पुन्हा एकदा वर्जेश सोळंकी

मुक्तसुनीतजी तुमच्य वाचनाबद्दल अतीव आदर आहे तरी सुद्धा म्हणावेसे वाटते या कविता अगदीच नवोदीत कविच्या सुमार कविता वाटतात. प्रत्येक कविता ही कविला त्यावेळेस काय वाटले याची प्रतीकृती असते हे मान्य पण वाटलेल्या भावना व्यक्त करण्याची रीत ही फारच अतीसामान्य वाटते. त्यात फारकाही वेगळेपण जाणवले नाही
दोन्ही कवितात काही वेगळे वाटले नाही. कॉलेजच्या भित्तीपत्रकांत देखील यापेक्षा चांगल्या दर्जाच्या कविता असतात.
तुम्ही म्हणता त्या कविता संग्रहातील सगल्याच कविता इतक्या सुमार आणि अतीसामान्य असतील तर कठीण आहे बुवा.
वर्जेशसोळंकीच्या कवितांची मागे कोणीतरी तुलनाअ ग्रेस आनि चित्र्यंशी केली होती.
ग्रेसची दुर्बोधततेमधून वास्तव उभे करण्याची ताकद किंवा खनोलकरांचे शब्द लालित्य या दोन्ही गोष्टी ची वानवा जाणवतेच पण मानवी भावनांना साद घालणे हे कवितेचे प्राथमीक काम देखील या कविताम्मधून होत नाही.
गेले उकररून घर
नाही भिंतीना ओलावा
तुझे चांदण्याचे हात
करु मातीचा गिलावा
ग्रेसच्या वरील ओळीत दुर्बोधता नाही पण चित्रमय वास्तव उभे करण्याची ताकद आहे. तशी ताकद वरील कोणत्याच कवितेत जाणवत नाही.
म्हणूनच खेदाने म्हणावेसे वाटते की अगदीच नवथर आणि सुमार कविता आहेत

मुक्तसुनीतजी
मागच्या वेळेस टीका झाली होती ती त्या" माणसाने शेंबूड व्हावे....." वगैरे बीभत्स कवितेबद्दल.
ती तुम्ही दिलेल्या कवितेवर झालेली नव्हती.
कृपया हे वैयक्तीक घेऊ नये.

सुमार काही म्हणवत नाही मला. प्रत्येक कवीची व्यक्त होण्याची एक पद्धती असते.

दोन्ही कवितेतला सुर काहीसा सामाजिक आहे. पण अगदी जे लिहिलय तेच असण यात काव्य काय उरल? अगदी साध्यातली साधी, संभाषणात्मक वसंत बापटांची ' सावंत' वाचा. वर वर जणु दोन माणसांचा संवाद पण गाभ्यात दडलेल एक स्थित्यंतर , सामाजिक , मानसीक !!

तुम्हाला आवडतात त्याअर्थी नक्कीच या कविता तुमच्याशी संवाद साधत असाव्यात,मला बर्‍याचश्या पटल्या,पण भिडण जे म्हणतात , तस नाही वाटल. पण या ओळी आवडल्या.

>>आपण एकट्याएकट्याने चालत असतो
स्वतःच्या गरजा हुंगतच चालत असतो
पुढेमागेवरखाली पाहात पाहातच चालत असतो
स्वतःचे लागेबांधे जपत जपतच चालत असतो>>>

सर्वप्रथम दोन्ही कविता उत्तम निवडल्या आहेत. सुखवस्तु / सामान्य माणूस 'कधी मी असा असतो कधी मी तसा असतो' अवस्था दर्शवणार्‍या. पहीली कविता अर्थात सारकॅस्टीक आहे. सामान्य माणुस कायम मरत आला आहे व मरणार आहे. दुसरे महायुद्ध संपून ६० वर्षे झाली तरी जर्मनीत ज्यु नागवला जातो हे वाक्य आपण काहीही ब्र न काढता स्वीकारतो. कारण एकदा इतिहास अभ्यासला आहे, एक सत्य घेतले आहे भले ते ६०-७० वर्षापुर्वीचे असो. तसेच व्हिएतनाम, अफ्रिकेत वंशवाद संपून दशकाहून काळ गेला व द. अफ्रिके व्यतीरिक्त अन्य अफ्रिकन देशही आहेत तिथे अफ्रिकन मनुष्य स्वतंत्र असेल व आपला भारताप्रमाणे विकास करुन घेत असेल ह्याचा विचार करायला विचारवंत आहेत आपण कशाला करायचा.

