धर्म आणि हिंसा

असा एक लेखक आहे.
धर्माने/साठी/मुळे/इ. जितकी हिंसा आजतागायत झाली तितकी दुसर्‍या कोणत्याच कारणाने झाली नाही असे त्याचे एक पॉस्चुलेट आहे.
द गॉड डील्युजन असे एक पुस्तक वाचनात आले होते. अर्धवट वाचले होते असे आठवते. जमल्ञास वाचून पहा.

तांबडा रस्सा भुरकण्याच्या आशेने धागा उघडला .... भेंडीची मिळमिळीत भाजी निघाली :(

पंथीय कागदाच्या पुडित धार्मिक पॉप-कॉर्न घेऊन बसलेलो आहे. बघु या आता,,,
हा धागा धर्म बनतो, का पंथ! ;-)

त्यामुळे धार्मिक हिंसा इ. गोष्टींना अर्थच उरत नाही.

पांथिक हिंसा म्हणा धर्मयुद्ध म्हणा किंवा जिहाद म्हणा.. काय फरक पडतो..
हिंसा ती हिंसा..

शेवटी धर्म/ पंथ सारखेच.. धर्माची शिकवण ग्रेट.. पण लोकांची मानसिकता तीच .. माझा धर्म तो श्रेष्ठ.. बाकीचे हिंसा करतात..

धर्म वरचा .. पंथ खालचा..
आमचा तो धर्म.. बाकीचे ते पंथ.. हे देखिल तसेच पालुपद..

गोंधळ आहे.
पंथ हा धर्माचा subset आहे की नाही तेवढे सांगा.

पंथ म्हणजे संप्रदाय - हा केवळ आपल्यापुरते पाहणारा असतो.
आमचा पंथ मानणारे किंवा इतर अशी जगाची विभागणी पंथवाले करतात.

धर्मात असे नसते? असे असते तर धर्माच्या नावावर फाळणी झाली नसती.

पंथ संकुचित असतो. धर्म व्यापक असतो.

म्हणजे नेमके काय?

आमच्यात आलात तरच सद्गति मिळेल, भले होइल हा भाव धर्मात नसतो.

नेमक्या ह्याच भावाचे अमिष दाखवून मिशनरीज भारतातल्या दुर्गम खेड्यापाड्यात धर्मांतरं घडवून आणत आहेत.

धर्म या शब्दाचे भाषांतर कोणत्याच भाषेत नाही असे भारतरत्न पां वा काणे म्हणतात.

खुप विचार केला ह्या 'विचारा'चा, वैचारिक लढाई करायला, पण काही कळलेच नाही.

पंथामधे पवित्र म्हटलेल्या गोष्टी पंथाच्या दृष्टीने फायद्याच्या असतील पण खर्‍या अर्थाने पवित्र असतीलच असे नाही.

का? म्हणजे नेमक्या कोणत्या गोष्टी अभिप्रेत आहेत?

पंथ हा पंथाबाहेरील लोकांविषयी ममत्व बाळगत नाही.

वारकरी हा पंथ आहे आणि त्यांना पंथाबाहेरील लोकांविषयी ममत्व नाही असे कुठेही आणि कधीही जाणवत नाही.

धर्म हा आपला हा परका हा भेद करीत नाही
त्यामुळे धर्म हिंसेला प्रोत्साहन देत नाही

त्यामुळे धार्मिक हिंसा इ. गोष्टींना अर्थच उरत नाही.
हिंसा रक्तपात या गोष्टी पंथात शक्य आहेत

जिहाद म्हणजे काय हो? चर्चचा इतिहास जरा वाचा म्हणजे ह्या विधानांतला फोलपणा लक्षात येईल.

आपण धर्म आणि पंथ यामधे गल्लत करतो नि फसतो.

म्हणजे नेमके कोण?

- (धर्म न मानणार्‍या पंथातला) सोकाजी

>>>> हिंसा रक्तपात या गोष्टी पंथात शक्य आहेत
काही उदाहरणं सांगा बरं तेवढीच माहितीत भर पडेल.

-दिलीप बिरुटे

१) धर्म म्हणजे हिंदू आणी ईस्लाम म्हणजे पंथ असे धागाकर्त्या ला म्हणायचे असावे. (संपादित) शिळ्या कढीला उत आणण्याच केविलवाणा प्रयत्न

२) काय विषेश नाय या धाग्यात; जमाते इस्लामीची मत पण अशीच आहे.त - आपला तो बाब्या अन दुसर्याचा तो कार्टा

३) जर आपण दुसर्या कोणत्या पंथात जन्माला आलो असतो तर धर्माचा एवढा पुळका घेतला असता का? समजा घेतला असता तर पंथ कशाला म्हटले असते आणी धर्म कशाला? याचा विचार धागाकर्त्यानेच करावा.

सर्व धर्मीय, आणि सर्व पंथीयांना आवडणाऱ्या कुरकुरीत जिलब्या/इमर्त्या
तुमी बी घ्या :)

इथे कंपूबाजांची चलती आहे .. आपल्या धाग्याला योग्य प्रतिसाद अथवा निपक्षपाती चर्चा हवी असल्यास आधी आपला कंपू निर्माण करावा लागतो.. नाहीतर पतिव्रतेच्या गळ्यात धोंडा आणि वेश्यला मणिहार . अशी वेळ येते.
संजय क्षीरसागरांचा मिपावरील वैचारिक खून तू पाहीला नाहीस का? अशीच कथा भटकंती वरील नर्मदा परिक्रमेवरच्या मालिकेची झाली.
मिपाचे मालक /चालक / संपादक अतिशय अनासक्त वृत्तीने हे व्रत चालवतात पण मराठ्यांचा दुहीचा शाप थोरल्या महाराजांना ही चुकला नाही .. माझीच / माझ्याच कंपूची लाल .. करताना इतरांच्या वयाचा, त्यातील विचारांचा , धागाकर्त्याम्च्या वकुबाचा अजिबात विचार केला जात नाही...तेव्हा तुमची अपेक्षा गैर आहे एवढेच म्हणेन !

