आपण मराठी बोलतो ?

परदेशात जाऊन राहणारी माणसे आपल्या जुन्या आठवणींच्या बाबतीत काळाच्या एकाच बिंदूवर स्थिर राहतात आणि इकडे मात्र भराभर बदल होत जातात हा सार्वत्रिक अनुभव आहे. मी स्वतः परदेशात जितके मराठी बोलतो (कार्यालयातसुद्धा) तितके भारतात आल्यावर बोलू शकत नाही. लोकांनाच मराठीची गरज आणि उपयुक्तता नाही तर असे होणे अपरिहार्य आहे. पण पुण्या-मुंबईसारखी मोठी शहरे आणि त्यातले उच्चभ्रू, उच्चमध्यमवर्गीय आणि त्यांचं अनुकरण करणारा निम्नमध्यमवर्ग वर्ग सोडला तर इतर 'मागासलेल्या' भागात मराठीच बोलली जाते हे नमूद करावेसे वाटते.
मराठी दुकानदार मराठी पुस्तकेच काय इतर काहीही विकण्यात उदासीनच असतात.
तुम्ही स्वतः मराठी बोलता आणि मुलांना शिकवले हे पुरेसे आहे. बाकीच्यांकडून काहीही अपेक्षा ठेवणे निरर्थक आहे.

आधीच्या एका लेखाला दिलेल्या कॉमेंटचा भाग:-भाषा आपोआप जपली गेली तर जगते. नियम, सक्ती,करुन फार काळ तग धरेल असे नाही.

लवचिक भाषा जगतात.

"बाहेर"च्यांना अजिबात प्रवेश न देणार्‍या. शब्दांची जराही मोडतोड न होऊ देणार्‍या कडक नियमवाल्या भाषा गडप होतात. किंवा फक्त म्यूझियम व्हॅल्यूच्या (ममिफाईड) बनतात. उदा संस्कृत.

जे शब्द सहज रुढ होताहेत ते गुलामगिरी, परभाषा वगैरे असे जुने संदर्भ न आणता सामील करुन घ्यावेत हे हिताचे.

मराठीचे तरी काय?:
अगदी पहिले सापडलेले मराठी वाक्यः

"चामुंडरायै सुत्ताले करवियले. श्री गंगरायै सुत्ताले करवियले"

नंतर बखरींमधे..

"जैसे भडबुन्जे लाह्या भाजतात की विद्युल्लतापात व्हावा तसा एक धडाका जाहला.."

या भाषेपेक्षा तुम्ही आम्ही बोलतोय ती (या लेखाची पण) मराठी भाषा यांत लिपी सोडून काय साम्य आहे?
त्यावेळची मराठी संपली. पण आता वेगळे रुप जिवंत आहे. डायनॉसोर गेले मगरी टिकल्या.

आपण महाराष्ट्रात मराठी बोलतो ?

मी महाराष्ट्रात राहात नाही तेव्हा पहिला प्रश्न माझ्यासाठी तरी गैरलागू. जेव्हा महाराष्ट्रात येतो किंवा कुठेही असताना मराठी लोकांशी बोलताना मराठीतूनच बोलतो.

आपल्याला खरेच मराठीचा अभिमान वाटतो ?

अभिमान म्हणजे काय?मराठी भाषेचा अभिमान कशासाठी?मी मराठी घरात जन्माला यावे यासाठी प्रयत्न केल्याचे माझ्या तरी लक्षात नाही.मराठी भाषा मला जन्मत: काहीही न करता मिळाला.कदाचित तशीच मल्याळम, कन्नड, फ्रेंच,अरबी यापैकी एक भाषाही मिळू शकली असती.तेव्हा मराठी भाषेचा अभिमान वगैरे अजिबात नाही.पण जन्मापासून तीच भाषा बोलत असल्यामुळे आपुलकी मात्र नक्कीच वाटते आणि शक्यतो त्याच भाषेत संवाद साधायचा माझा प्रयत्न असतो.

