परीक्षणांचा काथ्याकूट

+१००
चित्रपट नको पण परीक्षणे आवरा...

हा मुद्दा राहीला असे वाटते.
१०. काहीजण तर अक्षरशः संकेतस्थळांवर पैला लंबर लागावा "परीक्षण टाकण्यात" म्हणुन पण शुक्रवारीच पिच्चर बघतात.

बर्‍याच जणांनी तो धंदा सध्या बंद केल्याचे जाणवत आहे हे विषेश नमुद करावे लागेल.

काही जण आपण पाहिलेला पिक्चरच कसा ग्रेट आहे,यावर भर देण्यात पटाईत असतात ! ;)
असो,जास्त टंकन कष्ट घेत नाही... उगाच काही जणांना पोळशूळ व्हायचा ! ;)

मराठी सिनेमाच्या बाबतच मात्र सिनेमा न आवडलेल्यांची मेजॉरीटी असते.
हे खरं माय मराठी वरचं प्रेम ! ;)
बाकी मराठी चित्रपट बनवणारे चित्रपटाचे शिर्षक इतक रद्दड का निवडतात ते अजुन मला कळालेले नाही ! हळद ,कुंकु टिकली साडी धोतर हिचा भाउ तिचा भाऊ बहिणीची माया ,ताईचे प्रेम,बंड्या आणि अश्या छापाची नावे वाचुन वीट येतो,तर चित्रपट पहाण्याचे धारीष्ट्य कोण करणार ? ;)

जाता-जाता :--- सहजराव हा "अय्या" इफेक्ट तर नाही ना ? ;)

फारएन्ड आणि परा यांची परीक्षणे आवडतात

ओह! तसे आम्ही चित्रपट उदासीन! पण ओह माय गॉड च्या परिक्षणामुळे तो चित्रपट पाहिला. आन आवडला.

मिपा वरील चित्रपट लेखांना फार फार तर चित्रपट परिचय किंवा चित्रपट-ओळख म्हणता येईल.
परीक्षण तथा समीक्षा म्हणणे झेपत नाही.
एकूणच हल्ली चित्रपट हा एक करमणुकीचा सवंग प्रकार होतो आहे असे माझे मत होते आहे.

ह्या लेखाचे शिर्षक "परिक्षणांचे परिक्षण" असे वाचले.

परीक्षणाच्या पलिकडे जाऊयात. इंटरनेट हे माध्यम हाताशी आल्याने प्रत्येकाल व्यक्त व्हावेसे वाटू लागलेले आहे. मग यात ज्याला जे काही येतं ते तो लिहीतो. कविता, लेख, कथा, कादंब-या या जोडीने आता परीक्षणं. काहींना हे छान जमतं. पण काहींच्या बाबतीत मात्र आपलं लिखाण आणि त्यावर येणा-या प्रतिक्रिया हा विरंगुळा न राहता त्याचं छंदात रुपांतर होतं. त्यातूनच रोजच एखादी कविता, कथा लिहीली जाऊ लागते. चित्रपटविषयक लिखाण तुलनेने सोपे असल्याचे लक्षात आल्यावर काही जण तिकडे वळतात. पण फारएण्ड सारख्यांची प्रतिभा असेल तर ही परीक्षणं परीक्षणं न राहता खुमासदार लेख बनतात. असे लेखक रोजच लिखाण करताना दिसत नाहीत. याउलट, काही जण लेख लिहीण्यासाठीच सिनेमाला जात असावेत असं वाटू लागतं. सिनेमा एन्जॉय करण्याऐवजी माझा लेख सर्वात आधी कसा येईल असाही खटाटोप पहायला मिळतो.

एखादा आवडलेला सिनेमा आणि त्यातून उस्फूर्तपणे झालेलं लिखाण आणि स्वयंघोषित चित्रपट समीक्षक यांच्या लिखाणातला फरक वाचकांना समजतोच. गरज आहे ती संबंधितांनी समजून घेण्याची !

सहजराव बरेच दिवसांनी पुन्हा एकवार विचार करायला लावणारे काही प्रश्न घेऊन आलेत.
बहुतेक मुद्दे अचूक आहेत.

