शेअरबाजार – ‘मृगजळास येई पूर……’

उत्तम सल्ला. धन्यवाद.

मस्तं लेख. एकदम समयोचित!

असो बिटकॉइन सोडून आता ब्लॉक चेन चा जमाना आहे .
बाकी डॉट कॉम बबल मध्ये भारताने जाम कमवलंय.कारण फक्त तारखेचा घोळ १९६० च्या आसपास .कारण पहिल्या प्रोग्रामिंग कोड मूळे ३१/१२/१९६० ऐवजी ३१/१२/६० इतकंच टाकलं .त्यानुसार सॉफ्टवेयर काम करू लागले . कालगणने साठी .त्यामुळे ९९ च्या जागी २ शून्य येतील हि भीती . सगळ्या जगातल्या प्रोग्रामिंग कोड ची माती . तेव्हा दिवस रात्र भारत आणि चीन च्या लोकांनी काम केलं . अर्थात पैसे कमी लागायचे म्हणून . बाहेरच्या लोकांना आपल्याकडचं तंत्रज्ञान वापरायला .

लेख आवडला.

सावध करणारा समयोचित लेख.

मी ज्याच्या कडून गुंतवणूक करते तो फार मागे लागलेला आहे गेले अनेक महिने.
पण समहाऊ मला ते नको वाटत होते. जे खूप वेगाने वर जाते ते खूप वेगाने खाली येते असं वाटत असल्याने.
त्याच्या सततच्या माहितीने " आपण फारच कंझर्वेटीव्ह विचार करतो" असेही वाटत होते.
तुमचा लेख वाचून बरे वाटले.

लेख आवडला !!!

भारतात रोबो सल्लागार कंपनीज आले आहेत का ?

bettermint , wealthrfront सारख्या कंपन्या आपल्या जोखीम घेण्याच्या ठरवून दिलेल्या नंबर ( रिस्क स्कोर ) नुसार कमीतकमी कमिशन मध्ये गुंतवणूक करतात. यामुळे म्युच्युअल फंडाची निवड आपोआप होते.

भागवत साहेब
अशा गरम गरम बाजारात तुम्ही कोणतीच "हॉट टीप" दिली नाहीत.
उलट आम्हाला सबुरीचा सल्ला देताय?
मग तुम्ही कसले अर्थ सल्लागार?
हे काय बरोबर नाही.

भेटा मला .=)) असले सल्ले देणार त्या व्यक्तीला आयुष्यात भेटू नये .
पण अजून एक टिप्स ची रिस्क फक्त जे नुकसान सोसू शकतात त्यांनीच घ्यावी .

लेख आवडला रे प्रसाद. गुंतवणूक ही विचार्पूर्वकच केली जावी. म्युच्युयल फंडबाबत ते डिस्क्लेमर का काय ते नेहमी असतेच म्हणा-
"Mutual Fund investments are subject to market risk. Please read the offer document carefully before investing"

लेख आवडला.

मध्यंतरी विप्रोमध्ये १९८० साली गुंतवलेल्या १० हजार रूपयांचे २०१४ पर्यंत ५३५ कोटी कसे झाले याची कहाणी वाचली होती. त्याचा गोषवारा पुढीलप्रमाणे:

१९८० मध्ये १०० रूपयाच्या दर्शनी मूल्याचे १०० रूपये किंमत असलेले १०० शेअर घेतले (एकूण गुंतवणुकः १० हजार रूपये)
१९८१ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर १०० शेअरचे २०० शेअर झाले.
१९८५ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर २०० शेअरचे ४०० शेअर झाले.
१९८६ मध्ये १०० रूपयाच्या दर्शनी मूल्य असलेले शेअर १० रूपयाच्या दर्शनी मूल्य असलेल्या शेअरमध्ये स्प्लीट झाले. त्यानंतर ४०० चे ४,००० शेअर झाले.
१९८७ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर ४,००० शेअरचे ८,००० शेअर झाले.
१९८९ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर ८,००० शेअरचे १६,००० शेअर झाले.
१९९२ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर १६,००० शेअरचे ३२,००० शेअर झाले.
१९९५ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर ३२,००० शेअरचे ६४,००० शेअर झाले.
१९९७ मध्ये कंपनीने २:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर ६४,००० शेअरचे १,९२,००० शेअर झाले.
१९९९ मध्ये १० रूपयाच्या दर्शनी मूल्य असलेले शेअर २ रूपयाच्या दर्शनी मूल्य असलेल्या शेअरमध्ये स्प्लीट झाले. त्यानंतर १,९२,००० चे ९,६०,००० शेअर झाले.
२००४ मध्ये कंपनीने २:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर ९,६०,००० शेअरचे २८,८०,००० शेअर झाले.
२००५ मध्ये कंपनीने १:१ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर २८,८०,००० शेअरचे ५७,६०,००० शेअर झाले.
२०१० मध्ये कंपनीने २:३ बोनस जाहिर केला. त्यानंतर ५७,६०,००० शेअरचे ९६,००,००० शेअर झाले.

