काही प्रश्न सतावणारे...

४. वास्को दि गामा किंवा जे कुणी तत्सम प्रवासी अगदी पहिल्यांदा आपल्या भूमीवर उतरले तेव्हा त्यांनी स्थानिकांशी संवाद कसा साधला? कोणती भाषा? समोरच्याला आपली आणि आपल्याला त्याची भाषा अजिब्बात येत नसतांना एकमेकांची भाषा त्याकाळी कसे शिकले असतील?

सुरूवातीला साईन लँग्वेज आणि नंतर हळूहळू जनमताधिक्य / प्रमुखाच्या आवडीच्या भाषेकडे वाटचाल.

५. शिवबांच्या राज्याभिषेक प्रसंगी किंवा त्याकाळी अनेक परभाषिक परदेशी इथे वावरत ..ह्यांची आपापसात संवादांची भाषा कोणती होती?

आपापलीच. पण समजण्यासाठी दुभाषे असावेत.

६. आपण आपली मातृभाषा (किंवा कोणतीही भाषा अनौपचारिक रित्या) शिकतांना बोलणे, वाचणे, लिहिणे आणि मग व्याकरण असे असतांना, वर्गात नवीन भाषा शिकतांना/शिकवतांना हा क्रम उलट सुलट का होतो?

थोडा बदल. भाषा शिकताना सुरूवात ऐकण्यापासून होते. ऐकणे, वाचणे, बोलणे, लिहिणे असा क्रम असावा.

वर्गातही थोड्याफार फरकाने हाच क्रम असतो मात्र भर लिखाणावर असतो. बहुदा आठ तास ऐकून / बोलून किती लक्षात राहणार किंवा एकदा लिहिणे म्हणजे तीनदा वाचणे असे काहीतरी लॉजीक असावे.

२. पाश्चात्य देशात गेलेला पहिला भारतीय कोण ?

माहिती नाही. पण इजिप्तमध्ये इ.स. पहिल्या शतकातील एक मातीचे भांडे सापडलेय ज्यावर तमिऴ अक्षरे कोरलेली आहेत. अल्क्झांड्रिया इथे अनेक भारतीयांची वस्ती होती तेव्हा.

पण प्रॉपर युरोपियन देश पाहिजे असतील तर ग्रीस-रोममध्ये इजिप्तहून गेलेले असणे अगदी शक्य आहे. पण इंग्लंडचे माहिती नाही.

सोळावे ते अठरावे शतक या कालावधीत रशियात अनेक भारतीय व्यापारी होते. इंडियन्स इन १८थ सेंच्युरी रशिया नामक पुस्तकच उपलब्ध आहे. इराण, इराक, अन अरब देश इथे तर भारतीय व्यापार्‍यांचा मोठा अड्डा होता कैक ठिकाणी.

शिवाय एका उल्लेखानुसार वाट चुकून काही इंडियन्स इ.स.पू पहिल्या शतकात जर्मनीत गेले होते.

२.१ भारतात आलेला पहिला पाश्चात्य कोण? तो व्यापाराकार्तच आला कि अजून काही..

पाश्चात्य म्हणजे नक्की कोण? ग्रीक-रोमन लोक सातवाहनकाळापासून भारताच्या पश्चिम किनार्‍यावर येतजात होते. त्याच्या आधी दोनेक हजार वर्षे हडप्पा संस्कृतीतल्या लोकांचा इजिप्तशी व्यापार होता.

हे ब्रिटिश इ. लोक मात्र गेल्या चारपाचशे वर्षांतच आलेले असावेत.

अन गेल्या दोनशे वर्षांत विलायतेस गेलेल्या अगदी पहिल्या गृहस्थांपैकी म्हणजे दादाभाई नौरोजी, सातारकर छत्रपतींचे वकील रंगो बापूजी (१८५९) यांची नावे घ्यावी लागतील.

'सत्याचे प्रयोग'मधे गांधी म्हणतात त्याप्रमाणे भारतीय व्यापारी बर्‍याच वर्षांपासून आफ्रीकेत होते. या लिंकवर काही माहिती मिळेल. या लोकांना गिरमिटे किंवा कुली म्हणत. गुलाम/कामगारांशी जे 'अ‍ॅग्रीमेंट' असायचे त्याचा अपभ्रंष होउन ते लोक गिरमिटे झाले.
बाकी भारतीयांना (हिंदुंना) अटकेपार जायची बंदी नसती तर कदाचीत आज पिच्चर लैच बेस असते. बिच्चार्‍या गांधींना आणी स्वामी विवेकानंदांना त्रास झाला. :(

३. a-> सावरकरांच्या इंग्लंड मधील अटके वेळी , ब-> मीना प्रभू ह्यांचे पती सुधाकर जेव्हा इंग्लंड ला पहिल्यांदा गेले तेव्हा त्यांच्या प्रवास युरोपच्या मुख्यभूमिवरून लंडनपर्यंत ट्रेन नि झाला असे उल्लेख आहेत..हा नक्की काय प्रकार आहे.?

हा प्रकार असा होता:

लंडन हे मोठं व्यापारी केंद्र होतं (आहे), पण ते "नैसर्गिक बंदर" नाही. पूर्व लंडनचा थोडकाच भाग समुद्राशी जोडला आहे. या गोद्यांमध्ये मालवहातुकीला प्राधान्य दिलं जाई, कारण प्रवाशांपेक्षा मालवहातूक किफायतशीर होती.

