पाणीच पाणी चोहीकडे...

समयोचित लेखन... आभार!

याचा संबंध काही प्रमाणात वातावरण बदल/क्लायमेट चेंज शी लावता येऊ शकतो. तसा आहे देखील...
-- ते कसे हे सुद्धा जरा विस्तारून सांगा ना. आम्हाला किमान वाचायला तरी आवडेल.

आपला,
(पर्यावरणवादी) भास्कर
आम्ही येथे वसतो.

फोटोज पाहीले मी त्या पुराचे.. महापूरच म्हणायचा! किती ते पाणी बापरे!

कारणं पटली.. उपाययोजना काही होत असतील असं वाटत नाही..

निसर्ग आपली वाट शोधतो. गंगा जशी आळशाला फलदायी नसते तशीच ती गैरवापर करणार्‍यास पण फलदायी ठरणार नाही हे लोकांना किमान स्वतःच्या स्वार्थासाठी तरी समजणे भाग आहे असे वाटते...

सहमत आहे!

पुराचं एवढं प्रचंड पाणी वाया जातं परंतु ते अडवायची, जिरवायची काहीच सोय आपण केलेली नसल्यामुळे एवढा पूर येईस्तोवर पाऊस पडूनही अजून अवघ्या दोनचार महिन्यांतर दोन कळश्या पाण्याकरता दोन दोन मैल वाट तुडवण्याचे भोग बायकांच्या नशीबी आहेतच!

'टँकरमुक्त गाव' हे अद्याप तरी स्वप्नच राहणार आहे!

आपला,
(दु:खी!) तात्या.

काँक्रीटमुळे आणि डांबरामुळे पाण्याचा निचरा होत नाही. पूरही होतो, पण भूजलपातळीही वाढत नाही.

पण उत्तर महाराष्ट्रात इतके काँक्रीट आणि डांबरीकरण झाले आहे का?

जंगलतोडीमुळे बोडक्या झालेल्या जमिनीतही पाणी मुरत नाही असे ऐकले आहे. त्यामुळेसुद्धा ही समस्या वाढली असेल काय?

मी सकाळ वर पाहिली ही चित्रे...
गोदावरीने पात्र सोडून वाहण्या इतके काँक्रीटीकरण नाशिक आणि भागात झाले आहे का?? मी कधीही या भागांत नाही गेलेली.
पण जे काही चालू आहे ते अतिशय गंभिर आहे आणि कदाचित आणखी १० वर्षांनी या पेक्षा बिकट परिस्थिती निर्माण होईल त्या आधीच योग्य ती उपाय योजना करायला हवी.

- (सर्वव्यापी)प्राजु
http://praaju.blogspot.com/

नदीवर बांधलेली धरणे पाणी आडवतात. प्रत्येक धरणाचे एक पाणलोट क्षेत्र असते (पाणलोट क्षेत्र म्हणजे धरणाच्या वरच्या बाजूला नदीला ज्या ज्या ठिकाणाहून पाणी येऊन मिळते तो भाग). ह्यात उपनद्या, नाले, ओढे, ओहोळ, डोंगरावरुन वाहून येणारे पाणी असे सगळे अंतर्भूत असते. बेसुमार जंगलतोडीने डोंगर बोडके होतात. माती धरुन ठेवायला वृक्ष लागतात. पावसाळ्यात पडणारे पाणी भरमसाठ माती वाहून नेते. बरीचशी माती हळूहळू धरणात येऊन गाळाच्या स्वरुपात अडते. काही वर्षात धरणाची पाणी साठा करण्याची क्षमता घटते. धरण पूर्वीपेक्षा लवकर भरते. आता धरणातून पाणी सोडून देण्याशिवाय गत्यंतर नसते. जोरदार पावसाच्या काळात धरणाच्या खालच्या अंगाला आधीच नदीला भरपूर पाणी असते. शिवाय विकासने वर उल्लेख केल्याप्रमाणे नदीवर शहरी भागात झालेले अतिक्रमण,छोट्या नद्या, ओहोळ बुजवून त्यावर बिल्डिंग उभारणे असले प्रकार झालेले असले की शहरातले सगळे पाणी गदीचे पात्र फुगवते. नदीला नैसर्गिक विस्ताराला जेवढी जागा अपेक्षित आहे त्यावर माणसांचे अतिक्रमण झाल्याने पाणी वस्त्यांमधे शिरणारच. त्यातच धरणातून अनिवार्यपणे सोडलेले पाणी मिळाले की पूर येतो. आणि ह्या सगळ्या गोष्टी अतिशय जास्त प्रमाणात एकवटल्या की त्याचे रुपांतर महापुरात होते! म्हणजे वस्तुतः नदी तिचे नैसर्गिक पात्र धरुनच वाहिली असती पण आपण पात्रात जाऊन घरे बांधणार आणि ओरडणार की पुराने घर बुडाले, असा उलटा न्याय आहे.

