सावरकर आणि नेहरु.... दोन दिग्गजांना अभिवादन

सेल्युलर जेलच्या ७ विंग्जपैकी ४ विंग्ज आधिच पड्ल्या आहेत. १९४१ च्या भुकम्पामधे..आज फक्त ३ विंग्ज उभ्या आहेत. त्यातिल एक ज्यात सावरकर होते ती आहे.

नेहरूंना सुदैवाने अनेक गोष्टी मिळाल्या. ते तब्बल १७ वर्षे पंतप्रधान होते. आपल्या पंतप्रधान पदाच्या कारकीर्दीत त्यांनी असंख्य गंभीर घोडचुका केल्या. त्याचे दुष्परिणाम भारत आजही भोगत आहे. काश्मिर प्रश्नावर युद्ध न करता तो प्रश्न संयुक्त राष्ट्रसंघात नेणे, काश्मिरला विशेष दर्जा देणे....,

काश्मीर प्रश्नावर काळेकाकांच्या या धाग्यावर अगदी मॅरॅथॉन चर्चा झाली आहे. तरीही त्यात न मांडलेले (किंवा ४७४ प्रतिसादांमध्ये कुठेतरी हरवलेले) मुद्दे मी इथे मांडत आहे.

काश्मीरात पाकिस्तानी घुसखोरांनी केलेल्या हल्ल्यावर तत्कालीन महासत्तांनी (अमेरिका, इंग्लंड) अगदी पहिल्यापासून पाकिस्तानला अनुकूल अशीच भूमिका घेतली होती. त्याचे कारण स्पष्ट होते. काश्मीरचे भौगोलिक स्थान लक्षात घेता तिकडे बेस स्थापन करता आल्यास आजूबाजूच्या बऱ्याच प्रदेशावर नजर ठेवणे शक्य होणार्‍यातले होते.आणि असा बेस स्थापन करायला नेहरूंचा भारत कदापि मान्यता देणार नाही पण पाकिस्तान देईल हे न कळण्याइतके अमेरिकेचे नेते दुधखुळे नव्हते.तेव्हा अमेरिकेने पाकिस्तानला समर्थन देणे क्रमप्राप्त होते.

आपल्याला २०१३ मध्ये बसून १९४७-४८ मध्ये नक्की काय घडले हे classified documents आपल्याकडे नसताना सांगता येणे कठिण आहे.तेव्हा इतर अनेक लोक तर्क करतात तसा हा माझा तर्कच समजा.काश्मीर प्रश्नावर अमेरिका भारताला समर्थन देत नाही हे समोर दिसतच होते.पाकिस्तानच्या बाजूने १९४७-४८ मध्येच अमेरिका युध्दात उतरली असती का?आपल्याला या प्रश्नाचे उत्तर नक्की देता येणार नाही पण नंतरच्या काळात अनेक ठिकाणी अमेरिकेने ज्या पध्दतीने स्वत:चा स्वार्थ साधायला नाक खुपसले ते पाहता ती शक्यता अगदी ०% असे वाटत नाही.तसे झाले असते तर साध्या शब्दात सांगायचे तर आपल्याला पार्श्वभागाला पाय लावून पळ काढावा असता.अमेरिकेशी लढण्याइतके त्या काळी प्रबळ होतो का?आणि असे होण्याची शक्यता किती याची माहिती आपल्याला २०१३ मध्ये आहे त्यापेक्षा १९४७-४८ मध्ये नेहरूंना जास्त असणार यात शंका नाही.

तेव्हा काय करा?जग त्यावेळी भारताला महात्मा गांधींचा देश म्हणून ओळखत होते.तसेच युनोमध्ये आपण प्रश्न नेण्यामुळे भारत सरकारला शांतता हवी आहे ही high ground position भारताला घेता येणे शक्य झाले.तेव्हा शांतता पाहिजे असलेल्या महात्मा गांधींच्या देशाविरूध्द उघड उघड position घेणे हे अमेरिकेतल्या लोकांना विकता येणाऱ्यातली गोष्ट नव्हती (not easy to sell). सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे नेहरूंनी काश्मीर प्रश्न युनोत नेला तो UN Charter च्या Chapter 6 अंतर्गत.या चॅप्टर अंतर्गत युनोमध्ये आणलेल्या प्रश्नांवर युनोने पास केलेले ठराव संबंधित देशांसाठी बंधनकारक नसतात.तेव्हा युनोने आपल्या बाजूने ठराव पास केल्यास तो आपला विजय आणि आपल्या विरूध्द ठराव पास केल्यास त्याला फाट्यावर मारणे या दोन्ही गोष्टी करता येण्यासारखी ही खेळी होती.नंतरच्या काळात युनोने युध्दबंदी करायचा ठराव पास करूनही त्या ठरावाला ७-८ महिने फाट्यावर मारून आपले सैन्य लढतच होते यावरून ही गोष्ट लक्षात येईलच.