मराठी भाषा मागे पडत आहे याचे कारण (मला वाटते) की मराठी लोक हे कट्टर "मराठी बाण्याचे" आहेत पण मराठी समाज अजूनही उद्योगधंदे,सत्तास्थाने यात पुढे नाही.या जगात पैसाच बोलतो हे एक कटू सत्य आहे.मराठी माणसाकडे पैसा कमी त्यामुळे तिथेही आपले लोक मार खातात. ज्या समाजाची भाषा ही ज्ञानाची, सत्ताकारणाची, अर्थकारणाची भाषा असते त्या भाषेचे वर्चस्व जास्त असते.लोक "पब्लिक बरोबर चेंज व्हावे लागते" हे आणि तत्सम गोष्टी इंग्रजी भाषेत म्हणतात याचे कारण त्या भाषेच्या ज्ञानाशिवाय बहुतांश क्षेत्रांमध्ये मोठ्या भराऱ्या मारणे फारच कठिण आहे हे वेगळे सांगायला नको.अर्थात याला काही अपवाद आहेतच-- मराठी आणि अन्य भाषांमधील साहित्य, भारतीय तत्वज्ञान वगैरे पण अशा क्षेत्रांचा आजच्या काळात पैसे कमवायला फारसा उपयोग होत नाही.

तेव्हा सांगायचा मुद्दा म्हणजे मराठी भाषा ही अर्थकारण, सत्ताकारण,शास्त्र-तंत्रज्ञान या सगळ्या क्षेत्रात पुढे असलेल्या लोकांची भाषा म्हणून जेव्हा ओळखली जाईल तेव्हा जगच आपोआप मराठी भाषेला मान देईल.मग आपल्याला पडतात तसे प्रश्न पडणार नाहीत.

माइंड ब्लोइंग.....

गगनविहारी ह्यांच्याशी सहमत
परदेशात गेल्यावर आपल्या भाषेचा उमाळा अधिक प्रखरतेने येतो .त्यामुळे गटणे छाप मराठी बोलण्याकढे कला वाढतो .(स्वानुभव ) व भारतात आल्यावर आपल्या माणसांमध्ये किती बोलून नि किती नाही असे होणे साहजिक आहे .पण मराठी भाषा लवचिक असणे महत्वाचे आहे ,कारण भारतात युरोपियन देशांसारखी एक राष्ट्र एक भाषा हे सूत्र नाही आहे आपले उच्च शिक्षण हे इंग्रजीत होते .त्यामुळे ह्या भाषेचा सध्या च्या अनेक युरोपियन व चायनीज भाषेवर सुध्धा पगडा आहे .त्यामुळे कोणत्याही प्रकारे मराठी बोला .पण सर्वात महत्वाचे मराठी बोलतांना अभिमान बाळगावा हे महत्वाचे .बाकी जगाला कुशल कामगार हवे आहेत .ते फक्त भारत देश देउ शकतो .भारतिय विद्यार्थ्यांसाठी जगभरातील विद्यापीठे आपली कवाडे उलघडून आहेत .परिणामी अनिवासी मराठी भारतीय जगात प्रचंड होणार .व त्याची जगभरात मराठी म्हणून एक ओळख व्हावी .ह्या दृष्टीने एखादी संघटना अथवा संस्था हवी असे वाटते .तेव्हा खर्या अर्थाने जगभर आपली भाषा नुसती बोलली जाईल तर तिचे अस्तित्व टिकवले जाईन..

अच्छा अच्छा आपण परदेशात असता काय ? :)

"इतर मराठी संस्कॄतप्रचुर शब्द आता मेलेत का ?" हे वाक्य खटकलं.
हे खरं तर "...इतर मराठी शब्द आता मेलेत का ?" असं असतं तरी चाललं नसतं का?
ह्या विषयावर आजानुकर्ण ,विकास वगैरे मान्यवरांची मिपावरच पुर्वी जोरदार चर्चा,वादविवाद झालेत्.ते शोधावेत.