एप्रिल २०१४ मध्ये कंपनीच्या शेअरची किंमत ५५७ रूपये होती. म्हणजे ९६ लाख शेअर ५३५ कोटी इतक्या किंमतीचे झाले. या शेअरवर त्याला दरवर्षी चक्रवाढ व्याजाने ४७% चा परतावा मिळाला.तसेच गेली काही वर्षे दरवर्षी सरासरी ६ कोटी डिव्हिडंड मिळत होता तो वेगळाच आणि या उत्पन्नावर करही भरायची गरज नाही!! (संदर्भः http://getricher.in/2014/investment-of-rs-10000-to-rs-535-crores-in-34-y...)

दिसायला हे सगळे गणित भारदस्त दिसते. फक्त प्रॉब्लेम इतकाच की १९८० साली मुळातली गुंतवणुक करताना विप्रो हा इतका मोठा 'मल्टीबॅगर' शेअर होईल हे कळायचे कसे? बरं १९८० मध्ये विप्रो ही Western India Palm and Refined Oil Company होती आणि ती मुख्यत्वे तेल विकायच्या धंद्यात होती.आय.टी मध्ये विप्रो असेलही कदाचित. पण १९८० मध्ये आय.टी चा एकूण वाटा कितीसा असणार? वर दिलेली गोष्ट जळगावच्या एका माणसाची आहे आणि ती खरी गोष्ट आहे. त्याने केवळ आझीम प्रेमजी या नावावर विश्वास ठेऊन मुळात १९८० मध्ये कंपनीचे शेअर घेतले आणि ते कंपनीचे प्रमुख आहेत तोपर्यंत एकही शेअर विकायचा नाही असे ठरवले. त्यावेळी विप्रो ही आय.टी मधील कंपनी होईल असे त्या गुंतवणुकदाराला वाटले असायची शक्यता जवळपास शून्य (किंबहुना बहुसंख्य भारतीयांप्रमाणे १९८० मध्ये आय.टी म्हणजे काय हे सुध्दा त्याला माहित असायची शक्यता जवळपास शून्य). तेव्हा या मिळालेल्या जबरदस्त यशामध्ये नशीबाचा वाटा खूप मोठा नाही का? अर्थातच एकही शेअर विकायचा नाही हे ठरवून त्यावर कायम राहणेही महत्वाचे आहेच. पण कंपनी मोठी झाली म्हणून एकही शेअर न विकायच्या निर्णयाचे आणि त्यावर कायम राहायचे इतके चांगले परिणाम दिसले. समजा प्रेमजींची कंपनी इतकी मोठी झाली नसती तरीही त्या गुंतवणुकदाराने शेअर विकले नसते तर कदाचित ४७% नाही तर १०-१२% इतकाच परतावा मिळाला असता आणि त्याच्या शेअरची किंमत ५३५ कोटी अशी घसघशीत न दिसता ५ ते ५.५ लाख अशी त्यामानाने मिळमिळित दिसून त्या गुंतवणुकदाराविषयी वाचायला मिळालेही नसते.

तेव्हा असे मल्टीबॅगर शेअर कोणते हे आपण वाचतो त्या एका यशामागे किती अपयशी गुंतवणुकदार असतात याची कल्पना करता येणे कठिण आहे. मदरसन सुमी या शेअरनेही गुंतवणुकदारांना असेच करोडपती बनविले. पण निदान मदरसन सुमी ही कंपनी सुरवातीपासून गाड्यांच्या अ‍ॅक्सेसरीच्याच धंद्यात होती म्हणून भविष्यात या धंद्याला अच्छे दिन येतील हे वेळीच ओळखून गुंतवणुक केली असेल त्यांना सोन्याची खाण मिळाली. पण विप्रोबाबत तसेही म्हणता येणार नाही.

