शा. संगीताचा समय आणि समज ...

आता प्रतिक्रियांमधून आणखी खूप शिकायला मिळेल, सोदाहरण, अशी आशा आहे.

त्या रागाची वैशिष्ठ्य द्या म्हणजे तो तेंव्हा ऐकता येईल आणि त्यामागचा विचार कळेल.

(त्यावर आधारित हिंदी गाणी दिलीत तर अजून मजा येईल.)

या लेखाबद्दल मनःपूर्वक धन्यवाद!

गुगलमध्ये "बेसिक्स ऑफ डब्ल्यूसीएफ सर्व्हीसेस"च्या धर्तीवर "बेसिक्स ऑफ इंडीयन क्लासिकल म्युझिक" असे गुगलून पाहिले. आणि जाणवले, एखादं आर्टीकल वाचून समजेल असा प्रकार नाही हा.

"त्यांनी अमुक अमुक वर्ष संगीतसाधना केली" अशा वाक्यांचा नेमका अर्थ लागतोय.

असो. आम्हाला रागदारीतलं काही कळत नसलं तरी आम्ही मिपाष्टाईल प्रतिक्रियांचा आस्वाद नक्की घेऊ शकतो. :)

शास्त्रीय संगीताबद्दल आणखीही लिहा.

शास्त्रीय संगीत अज्जिबात समजत नाही पण ऐकायला आवडतं. खासकरुन भीमसेन जोशी अन सौथच्या एक कोणी बाई (लक्ष्मीबाई ? !)होत्या त्यांचा आवाज.

मध्ये शुचितैंनी वेगवेगळ्या रागातली दत्त बावन्नी दिली होती.. एकच पद्य पण वेगवेगळ्या रागात अप्रतिम मांडलेय!
लेख फार आटोपता वाटला, तात्याच्या वसंत बहारची कोणी लिंक दिली तरं बरं होईल.. जमाना झाला वाचून पुनप्रत्ययाचा आनंद घेता येईल!

पण लय कॉन्सट्रेशन मारुन ऐकायला लागतं... मग वैताग येतो! तरिही अधुन मधुन रेशामिया आणि रेहमान, हार्ड रॉक, रॅप, झॅज, पॉप, इंन्स्टृमेंटल वगैरेचा कंटाळा आला अथवा ध्यानी मनी नसताना काही चांगल क्लासिकल कानवर पडलं की मग न विसरता १५-५५ मिनीटे ऐकतो आणि फ्रेश होतो.

भारतीय शास्त्रीय संगिताबद्दल इंटरनेट वाचुन समजून घ्यायचा प्रयत्न केला पण बरचसं डोक्यावरुनच जातं .. तुम्ही बर्याच गोष्टी साध्या सरळ करुन सांगितल्यामुळे समजायला सोपं पडलं... या विषयावरचे अजुन लेख येउद्यात...