पोर्ट्समथ, ब्रिस्टॉल, कार्डिफ असे काही पर्याय होते, पण ते जरा महागात पडत. स्वस्ताईचा, पण जास्त जिकीरीचा मार्ग म्हणजे फ्रान्समध्ये उतरणे (कुठे ते विसरलो) आणि लंडनचं रेल्वेचं तिकीट काढणे. मग एक फ्रेंच रेल्वे कंपनी पॅरिसपासून कॅलेपर्यंत सोडते. कॅलेपासून डोव्हरपर्यंत (इंग्लिश चॅनल पार करायला) फेरीबोट घ्यायची. डोव्हरपासून लंडन ब्रिटिश रेल्वे कंपनी.

डोव्हर-कॅले अंतर फेरीबोट दोन तासात कापते, आणि दोन्ही बाजूला एकमेकांशी टायअप असलेल्या रेल्वे. म्हणून लोकभाषेत "मी लंडन-पॅरिस रेल्वे केली" असं सर्रास म्हणायचे.

---
आजही स्वस्तातल्या लंडन-मेनलॅड युरोप बस कंपन्या हाच मार्ग वापरतात, कारण चॅनल टनेलला जबरदस्त टोल आहे. शक्यतोवर हा मार्ग वापरू नये, कारण गाड्या रात्रीच्या असतात, आणि दर दोन दोन तासांनी झोपेतून उठावं लागतं आणि झोपेचं खोबरं होतं. रेल्वे अर्थातच गुमान टनेलातून जात असावी.

मला सतावणारा एक प्रश्न..

निसर्गात प्रत्येक जीवाच्या अस्तित्वामागे काहीतरी कारण आहे. काहीतरी काम असल्याशिवाय तो जीव इतक्या उत्क्रांतीमधून जिवंत आहे..

तर केंबरे, चिलटे, माशा आणि डासांचे काय..? ते का तयार झाले असावेत..? गिधाडांसारखे मांसाची विल्हेवाट लावणारे म्हणावे तर तसेही काही वाटत नाहीये.

की झुरळ, माशी, चिलट, केंबरे अशा उतरत्या क्रमाने यांचा र्‍हास होत आहे..?

माझ्या मते हिंदू धर्मात परदेशगमनाचा पूर्वी मज्जाव असला तरी अनेक भारतीय राजांनी ज्यात हिंदू व मुस्लिम दोन्ही आले
त्यांनी मुस्लिम किंवा बुद्ध जमातीच्या व्यक्तीस व्यापारी किंवा वकील म्हणून परदेशी का नाही पाठवले ,
मुघल दरबारात व शिवाजी महाराजांच्या कडे परदेशी वकील होते तर त्याचे वकील युरोपात का नव्हते.
आणि त्यांनी त्यांचे व्यापारी युरोपात का नाही पाठवले ,
त्यावेळी कदाचित युरोप एवढा प्रगत नसावा ,पण जी लोक एवढ्या लांबून आपल्या देशात व्यापाराला येतात त्या लोकांची संस्कृती , देश कसा आहे हे जाणून घेणे कोणालाच कधी का वाटले नाही. युरोपातील वकिलांनी भारतातील घडामोडींचे सर्वांगाने वर्णन करून ते आपापल्या देशातील सरकारला कळवले. माहितीच्या हा डेटा इंग्रजांना भारतावर राज्य करण्यासाठी खूप उपयोगी पडला. भारतीय समाजजीवन , वर्ण व्यवस्था त्यांना कळली म्हणूनच फोडा आणि राज्य करा ह्या तत्त्वाचा त्यांना वापर करता आला ,

मला मुळात भाषा वेगळ्या का नि कशा झाल्या असाव्यात ह्याबद्दल प्रश्न आहे.
अत्यंत वेगळे उच्चार, लिप्या, अर्थ, बोलण्याच्या पद्धती.... का?

बाकी माझं मतः
वेगळेपणा कृत्रिम दिसतो. निसर्गतः सगळीकडं बरंचसं साम्यच नजरेस येतं. हिरवी झाडं, निळे समुद्र, नि माणसातल्या मूळ प्रेरणा सगळीकडं सारख्याच दिसतात. खाणं, पिणं, कुटूंब, जीवनमान ह्या सगळ्यात तपशीलात फरक दिसतो. आईचं प्रेम, मुलांचा दंगा, कुतूहल, निरागसता, मोठ्यांचा डांबरटपणा, इच्छा, वासना, एखाद्या कृतीमागची प्रेरणा सारख्याच.
त्वचेच्या रंगात बदल आहे, विचारांच्या प्रकटीकरणामध्ये बदल आहे, समाज जीवनामध्ये बदल आहे पण त्यामागच्या भावना नि प्रेरणा सारख्याच दिसतात, जाणवतात.

वेगळेपणा बघायचा, वाढवायचा का साम्य बघायचं हे ज्याच्या त्याच्या दृष्टीकोनावर अवलंबून असावं.

१. असे वाचले आहे कि औरंगजेबाच्या काळात (किंवा त्या आधीही कदाचित)भारत युरोप ह्यांच्यात व्यापार होता ..म्हणजे भारतीय व्यापारी सुद्धा मोठ्या प्रमाणात युरोपात ये जा करत... हे खरंय? असेल तर कसा कोणता ?

भारतातील शिडाची जहाजे आपल्या कोची बंदरातून अरबस्थानात बसरा येथे export व्हायची. "सिंदबादची साहसी सफर" यात वापरलेली जहाजे हि भारतीय बनावटीची आहेत व सर्व प्रवास वर्णने हि त्या वेळची खरी प्रवास वर्णने आहेत.

२. पाश्चात्य देशात गेलेला पहिला भारतीय कोण ?

पुराणातल्या वर्णनाप्रमाणे बळी राजा १६५०० इसा पूर्व हा मेक्सिको येथे गेलेला भारतीय आहे. पण तो पहिला भारतीय नसावा!

ज्ञान आणि मनोरंजन! झ्क्कास!!