मल्टीबॅगर शेअर कोणते हे ठरवायला कंपनीचे बिझनेस मॉडेल बघा, प्रवर्तकांनी यापूर्वी काय केले आहे ते बघा इत्यादी इत्यादी नेहमी म्हटले जाते. फक्त प्रॉब्लेम हा की या सगळ्या गोष्टी बोलायलाच ठिक असतात. आज एखादी रॅन्डम कंपनी घेतली तर त्याच्या प्रवर्तकांनी नक्की काय केले आहे, त्यांची निर्णय घेण्याची क्षमता चांगली आहे की नाही, ते योग्य निर्णय घेतात की नाही वगैरे गोष्टींचा घरी बसून अंदाज घेता वाटते तितके सोपे नाही. १९९८-९९ च्या सुमारास इन्फोसिस आणि कुठली रसायनांची कंपनी (नाव विसरलो) या दोन्ही कंपनींविषयी या कंपन्या खूप मोठ्या होतील असे म्हटले जात होते असे वाचले आहे. पण इन्फोसिस खरोखरच मोठी झाली पण ती दुसरी कंपनी मात्र गुंतवणुकदारांना फार तर मिळमिळित परतावा देऊ शकली. जर का दोन कंपन्यांविषयी "या कंपन्या मल्टीबॅगर होतील" असे म्हटले जात असेल अशावेळी भविष्यात खरोखरच मल्टीबॅगर झालेल्या कंपनीत गुंतवणुक केली जाणे आणि दुसरी कंपनी टाळणे हा बर्‍याच अंशी नशीबाचा भाग नाही का? बरं इन्फोसिसचाच शेअर घेतला तरी त्या शेअरने नुसत्या शेअरच्या किंमतीत (लाभांश न धरता) फार परतावा दिला आहे का?आताच मनीकन्ट्रोलवर बघितले की ३ जानेवारी २००० रोजी इन्फोसिसच्या शेअरची किंमत (बोनस, स्प्लीट इत्यादी विचारात घेता) २४५ रूपये होती. तर परवा ९३१ रूपये होती. म्हणजे १७ वर्षात नुसत्या किंमतीत आठ-साडे आठ टक्क्याहून जास्त परतावा इन्फोसिसनेही दिलेला नाही. लाभांश लक्षात घेता हा परतावा किती होतो हे बघायला हवे. तेव्हा इन्फोसिसमध्ये खरोखरच घसघशीत फायदा होण्यासाठी २००० सालच्या पूर्वी कदाचित आय.पी.ओ आल्यावर १९९३-९४ मध्येच गुंतवणुक करायला हवी होती. त्याकाळी किती सामान्य लोक शेअरबाजारात गुंतवणुक करत असत? किती लोकांना आय.टी हा इतका मोठा उद्योग बनेल याची कल्पना आली असेल?

तसेच ब्लू चीप कंपन्याच बघितल्या तर सेन्सेक्समध्ये मारूती उद्योग सारखे शेअर आहेत तसेच भेलसारखे 'थकेले' शेअर पण आहेतच. २-३ महिन्याच्या काळात काही शेअर १५-२०% फायदा करून देऊ शकतात.पण अनेक वर्षांच्या कालावधीचा विचार करता असे 'थकेले' शेअर फार परतावा देत नाहीत. तेव्हा नुसते सेन्सेक्समध्ये आहे म्हणून ब्लू चीप या नावावर विसंबून राहिले तर ते कसे चालेल? एकेकाळी सन फार्मा हा एक सगळ्यांच्या गळ्यातला ताईत असलेला शेअर होता. पण ट्रम्प आल्यापासून फार्मा क्षेत्राविषयी मात्र अनिश्चितता वाढली आहे त्यामुळे पुढे काय होईल हे सांगता येत नाही.

