बालकवी

लोकमान्य टिळकांनी त्यांना बालकवी हे अभिधान दिले.
कवी आणि गंधर्वात काही गल्लत तर होत नाही ना ?

(का लिहिल्या, ते प्रा. बिरुटे सांगू शकतील.)

बालकवी मुळातच आपल्या समकालीन जीवनातील सामाजिक व राजकीय परिस्थीतीबद्दल अत्यंत उदासीन होते. राजकीय आंदोलने, महायुद्धे या संबधीचे संदर्भ त्यांच्या कवितेत सापडत नाही (चुभुदेघे) बालकवी केशवसुतांना माननारे होते. त्यांच्या कवितेवर केशवसुतांचा प्रभाव होता. जसे, निसर्गसानिध्य, जातिरचना, सुनीत रचना, व काव्यांतर्गत काही कल्पना यामधे सारखेपणा दिसतो असे असले तरी केशवसुत ओजस्वी तर बालकवी सुकुमार, केशवसुतांची रचना ओबड-धोबड तर बालकवींची नादमधूर, केशवसूत प्रगल्भ तर बालकवी निरागस. लक्ष्मीबाई टिळकांनी स्मृतीचित्रातून म्हटले आहे की, ठोमरें बालकवी होता पण तो कवीपेक्षा बाल अधिक होता. त्यामुळे बालकवीच्या निसर्गाला जराशा मर्यादा होत्या, निरीक्षण व रुची जराशी विकलांगच होती मानवी जीवनाबद्दलचे निरीक्षणाचा अभाव दिसतो असे असले तरी सृष्टीचे सौंदर्य उकलून दाखविण्यासाठी माझा जन्म झाला आहे, अशी बालकवींची श्रद्धा होती आणि निसर्गाकडे पाहण्याचा त्यांच्या निरागस, उत्स्फुर्त,सहज अशा दृष्टीमुळे त्यांच्या कवीतेला एक अनोखा अनुभव आलेला होता, तोच अनुभव त्यांनी कवितेत मांडला म्हणून निसर्गकवी म्हणजे बालकवी असे समीकरण रुढ झाले असावे.

बालकवींच्या कविता, आठवणी, त्यांचा अपघात, अशा आठवणींचे एक पुस्तक होते नेमके आता आठवत नाही. पण ते जर मिळाले तर त्यांच्या कविता लिहिण्याचा प्रेरणा जरुर इथे लिहिन :)

प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे

पुन्हा एकदा , तुमची गडकरी आणि बालकवी यात गल्लत नाही ना होत आहे ??

कवी आणि "राम" (बाळकराम) यातील गल्लत ! =))

इजा बिजा तिजा : त्यांचा जन्म १८५६ साली रत्नांग्रीजवळ झाला आणि मृत्यू १९२० ला मुंबईमधे झाला.
(बालकवी आणि बाल-गंगाधर यातील गल्लत !)

रविवार ११ जुन २००६ च्या लेखाचा योग्य वेळी संदर्भ पुरवल्याबद्दल कौतुक करावे तितके कमीच आहे.

आम्हाला धडा होता त्यांचा
आणि हो गेल्याच वर्षी आम्ही त्यांच्यावर एक कर्यक्रम सादर केला होता.
त्यात मी वाचन केलेल्या ४ कवितांपैकी एका कवीतेचे हे एक कडवे सहज देतोय
पाखरा गाइले तुला कधीही ऩ कोणी
नच अश्रु धावले कोणी वनी येवोनी
निश्वास धावती सोउख्यामागे सारे
दुखाचा वाली कुणा कुणीही न बारे
-बालकवी(कवीता -पाखरास)
शब्द चुकले असण्याची शक्यता आहे.
आठवली तशी लीहीली .
फक्त माझी एक आठवण

"समग्र बालकवि" मला बि ए ला होत
काय म्हणता ? लिहा आपणास वेळ मिळाल्यावर !
बालकवींबद्दल वाचायला आवडेल !

-दिलीप बिरुटे