आणि काश्मीर-युनोचा विषय निघालाच आहे म्हणून नंतरच्या युध्दबंदीचा विषयही निघणार म्हणून आधीच लिहितो.काळेकाकांच्या धाग्यावरील चर्चेत थत्तेचाचा, धनंजय इत्यादींचे मुद्दे परत मांडायचे टाळतो. या दुव्यावर २ जानेवारी १९४९ चा इंडिअन एक्सप्रेस बघता येईल.त्या पेपरमध्ये काश्मीरातील युध्दबंदीची बातमी आहे.त्या बातमीत एक वाक्य आहे: "it seems that Pandit Nehru took his cabinet colleagues into confidence". जर नेहरूंनी काश्मीर प्रश्नाचा विचका केला आणि सरदार पटेलांच्या हातात सुत्रे असती तर प्रश्न चुटकीसरशी सुटला असता असे म्हणणाऱ्यांना मला एक प्रश्न नेहमी विचारावासा वाटतो:काश्मीरात युध्दबंदी करायच्या निर्णयाविरूध्द सरदार पटेलांनी राजीनामा का दिला नाही?पंतप्रधानांशी मतभेद झाले म्हणून मंत्र्यांनी राजीनामे द्यायचे प्रकार झाले का नव्हते? त्यातून काश्मीर प्रश्न म्हणजे कुठचा तरी क्षुल्लक प्रश्न नव्हता की ज्यावरून डावलले जाणे पटेलांनी फारसे गांभीर्याने घेतले नसते.तसेच शामाप्रसाद मुखर्जी सुध्दा त्यावेळी नेहरूंच्या मंत्रीमंडळात मंत्री होते.त्यांनी नंतर लियाकत अली खान-नेहरू कराराच्या विरोधात राजीनामा दिला पण काश्मीरातील युध्दबंदीच्या विरोधात राजीनामा दिला नाही.याचा अर्थ हा काश्मीरात युध्दबंदी करणे हा घुसखोरांना अजून मागे पिटाळणे शक्य नाही हे लक्षाय येऊन सर्वानुमते घेतलेला निर्णय होता.मग त्या निर्णयाचे "खलनायक" एकटे नेहरू कसे?

मी कोणत्याही पक्षाचा कट्टर समर्थक वगैरे अजिबात नाही.त्यामुळे सगळ्याच पक्षाच्या नेत्यांनी केलेल्या गोष्टींवर माझे अनुकूल-प्रतिकूल मत मांडत असतो आणि तसे करणे कोणाचाही समर्थक नसल्यामुळेच शक्य होते.

येथे सावरकर व नेहरू ही तुलना चुकीची आहे. सावरकर सत्तेबाहेर होते. त्यांची देशभक्ती व देशाच्या संरक्षणाबद्दलचे विचार बरोबर होते हे ही खरे आहे. पण नेहरू बरीच वर्षे पंतप्रधान होते. त्यांनी जे असंख्य निर्णय घेतले त्यातील अनेक चुकले असतील हे सहज शक्य आहे आणि मोठ्या पदावरच्या व्यक्तीच्या चुकीच्या निर्णयाचे परीणाम तेवढेच गंभीर असू शकतात हे ही मान्य. पण इतकी वर्षे सत्तेवर राहिलेल्या इतर कोणत्याही नेत्याचे असे अनेक चुकीचे निर्णय असू शकतील.
सावरकर प्रखर देशभक्त होते म्हणताना नेहरू देशभक्त नव्हते असा अर्थ ध्वनित होतोय, तो ही पटत नाही.