म्युच्युअल फंडांचे म्हणाल तर काही फंड नक्कीच चांगला परतावा देत आले आहेत. पण त्यातही चांगला फंड निवडण्यावर बरेच काही अवलंबून असते. तसेच फंड मॅनेजर बदलला तर फंडाच्या परताव्यातही नक्कीच चढउतार होऊ शकतात. अनेकदा म्युच्युअल फंड मॅनेजरचे ध्येय 'मार्केटपेक्षा जास्त परतावा मिळवून देणे' हे असते. म्हणजे मार्केट १०% ने खाली आले आणि त्या कालावधीत या फंड मॅनेजरने ऋण ८% इतका परतावा दिला तरी परतावा ऋण असला तरी तो मार्केटपेक्षा जास्त असल्यामुळे त्या मॅनेजरची स्वतःची स्थिती सुरक्षित असते. बर्‍याचशा म्युचुअल फंडांमध्ये एच.डी.एफ.सी बँक, रिलायन्स, टी.सी.एस इन्फोसिस हे शेअर असतातच. कारण या चार शेअरचा सेन्सेक्समध्ये वाटा जवळपास २९% आहे. म्हणजे असे शेअर फंडात असले तर मार्केटपेक्षा कमी परतावा द्यायची शक्यता तितक्या प्रमाणात कमी होते हे कारण तर नसेल?

तेव्हा मला वाटते की या सगळ्या प्रकारात नशीबाचा वाटा मोठा आहे. मी तरी शेअरमार्केटमध्ये खेळताना कोणत्याही एका शेअरच्या प्रेमात पडत नाही आणि बराच काळ तो शेअर बाळगत नाही. कारण बाळगलेला शेअर विप्रो निघाला तर ठिक पण तो भेल निघाला तर वांदे व्हायचे. आणि असे शेअरच्या प्रेमात पडून सोन्याची खाण मिळालेल्या एका गुंतवणुकदारामागे अपयश आलेले कित्येक गुंतवणुकदार असतात आणि त्यांच्याविषयी आपल्याला कुठेही वाचायला मिळतही नाही. २-३ महिन्यात १५-२०% परतावा मिळाला तर फार हाव न धरता तो शेअर विकायचा. कितीही काहीही झाले तरी २-३ महिन्यात १५-२०% परतावाही वाईट नाहीच.

Is tax-free, unlike FD. So may be net return would be around 11%

शेअर बाजारात सेन्सेक्स मध्ये जर तुम्ही १०,०००/- रुपये १९८० साली गुंतवले असते तर आज त्याचे ५३५ कोटी रुपये झाले असते असे मोठ्या आवाजात ओरडणारे अनेक शेअर बाजारातील पंटर आपल्याला दिसतात.
पण
वस्तुस्थिती काय आहे? याचा कोणी मागोवा घेण्याचा प्रयत्न करताना दिसत नाही किंवा आपला पंटर आपल्याला कधीही सांगणार नाही.
वस्तुस्थिती अशी आहे कि
१९८० साली सेन्सेक्स मध्ये असलेल्या ३० पैकी २९ कंपन्या आजच्या सेन्सेक्स मध्ये नाहीत आणि त्यातील २५ कंपन्या दिवाळ्यात निघाल्या आहेत.

Today, Everyone will share message that if you had invested Rs. 100 in 1980 in BSE Sensex…Today Rs. 100 worth of 27000 means 17% CAGR return produced on your investments…But Most of us does not know bitter truth that 29 out 30 companies in 1980 Sensex are not part of 2015 sensex…means if you had bought 1 share of each company in 1980 Sensex…chances that you found that 25 companies delisted and balance 5 shares value produce less that 6% CAGR which is less than Bank FDs or PPF.

In last 35 years…Approx. 10,000+ (Ten thousand Plus) companies launched their IPOs but today active traded stocks are less than 3000+…means retail investor lost their capital in 70% (7000+ companies) and 25+ compaines who had issued their IPO between 2005 to 2012…today their share price just only 10% to 1% of Issue price…I found that approx 2000+ Crore money lost by retail investors.
http://www.thecfpaspirantclubindia.com/today-every-one-will-share-messag...