फक्त बिचार्‍या मराठी सिनेमाच्या बाबतच मात्र सिनेमा न आवडलेल्यांची मेजॉरीटी असते.
कुणाला आवडो न आवडो यात 'मराठी माणसाच्या मनात आपल्याच भाषेबद्दल असणारा न्यूनगंड हाच मोठा भाग आहे' असे माझे मत आहे. कितीही नाकारा, चार लोकात बोलताना - विशेष करून अमराठी लोकांशी - तुम्ही किती आवर्जून एखाद्या मराठी चित्रपटाबद्दल सांगू पाहता याचा विचार करा, त्याचे कारण स्वतःशी तपासा, तुमचे तुम्हाला उत्तर मिळेल. कितीही नाकारा, कितीही मराठीप्रेमाचे अवडंबर माजवा, मनातून आपण मराठी चित्रपट पाहतो हे सांगायला बहुतेकांना लाज वाटते हीच वस्तुस्थिती आहे. रच्याकने मराठी संगीत नाटक कुणी कुणी प्रत्यक्ष पाहिले आहे? नसेल तर ते एकदा तरी पहायला काय हरकत आहे? या माझ्या प्रश्नाचे उत्तर स्वतःच स्वतःला देऊन पहा. गेलाबाजार मराठी गद्य नाटके आपण किती पाहतो? मराठी रंगभूमी भारतातील -कदाचित सर्वाधिक- प्रगल्भ रंगभूमी मानली जाते हे किती जणांना ठाऊक आहे? आवडलेल्या हिंदी चित्रपटाची आवर्तने करताना या आपल्या अधिक प्रगल्भ माध्यमाला निदान संधी द्यावी असे आपल्याला का वाटंत नाही? किंवा एकुणच चित्रपटाकडून आपली जी अपेक्षा आहे ती क्षणभंगुर करमणुकीची नि अफाट पसरलेली हिंदी चित्रपटसृष्टी ती भागवते आहे. त्यासाठी मराठी चित्रपटसृष्टीकडे वळण्याची आपल्याला आवश्यकताच वाटत नाही.

मुळात सार्‍या दोन चार स्क्रिप्टवर वर्षानुवर्षे हजारो चित्रपट काढणार्‍या हिंदी चित्रपटांपेक्षा मराठी चित्रपट अधिक चांगले असतात असा माझा समज आहे. नुसती माणसे, प्रसंगांचा क्रम, घटनेची स्थाने इतके बदलून त्याच त्याच स्टोरीज आपल्या माथी मारणारे हिंदी चित्रपटसृष्टीचे अध्वर्यू चक्क कल्पनाशून्य, बुद्धीहीन आणि धंदेवाईक आहेत असे माझे मत आहे. त्यावर पैसे घालणे हा अपव्यय आहे. याउलट अगदी 'श्वास' पासून सुरू झालेला अर्वाचीन मराठी चित्रपटाचा प्रवास आज वेगवेगळ्या कथा, पैलू, दृष्टिकोन घेऊन आपल्यासमोर येतो. हां आता मुळात लोकसंख्येची मर्यादा, त्यामुळे असणारा भांडवलाचा तुटवडा यामुळे तांत्रिकदृष्ट्या मराठी चित्रपट उणा दिसला तरी विषय-निवड, सादरी करण, प्रयोगशीलता याबाबत तो हिंदी चित्रपटांपेक्षा कितीतरी दर्जेदार म्हणावा लागेल. पण आलेला प्रत्येक हिंदी चित्रपट पहायचा नि त्यावर बोलायचे हे खळ्यात बांधलेल्या बैलांसारखे वर्तन 'लाईफस्टाईल' म्ह्णून ज्यांना स्वीकारायचे त्यांनी स्वीकारावे, आमच्या दृष्टीने ते अनुकरणीय नाहीच.

मुळात मला चित्रपटावर का लिहावेसे वाटते हा उत्तर अपेक्षित असलेला प्रश्न आहे माझ्या दृष्टीने. जर लिहिण्यासारखे, इतरांना काही सांगण्याजोगे सापडले तरच मी लिहितो, उगाच 'मोले घातले लिहाया' असे नसतेच.

