्दल काहीही माहिती कंपनीच्या संस्थळावर मिळाली नाही. पण गेल्या अनेक वर्षांतील ह्या बस वाहतूकीचे ट्रेंड्स, तसेच परफॉर्मन्सविषयक माहिती देणार्‍या पत्रकातील सविस्तर माहिती मिळू शकली. APSTC च्या साईटीवरून असेही लक्षात आले की ही कंपनी आंध्रातील इतरही काही दुय्यम शहरांतील बस सेवा चालवते.

* म्हैसूरची बस सेवा कर्नाटकची राज्य बस सेवा संस्था चालवते. तिच्या म्हैसूरच्या प्रकल्पाविषयी फारशी कसलीच माहिती उपलब्ध होऊ शकली नाही.

* गुजरातेतील भावनगर, गांधीनगर (राजधानीचे शहर), वडोदरा व आनंद ह्या शहरांतून VTCOS ही खाजगी संस्थ बसेस चालवते. ह्या शहरांतील संपूर्ण बससेवा ह्या कंपनीच्या ताब्यात आहे, की त्यातील काही रूट्सच ती चालवले ते समजले नाही. कंपनीच्या साईटीवर रूट्स, बसगाड्या इ. ची सविस्तर माहिती आहे, नफातोट्यासंबंधी काही समजू शकले नाही.

* पुणे महानगरातून वाहतूक सेवा कशी असावी ह्याविषयी आढावा घेणारा पुणे महानगरपालिकेने प्रस्तृत केलेला एक निबंध "Comprehensive Transport Policy for Pune Metropolitan Region [by] Pune Municipal Corporation 2007" मिळाला. अत्यंत शब्दबंबाळ अशा ह्य निबंधात तत्कालिन वाहतूक व्यवस्था अत्यंत अपुरी व वाईट अवस्थेत आहे हे मान्य केले आहे. पण त्याचा ठपका रस्त्यावर खूप संख्येने येणार्‍या खाजगी गाड्यांवर ठेवला आहे. त्यानंतर सेवा सुधारण्यासाठी काय केले पाहिजे ह्याची जंत्री आहे, त्यात नवीन व ठोस काहीही नाही. बससेवेच्या संदर्भात ती सुधारण्यासाठी काय केले पाहिजे ह्यात पुढील 'उपायांची ' जंत्री आहे:

-- PMT व PCMT ह्यांचे (तेव्हा सुरू असलेले) PMTC मधील अंतर्भूतीकरण (merger) लवकरात लवकर पूर्ण झाले पाहिजे, व त्यानंतर ह्य नव्या संस्थेचा कारभार एका मॅनेजमेंट कमिटीने पाहिला पाहिजे.
-- नव्या बसेस, संख्येने जास्त बसेस, व नीट तंदुरूस्त ठेवलेल्या बसेस पाहिजेत.
-- कर्मचार्‍यांची शिस्त, वर्तणूक इ. सुधारली पाहिजे.
-- आवक वाढवायचे मार्ग (पार्किंग फीज, व वाहनकरांतून येणारी आवक, बिलबोर्डस, तसेच डेपोच्या परिसरातील गाळे भाड्याने देणे) हिरीरीने चोखाळले पाहिजेत (...should be vigorously pursued).

तुम्हाला पुणे व इतर राज्यांतील दुय्यम बससेवांच्या संदर्भात (विशेषतः सब्सिडी) अधिक काही ठोस माहिती मिळाली तर ती येथे टाकावी.

अवांतरः ह्या निमीत्ताने मी बेस्ट, विटकॉस, तसेच आंध्र व कर्नाटक ह्यांच्या राज्यवाहतूक 'परिवहनां'च्या साईटीवर गेलो तेव्हा अनुभवले की एकच अपवाद सोडता इतर कंपन्यांच्या साईटींवर त्यांच्या ऑपरेशन्सविषयी काहीही फारशी माहिती तिथे दिलेली नाही, त्यांच्या आर्थिक माहित्या तर दूरच राहोत. वर उल्लेखिलेला सन्माननीय अपवाद बेस्टचा. तिथे सर्व माहिती, आर्थिक अहवालांसकट नीट उपलब्ध आहे. ह्या कंपन्या सार्वजनिक क्षेत्रात असतांना असे का व्हावे?

विश्वनाथ मेहेंदळे असे नाव सांगत एक तरुण हजर होताच आम्ही सर्व अचंबित झालो. मेहेंदळे यायचे बाकी आहेत हे माहीत असल्याने मलमलीचा सदरा लेंगा घातलेले, हातात भाजीची पिशवी असे एखादे नुकतेच रिटायर्ड गृहस्थ पाहण्याच्या तयारीत आम्ही उभे होतो आणि हे काहीतरी वेगळेच.

अरे आता तरी त्या बिचा-याला काका म्हणायचे सोडा.

>>जुनं पुणं किती सुन्दर आणि स्वच्छ होतं!!!...

पुर्वी एफ सी रोड ला किती छान आणि मोठी झाडे होती , ती सर्व तोडली गेली.