गॅरी ट्रुमन यांनी जे लिहिले आहे त्याचा साकल्याने विचार व्हावा अशी विनंती आहे.
मी एक सामान्य माणूस आहे आणि गेल्या दहा वर्षात मी माझ्या स्वतःच्या घामाचे पैसे शेअर बाजारात गुंतवले आहेत.
यातून मी एकच शिकलो आहे पडक्या बाजारात घेतलेले चांगल्या कंपनीचे शेअर सर्वात जास्त पैसे देऊन जातात आणि चढ्या बाजारात घेतलेले शेअर्स तुम्हाला तितका चांगला परतावा देत नाहीत कित्येकदा तुमचे व्याज सोडाच पण मुद्दलही परत मिळत नाही.
सध्या बाजार चढा आहे तेंव्हा सामान्य माणसाने आता बाजारात उतरू नये मग गुंतवणूक सल्लागार काहीही सल्ला देवोत.मी माझ्या स्वतःच्या चुकातून शिकत आहे. लोकांनी दिलेल्या टिप्स वर माझा संपूर्णपणे तोटाच झालेला आहे.
यशाचे सर्व गुणगान करतात आणि अपयशाला कोणी वाली नसतो.
माझा स्वतःचा बाजारातील प्रवेश हा "नेत्रदीपक" म्हणण्यापेक्षाही चांगला होता. १० रुपयाचे पॅन्टलूनचे IPO मध्ये घेतलेले समभाग मी शेवटी २३७० रुपयाला विकले. (यानंतर तो समभाग पडत गेला आणि शेवटी पहिला होता तेंव्हा तो ३७० च्या आसपास होता.)
परंतु यानंतर अशी कामगिरी मला कधीही करता आली नाही आणि पुढेही येणार नाही. अशी कामगिरी होणे हा नशीबाचा खेळ आहे. परंतु शेअर बाजारात पैसे गुंतवून तुम्ही दुसरा उत्पन्नाचा स्रोत तयार करू शकता अशा तर्हेचे रॉबर्ट कियोसकीचे म्हणणे हे स्वप्नरंजन आहे आणि ते फारतर १ % लोकांना जमू शकेल. बाकी आपली मूळ नोकरी किंवा धंदा हाच उत्पन्न मिळवण्याचा खात्रीशीर मार्ग आहे हे मी स्वानुभवातून शिकलो आहे.

सर्वांचे विचार हे बाजारात विचार पूर्वक निर्णय घेण्यासाठी मार्गदर्शक आहेत. प्रसादजी तुमचा यावर एखादा ब्लॉग आहे का?

महागाईच्या दरापेक्षा अधिक परतावा दीर्घकाळ देणारी गुंतवणुक, अर्थातच ब्ल्युचीप शेअर्स वा म्युचुयल फंडाच्या प्रमुख योजनांत करणे, हीच यशाची गुरुकिल्ली आहे.

याला स्वानुभव असल्यामुळे १००% अनुमोदन.

पाणि कसे ओळखावे हे ही सांगू शकाल का?? कधीकधी मृगजळ समजून सोडून दिले हा मराठी माणसाचा बाणा नंतर "मराठी माणूस व्यापारात मागे का?" ह्या चर्चेला मुद्दे पुरवण्यासाठी पुरेसा होतो. शेअरबाजाराकडे वळताना काय करू नये ह्याचाच कंठषोष (कि कंठशोष) होताना दिसतो पण नक्की काय करावे हे सांगताना मोघम मुद्दे मांडले जातात म्हणजे एकजण म्हणतो "सावधानता बाळगा" ऊद्या तोच म्हणतो "दुसर्यांचे ऐकू नका, टिप्सच्या मागे जावू नका " ह्याचाच अर्थ "सावधानता बाळगा" म्हणजे शब्द वेगळे अर्थ तोच.
कुठला शेअर कधी मृगजळ होईल ते हीमाचल फ्युचरिस्टीक घेतलेले सावध गुतवणूकदार सांगतिलच आणि MRFमध्ये गुंतवणूक केलेल्या बेसावध गुंतवणूकीची लाॅटरी लागलेले पण नंतर आपण कसं मृगजळ का मृगजळ आणि पानी का पानी केले ते सांगत बसतील.
कालच्या शेअरचे ऊद्या काय होणार हे ब्रम्हदेवाचे तातपण सांगू शकत नाहीत.
फंडामेंटल अॅनालिसिस करून गुंतवणूकीतील चुका कमी कशा करता येतिल? मृगजळ आणि पाणी ह्यातला फरक कसा ओळखता येईल ह्यावर मार्गदर्शन व्हावे अशी अपेक्षा आहे.

कालच्या शेअरचे ऊद्या काय होणार हे ब्रम्हदेवाचे तातपण सांगू शकत नाहीत.

कटु सत्य.