बाकी क्लिंटनशी सहमत.

आपलाच
(वाचक) मनोबा.

शेखर काळे यांचा लेख आणि क्लिंटन यांचे त्यावरील भाष्य दोन्हीही आपल्या-आपल्या जागी "ठिक्क" (fit) बसतात.
सध्या परदेशी वास्तव्य असलेल्या मला असा अनुभव बर्‍याचदा येतो. आमचे एक मित्र दर गुढी पाडव्याला मराठी लोकांना जेवायला बोलवत असत. तो इथे एक पायंडाच पडला होता. त्या दिवशी फक्त मराठीतच बोलायचे असा नियमही केला जायचा. आणि चुकून इंग्लिश, हिंदी किंवा इथल्या बहासा इंडोनेशियात बोलल्यास शिक्षा असायची! (म्हणजे चुटका सांगणे, एकादा नाच करणे, एकादे गाणे म्हणणे वगैरे)
घाम फुटायचा असे म्हटल्यास फारसे चुकणार नाहीं. कितीही आठवण ठेवून बोलायचे म्हटले तरी एकादा शब्द तरी जायचाच तोंडातून.
पण 'मिपा'चा सभासद झाल्यापासून मात्र परिस्थिती सुधारली. त्यात Nuclear Deception चे रूपांतर केल्यापासून तर मराठी भाषेवरील माझे प्रभुत्व झपाट्याने वाढले. आज घरी बोलतानासुद्धा मराठी शब्द जास्त सहजतेने तोंडात येतात. कधी-कधी सौ.सुद्धा अचंबित होते! तेंव्हा 'मिपा'ला योग्य ते श्रेय दिलेच पाहिजे.
आपण न लाजता मराठी बोलले पाहिजे. जपानी लोकांनी कांहींही नव्याने शोधले नाहीं. इंग्रजीच्या नावाने तर आनंदी आनंदच! पण त्यांना त्याचे वैषम्य वाटत नाहीं. बाहेर कित्येक संमेलनांत (conferences) ते अनुभवावर आधारित असा आपला एकादा लेख प्रस्तुत करतात तेंव्हां त्यांची तारांबळ उडते. पण ते जे आकडे समोर ठेवतात ते पाहून वाईट इतकेच वाटते कीं त्यांना त्यांच्या या उपक्रमाबद्दल फारसे खोलात जाऊन विचारता येत नाहीं.
महाराष्ट्र सरकारमधील मंत्र्यांनी यात पुढाकार घेतला पाहिजे. करुणानिधी किंवा बंगाली मंत्री जसे आपल्या भाषेला सन्मान देतात तसा आपल्या पृथ्वीराजांनी दिला पाहिजे. यात क्रांती होऊ शकते पण मनोबल आणि इच्छाशक्ती हवी!
शेखरभाऊ, सुंदर लिहिता. असेच लि़खाण चालू ठेवा. सध्या कुठल्या देशात आपले वास्तव्य आहे? इथे किंवा 'व्यनि'वर किंवा kbkale@yahoo.com वर कळवा.
जय महाराष्ट्र!

मराठि भाषा पुढिल २५ वर्षात जवळ जवळ नाहिशी होइल. फक्त ग्रामीण भागात थोड्याफार प्रमाणात बोलली जाइल असे स्पष्ट संकेत आहेत. बहुतेक बंबइया हिन्दि हि महाराष्ट्रा ची बोली भाषा होईल.

अरे भाऊ...असं नको नं म्हणू , भीती वाटते ना !

माझ्या जिभेचं वळण जरा जास्त्च इंग्रजाळलेलं होतं... अजुनही आहे.पण मिपावर आल्यापासुन काही जाण्कार मिपाकरांनी कान उघडणी केल्यापासुन मी स्वतः त्यात प्रकर्षानं बदल करतिये.
हो की नाही परा?
:)

आता तू लिहिले पाहिजे कि
मी बदलत आहे .
गटणे मराठीत
माझ्यात परिवर्तन होत आहे .