तर्री साहेबानी नमनातच म्ह्टल्या प्रमाणे समय प्रधानता हा संकेत आहे नियम नाही.हे खरेच आहे.शास्त्रीय संगीत आस्वादात ही काही वाद न संपणारे असे आहेत. ( देव आहे की नाही त्याप्रमाणे) .कुमार गंधर्व हे म्हणतात हा नुसता स्वरानंद नाही तर ते भावसंगीतही आहे. उलटपक्षी गोविंदराव टेंबे म्हणत बंदिशीचे बोल( काव्य) हे स्वर टांगण्याची एक खुंटी आहे. माझी मुलगी लहानपणी अबोल होती. मी तिला घेऊन खेळवीत असताना "गुंगी गुंगी गुडिया मोरी , बात् ना करत , मिसरीकी मीठी गली गलेमे आज पडत " अशी एकतालातील बंदिश( बहुदा छायानट रागातली) माझ्या मनात तयार झाली. आपोआप. त्याची चाल रंजक आहे पण शब्दांत काय फार दिव्य काव्य आहे का? हे सारे लिहिण्याचे कारण असे की शब्दासाठी भावसंगीत आहेच ना ! असे म्हणणारा एक वर्ग आहे.मी त्यातील एक. आता समयानुसार वा मौसमा नुसार राग गावेत असा संकेत रूढ आहे. मी कित्येक वेळा बाथरूम् ( त्याच प्रकारचा सिंगर असल्याने) सकाळी सहा वाजता मारव्याचे नि रे ग म धनी ध मधनी म मग रे सा निध ( ह धैवत मंद्र सप्तकातला बर् का ) गाउन पाहिले आहे आणि ते काही कमी रंजक वाटलेले नाही. तसेच भर उन्हाळ्यातही मप नि ध नि नि सा ही टिपिकल मिया मल्हाराची संगेति गाउन पाहिली आहे व रंजकतेत कमी वाटलेली नाही. याच प्रमाणे एका पावसाळी बाहेर मस्त पाउस व आत बरखा रितू आ यी ही मेघ रागातील बंदिश ऐकून स्वरानंद भोगला आहे. मला दोन्ही आनंदात पराकोटीचा फरक जाणवलेला नाही. शास्त्रीय संगीतात सप्तक प्रधानता,स्वरांचे अल्पत्व बहुत्व ( उदा बिहाग व मारू बिहाग यात गंधाराची भूमिका ) पूर्वांग उत्तरांग प्रधानता ( उदा दरबारी व आडाना यातील फरक ) स्वरांचा लगाव, ताना, सरगम, लयकारी ई तत्वानाच फार मोठे महत्व आहे.तितके ते समय व ऋतु प्रधानतेला नाही असे वाटते.

वाचतोय आणि समजून घेतोय. शा.संगीतातले कै कळत नसले तरी कानाला गोड लागते ते उत्तम असे समजणारे आम्हीही. तेव्हा आपण आम्हाला उत्तमातले उत्तम दुवे मात्र द्यायला विसरु नका.

एक आठवण : मिपावर सुबक ठेंगणी यांनी असलेलं नसलेलं लेखातून ''लट उलझी सुलझा जा बालम' वर मस्त लिहिलं होतं.

-दिलीप बिरुटे

छान माहिती..

छान माहिती दिली आहे. माझे बाबा नेहमी म्हणायचे की तानसेन सगळेच होऊ शकत नाहीत, आपण निदान कानसेन तरी व्हावं.
लट उलझी

मध्यंतरी विविधभारतीवर संगीतसरिता या कार्यक्रमात शुभा मुद्गल यांनी सांगितलं होतं की लट उलझी ही राग बिहागमधली बंदिश म्हणून जरी लोकप्रिय असली, तरी वृंदावन-मथुरा इथल्या कृष्णमंदिरात ती वैष्णवभजन म्हणून गायिली जाते.

तोडी सकाळचा असला तरी मला फारसा प्रसन्न वाटत नाही , करुण्यारस असलेला राग वाटतो..भैरवमात्र नावाप्रमाणेच गंभीर आणि भक्तीरस असलेला...
रागांच्या वेळा गायक लोकं बहुतांश वेळा पाळतात... कदाचित सवयीमुळे पण असेल मी सकाळी दरबारी ऐकू शकणार नाही असे वाटते..अर्थात हे वैयक्तिक मत...
खरे तर आजूबाजूच्या वातावरणाचासुद्धा गायक लोकं तिथल्यातिथे विचार करून आपली कला दाखवतात..
आता समजा ओपन ऑडिटोरियम आहे, सुंदर चांदण्या दिसत आहेत... मंद प्रकाश आहे ..
आणि दुसरीकडे बंद सभागृहात दुपारी बाहेरून भयंकर उन असताना आत मध्ये गाणे चाललंय ... तर वेळेच्या पलीकडे त्याचा विचारसुद्धा (किंवा परिणाम) न जाणे थोडा फार होत असावा असे वाटते.....

तोडीतील या दोन बंदिशीनमधील शब्द तरी कारुण्यरस दर्शवत नाहीत.
१. चंगे नैनवाली कुडीया-- छान नयन असलेली पोरगी (मुलगी)
२. एरी माई आज शुभमंगल गावो
शौक पुरावो मृदंग बजावो
गाओ रीझावो ---वगैरे वगैरे