शिवाय मुळात चित्रपटाकडे पाहण्याचा योग्य दृष्टिकोन (कदाचित एकाहुन अधिक दृष्टिकोनांपैकी एक) मला सापडला आहे असे वाटले तरच लिहिण्यात अर्थ असतो. नाहीतर मग वडाची साल पिंपळाला लावून विजोड पणाचा आरोपही मीच करायचा असे काहीसे होईल. उदाहरणच द्यायचे तर 'तुकाराम' जुना नि नवा यांच्या कालखंडात, दृष्टिकोनात, मांडणीच्या हेतू यामधे मुळातूनच फरक आहे. त्यामुळे त्या दोन चित्रपटांची तुलना करत मी नव्या चित्रपटाबद्दल अपेक्षा बांधू लागलो नि त्यावर त्याचे मोजमाप करू लागलो तर फसणार हे ओघाने आलेच. 'काकस्पर्श' हा विशिष्ट समाजाशी निगडित - तोही विशिष्ट कालखंडातील संबंधित असलेल्या - एका विषयाची मांडणी करतो आहे हे ध्यानात घेऊन त्याच्याकडे पहायला हवे. याचे मूल्यमापन करताना मी एखाद्या गुन्हेगारी हिंदी चित्रपटाकडे पाहण्याच्याच दृष्टीने पाहिले तर मीच फसतो आहे. हे दोन चित्रपट वेगवेगळ्या प्रकारे पाहिले गेले पाहिजेत. राशोमोन सारखा चित्रपट तर सरळ एक वेगळा दृष्टिकोन, एक तत्त्वज्ञान घेऊनच समोर येतो आहे. तिथे माणसे महत्त्वाची नाहीतच, विचार महत्त्वाचा आहे. तो दिग्दर्शकाला अपेक्षित प्रकारे प्रेक्षकांपर्यंत ('दर्शक' नाही हां सहजराव. :) )पोचला आहे की नाही हा प्राधान्याचा प्रश्न असतो, सामुराईची तलवार योग्य मापाची आहे का किंवा लाकूडतोड्याच्या कपड्यांचा तपशील बरोबर आहे का, त्यात गाणी का नाहीत हे प्रश्न घेऊन काथ्याकूट करणार्‍याचा चित्रपटाकडे पाहण्याचा दृष्टीकोनच चुकला - खरंतर वेगळा - आहे असे म्हणावे लागेल. मग जे समोर येते तो केवळ तुमच्या नि दिग्दर्शकाच्या दृष्टीकोनातला फरक असतो. आता असे पहायचे झाले तर प्रेक्षकांपैकी अनेकांचा स्वत:चा दृष्टीकोन असेल नि तपशीला ते सारेच एकमेकांहुन वेगळे असतील. या सार्‍यांचेच समाधान त्या बापड्या लेखक-दिग्दर्शकाने कसे करायचे?

आता आवडलेला नावडलेला प्रत्येक चित्रपटच त्याबाबत लिहावे इतके काही देणारा असतोच असेही नाही. 'फिराक़' सारखा हिंदी चित्रपट अतिशय आवडून गेला पण त्याबाबत आवर्जून लिहावे, नोंदवावे असे काही सापडले नाही. याउलट 'राजनीती' नावाचा अतिसामान्य चित्रपट पण त्या कथेचे महाभारत कथेशी असलेले साम्य सापडल्याने त्याबाबत छोटा का होईना लेख लिहावासा वाटला.

मी जे लिहितो त्याला परीक्षण, समीक्षा, परिचय असे नेमके नाव मी तरी देत नाही. वेगवेगळ्या चित्रपटाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन वेगळा असल्याने त्या त्या चित्रपटाबाबत जी भूमिका मी घेईन तसे लिखाण मी करतो.

तसा मी थोडा आवडलेल्या चित्रपटांचा पक्षपाती आहे. न आवडलेल्या चित्रपटाबद्दल लिहिण्यात वेळ दवडत नाही मी.