लगेच दुसरी कविता हो हो जगात इतक्या समस्या आहेत पण आपले सर्वकाही खासमखास आहे. परवा बँकेने अडवले तर त्याला काय झोडले लगेच माफी मागीतली त्या मॅनेजराने. अरे माफी न मागुन जाईल कुठे, सरळ सांगीतले आमदार आमच्या कंपनीचे संचालक आहेत...

असो पण खरे सांगायचे तर दुसर्‍या कवितेत वर्णन केल्यानुसार आयुष्य जगायची संधी बहुसंख्य जनतेला मिळणे याच करता सगळा अट्टहास असतो की नाही?

मला तर दोन्ही आवडल्या. नक्कीच छान कविता आहेत.

अवांतरः नवथर सुमार आणि अनुभवी दर्जेदार यातल्या फरकावर जाण्कारांकडून आणखी विवेचन झाल्यास आमच्या ही साहित्य विषयक जाणीवा प्रगल्भ होतील असे वाटते.

हा कवी आधीच आवडला होता. नवीन संग्रह वाचायला ज्याम उत्सुक आहे.
प्रत्येक कवी हा काही प्रत्येक किंवा किमान काव्यतंत्रांचा वापर करेलच असे नाही. यमक , प्रासादिकता , प्रतिमा -प्रतीकांची रचना हे पाळून- टाळूनही कविता सिद्ध होतच असते. वास्तवाची कलात्मक पुनर्बांधणी ही काही काव्याच्या सफलतेची एकमेव कसोटी नसावी.
ग्रेसच्या शब्दात सांगायचं झालं तर हे मृग़जळाचं बांधकाम आहे. निर्मितीद्रव्यच इतकं तरल आहे की कलाकृतीच्या अंतिम रुपाची कल्पना करणे पण अवघड आहे.
मर्ढेकर म्हणायचे की जर कविता तुम्हाला सुधरली नाही तर ती तुमच्यासाठी नाही असे समजा.

मुक्तसुनीत, संग्रहाची सुंदर ओळख करून दिल्याबद्द्ल परत धन्यवाद.

नीत्शेनं तुम्ही कसे जगत आहात हे सांगताना एका ठिकाणी म्हटलंय
“कल्पना करा की दोन लांब अंतरावरच्या इमारतींच्यामध्ये एक उंच अंतरावर एक दोरी ताणलेली आहे आणि तुम्ही त्या दोरीवर मध्यभागी उभे आहात.आता तुम्ही काय करणार? तुम्ही पुढे जाल तर धोका आहे.मागे जाल तरी धोका आहे.उजव्या,डाव्या कॊणत्याही बाजूला वळलात,कललात तरी धोका आहे.आणि शांत स्थब्ध उभे राहिलात तरी धोका आहे.”
चेचेन्यात जन्माला आलो असतो तर...... वाचताना असं वाटलं की खरी सुरक्षितता जन्माला न येण्यातच आहे.

श्री. अवलिया,

धन्यवाद!

वर्जेश सोळंकींच्या पुनरागमनाच्या या निमित्तानं इथं ते पूर्वी येऊन गेल्याचीही माहिती मिळाली अन काही जुन्या सदस्यांची जुनीच ओळख अधोरेखित झाली ;-) म्हणून असं म्हणावंसं वाटतं -

मिपावर झोडला गेलो असतो
नव्वदोत्तरी कविता वाचली आणि
तिला सुमार म्हणणार्‍यांना मोठ्यांदा हसलो म्हणून

उपक्रमावर झोडला गेलो असतो
नव्वदोत्तरी कवितेची तर्कशुद्ध समीकरणं मांडता आली नाहीत आणि
तीतल्या संवेदनांचं अधिभौतिक अस्तित्व सिद्ध करता आलं नाही म्हणून

'लागेबांधे' जपत 'आलबेल' अवांतरः तरीपण मानवी बाँबपेक्षा हे शाब्दिक बाँब बरेच म्हणायचे!
(प्रतिसाद उडतात खरे, पण) संपादकांकडे त्रागा/विनवण्या करूनकरून खातं तरी वाचतं ;-)

या कविता आवडल्या म्हणाव्या तर कंपूबाजीचा (आधीच झालेला ) आरोप अधोरेखित होणार, नाही म्हणाव्या तर प्रामाणिकपणाशी तडजोड करण्याचा स्वतःवरच आरोप होणार. इतरांच्या आरोपांना फाट्यावर मारुन म्हणतो की सुरेख कविता आहेत.
अवांतरः दंभकुठार, बकुळफुले हे लोक सध्या कोणत्या आयडीने वावरतात?
अतिअवांतरःहे
अक्षरशत्रू बनुनी जेंव्हा काव्यगुरु नाचले
करु पाहिले दैवत आणिक तर्कट होऊन बसले
हे समजायला सोपे आहे का?