उपाय -
१ - धरणातील गाळ वरचेवर उपसा करणे. (ही माती अतिशय सुपीक असते. शेतीला विकत देता येऊन सरकारला उत्पन्नाचे साधन होऊ शकते.)
२ - वृक्षतोड रोखणे व नवीन झाडे लावणे.
३ - डोंगरावर छोटे बंधारे घालून पाणी नदीला मिळण्याआधीच जमिनीत जिरवणे (विशेषतः पाणलोट क्षेत्रात).
४ - शहरातून पडणारे पावसाचे जास्तितजास्त पाणी जमिनीत निचरा होईल असे बघणे - ह्यात बोअरवेलचे पुनर्भरण, जमिनीखाली पाण्याच्या टाक्या बांधून गच्चीवर आणि अंगणात पडणारे पावसाचे पाणी साठवून ते वापरणे. इ. उपाय होऊ शकतात.
५ - शहरात गटारे साफ ठेवणे जेणेकरुन पाणी नीट निचरा होईल.
६ - शहरी भागात झालेले नदी, ओहोळ ह्यावरचे अतिक्रमण अतिशय कठोर कारवाईने दूर करणे.

चतुरंग

अधिक माहितीसाठी इथेवाचा :-

http://www.esakal.com/esakal/09202008/SpecialnewsEDDB762911.htm

सर्व प्रथम आपण हि माहिति इथे दिल्याबद्दल धन्यवाद. काल जेंव्हा हि बातमि समजलि तेंव्हा पासुन टी.व्ही लाउन ठेवला होता पण कुठेच काहि सविस्तर दाखवत नव्हते . एका चॅनल वर फक्त टिकर टेप वर तेच तेच येत जात होते. सह्याद्रि च्या रत्रिच्या ९.३० च्या बातम्या लावल्या तर मथळ्या मधे कूठेच उल्लेख नाहि. डेव्हिस कप चा मात्र आवर्जुन उल्लेख होता. सविस्तर वॄत्तात थोडा उल्लेख होता पण बातमि नाशिक व इतर शहरांचि सांगताना व्हिडिओ फित मात्र कुठलि ते काहिच समजत नव्हते. आज सकाळि सह्याद्रिच्या बातम्या लावल्या तर सर्व काहि कालचेच दाखवत होते , क्लिप मधे काहिच बदल नाहि. दुसर्‍या एका चॅनल वर एक नवि बातमि होति ति म्हणजे कसारा घाट ठ्प्प झाल्याचि . ह्या निमित्ताने कसारा घाटाचि दखल तरि घेतलि गेलि एरवि सुध्दा हा घाट बरेचदा ठप्प होतो पण त्याला कधिच कव्हरेज मिळत नाहि , लोक तासं तास थांबुन असतात, लहान मुले , मधुमेह असलेले पेशंट , वॄध्द , ज्याना वेळच्या वेळि खाणे गरजेचे असते त्यांचे किति हाल होत असतिल. मधे एकदा मुंबई -पुणे express highway काहि तास बंद होता तर हे चॅनल वाले किति तरि वेळ ते दळण दळत होते. (अति विशाल वाहनाना मुंबई - पूणे मार्ग वापरण्यास परवानगि नाहि त्याना नाशिक मार्गे पाठवले जाते. मुंबई-पुणे साठी express highway, आणि जुना चौपदरि मार्ग उपलब्ध असताना. नाशिक - मंबई अजुन तरि दोन पदरिच आहे)

एका नाशिक च्या मित्राला(जो स्वतः मुंबई च्या २६ जुलै च्या संकटात सपडला होता) त्याला फोन केल्यावर त्याने सांगितले कि तुलना करायचि झालि तर , परस्थिति हि २६ जुलै शि च करता येइल.
(२६ जुलै चि क्लिप आजतागायत मधुन अधुन दिसत असते)

हे विषयांतर वाटत असले तरि मुद्दा असा आहे कि , वेळीच योग्य दखल घेतलि नाहि किंव्हा सतत दुर्लक्ष करत राहिले तर परस्थिति सुधारायच्या ऐवजि बिघडतच जाइल, हाता बाहेर जाइल. कारण काहि शहरांचि स्थिति अजुन हि नियंत्रणात आणलि जाउ शकते.

गेले दोन आठवडे नाशिकात होतो.
सतत पाऊस पडत होता आणी रोज गोदामाई ओलांडताना तिचे रौद्र रुप दिसत होते.

काल नाशिकातुन सकाळि निघालो तेव्हा नाशिकात पाऊस नव्हता. परंतु कसारा घाटात शिरता शिरता तो सुरु झाला आणी, भिवंडीत येई पर्यंत, धुवांधार बरसत होता. वाटेतील सर्व नाले-ओढे दुथडी भरुन वाहताना दिसले.
नेहमीप्रमाणे एक अपघात व एका अडकलेल्या गाडीने ट्राफिक जाम केले
सकाळी सातला निघुन रात्री आठला बोरिवलीत पोहोचलो.

संजय अभ्यंकर
http://smabhyan.blogspot.com/

नाश्कातल्या या महापुराने जायकवाडीच्या धरणात जमा होणा-या पाण्याने ,साठ्याच्या क्षमतेपेक्षा जास्त पाणी होऊ नये म्हणुन जायकवाडी धरणाचे सर्व म्हणजे २७ दरवाजे जेव्हा उघडण्यात आले तेव्हा 'याची देही याची डोळा' आम्ही तो प्रसंग पाहिला. पोटात गोळा निर्माण करणारे प्रचंड वेगाने पाणी गोदावरीच्या पात्रात वाहात होते, प्रतिष्ठाण नगरीतही सखल भागात पाणी जमा झाले होते. पुढे शहागड पर्यंत नागरिकांना सावधानतेचा इशारा देण्यात आला.