खालच्या क्लिंटन यांच्या प्रतिसादाबद्दलः पाकला अनुकूल असण्याबद्दल ब्रिटिशांबद्दल जे लिहीले आहे ते खरे आहे, पण माझ्या माहितीनुसार सुरूवातीला अमेरिका भारतालाच अनुकूल होती. अटलांटिक करार महायुद्ध संपल्यावर भारताला लागू झाला पाहिजे याकरिता चर्चिलवर्/अ‍ॅटलीवर अमेरिकेने दबाव आणण्याचा प्रयत्न केला होता. तसेच पूंछ व गिलगिट हे भाग मूळ काश्मीर राज्यातले असल्याने भारतात गेले पाहिजेत असाही आग्रह तेव्हा युनोमधे अमेरिकेने धरला होता. पण खुद्द भारतानेच तो आग्रह सोडला तेव्हा.
तेव्हाच्या भारताच्या नेत्यांमधे अमेरिकेबद्दल प्रचंड तुच्छता होती. त्यामुळे भारताशी संबंध वाढू शकले नसतील. मग कोल्ड वॉर मधले पाकचे महत्त्व कळाल्यावर तर अमेरिकेला काहीच इंटरेस्ट राहिला नसेल.

>>> भारतीय जनता पक्ष या राजकीय पक्षाला सावरकरांचे विस्मरण होत असते.

संसदेत प्रथमच श्री. सावरकरांचे प्रकाशचित्र भाजपच्याच कारकीर्दीत वाजपेयी व अडवाणी यांच्यामुळेच लावले गेले. आपल्या उच्च निधर्मांध परंपरेला अनुसरून या तसबिरीच्या अनावरण प्रसंगावर काँग्रेसने बहिष्कार टाकला होता.

संसदेत दरवर्षी सावरकरांच्या जन्मदिनी व पुण्यतिथीदिवशी सावरकरांच्या तसबिरीला हार घालून अभिवादन केले जाते. या प्रसंगी दरवर्षी फक्त भाजपचेच नेते उपस्थित असतात. काँग्रेस आपल्या उच्च निधर्मांध परंपरेला अनुसरून या कार्यक्रमावर दरवर्षी बहिष्कार टाकते.

अंदमान विमानतळाला सावरकरांचे नाव दिले गेले ते भाजपच्याच कारकीर्दीत. भाजप त्या काळात सत्तेवर नसता तर त्या विमानतळाला गांधी/नेहरू घराण्यापैकी कोणाचे तरी नाव मिळाले असते.

अंदमानात हालअपेष्टा भोगलेल्या स्वातंत्र्यसैनिकांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ स्वातंत्र्यस्तंभ उभारून त्यावर सावरकरांच्या काव्यपंक्ती कोरण्याचे काम भाजपच्याच कारकीर्दीत सुरु झाले होते. पण सावरकरद्वेष्ट्या काँग्रेसला संधी मिळताच तातडीने सावरकरांच्या काव्यपंक्तीऐवजी अंदमानात कधीही पाऊल न ठेवलेल्या गांधीजींची वाक्ये कोरून आपल्या निधर्मांध परंपरेला काँग्रेस जागली.

मी मला त्रास होत नाही म्हणालो, तर वाईट वाटते म्हणालो, जे लोक नाहक या वादात स्वताला त्रास करून घेतात त्यांच्याबद्दल.
इतिहासावर वाद घालायला मला आवडत नाही, आनंद मिळत असेल तर तेवढे मात्र वाचतो अन एंजॉय करतो.

कन्दाहार विमान अपहरण, कारगिल, संसदेवर हलला , गुजरात दंगल अशे अनेक डाग लीलया झेलले

काँग्रेस वाले आणि त्यांचे समर्थक च होते ना या सगळ्यात. विचारा अफझल गुरु च्या भुताला.. कुणी जिवंत ठेवलं त्याला इतके दिवस.. आणि का जिवंत ठेवलं.. संसदेवर हल्ल्याच्या मागे कोण होतं? गोध्रा इथे हिंदूंचं हत्याकांड करण्यामागे कोणती 'सेक्युलर' शक्ती कार्यरत होती.. बीजेपी वाले नेभळट आहेत हे खरच आहे. नसतील तर सत्तेवर आल्यावर काँग्रेस वाल्यांना आणि त्यांच्या समर्थकांना घरातून फरपटत आणून तुरूंगात टाकतीलच. करूणानिधी ला टाकला तसा.