अस्तु.

धर्म हा शब्द कर्तव्य( duty )या अर्थाने वापरला जातो .
धर्म हा शब्द गुणदोष ( attribute) या अर्थानेही वापरला जातो.
ज्या रूढ प्रमुख अर्थाने धर्म समोर येतो. त्या धर्माची मानवाच्या जीवितासाठी काहीही आवश्यकता नाही.
जे आवश्यक नाही ते काळाच्या ओघात मागे पडते. आज ना उद्या धर्माचे तेच होणार .तो पर्यंत् या अर्थाचा
आधार घेऊन सुदोपसुंदी आली व मानवाचा अंत झालाच तर उरलेली जीव सृष्टी म्हणेल " God is great !
उत्पती , स्थिति व लय साधण्यासाठी काय भन्नाट आयडिया लढवलीय त्याने ! "

धर्म या विषयावरील http://www.misalpav.com/node/21575 येथे झालेले मंथन श्री रणजित चितळे यांच्या परवानगीने डकवत आहे . विषयानुषंगिक आहे म्हणून पुनुरुक्तीचा दोष पत्करुन लिहित आहे ...
जिज्ञासूनी चौकट राजा यांचा हा पूर्ण धागा पुन्हा पहावा..

माझा प्रतिसाद

१. धर्म हा शब्द फक्त हिंदू धर्मालाच लागू होतो..
कारण मुस्लिम, ईसाइ , यहुदी ..हे उपासना पंथ (म्हणजे इंग्रजीत ज्याला "रिलिजन" असे म्हणतात) आहेत, अश्या अनेक उपासना पद्दधती ( शैव, वैष्णव, शाक्त, मध्व, शीख , जैन , बौद्ध ...इत्यादी ) सामावून घेऊ शकणारी " हिंदू " ही एक "जीवनपद्दती " आहे. रुढार्थाने एक देव , एकच धर्मग्रन्थ आणि एकाच पद्दतीची उपासना हिंदू धर्म सांगत नाही.. म्हणजे.. तुम्ही जानवे घातले अथवा नाही तरी हिंदू, मंदिरात गेला अथवा नाही तरी हिंदू. जाळले तरी हिंदू पुरले तरी हिंदू.. देव मानला तरी हिंदू नाही मानला तरी हिंदू, ... अशी अनेक उदाहरणे देता येतील . हजारो वर्षांच्या काल कसोटीवर घासून घासून सिद्ध झालेली ती एक सर्व समावेशक, वैविध्याने नटलेली , अत्यंत लवचिक आणि नाविन्याला कालानुरुप सामावून घेणारी अशी परिपूर्ण जीवनपद्दती आहे .. तेव्हा " धर्म " या संकल्पनेचा विचार करताना आपल्या डोळ्यासमोर असा विशाल कानव्हास असायला हवा.
२. धर्माची व्याख्या काय ?

धारणादधर्म नित्याहु : धर्मो धारयते प्रजा: |
यस्याद धारण संयुक्त स धर्म इति निश्चयः ||
पूर्ण अर्थ डकवत नाही पंण सारांश असा की " जे समाजात ( प्रजा) धारण केले जाते ..जे लोकांना एकत्रित ठेऊ शकते ,, अशी जी धारणा त्याला धर्म " असे म्हणावे. ( कोणतीही उपासना पद्दती लोकांना एकत्र ठेऊ शकत नाही ..किंबहुना उपासनापद्दह्तीमुळेच फूट पडते .. त्यामुळे उपासना पद्धतीला धर्म म्हणता येत नाही. )

३. धर्माची आवश्यकता काय ?

आहारनिद्राभय मैथुनंच सामान्यमेतम पशुनिर्भराणाम |
धर्मोहीतेषाम अधिकोविशेषो धर्मेणहीना: पशु भि: समाना: ||

आहार , निद्रा, भय आणि मैथुन ह्या मूलभूत गरजा मनुष्य आणि प्राणी यांच्यात सारख्याच असतात ! धर्म ही एकमेव गोष्ट मनुष्यास प्राण्यांपासून वेगळी करते.

४. धर्माचे पालन
धर्म यां बांधते धर्मो न स धर्मः कुधर्मंकः|
अविरोधात्तु यो धर्म: स धर्म : सत्य विक्रमं ||

जो धर्म दुसर्याच्या धर्मपालनामध्ये अडथळा निर्माण करतो , तो खरा धर्म नव्हे !
उलट दुसर्याच्या धर्माला विरोध न करणाराच खरे धर्माचे पालन करतो .

शुद्धलेखन - चूक भूल द्यावी घ्यावी.. शक्य झाल्यास चुका दुरुस्त कराव्यात !

आपणांस आहे मरण! म्हणोन राखावें बरवेपण!!
-----------------------------.-----------------------

श्री रणजित चितळे यांचा प्रतिसाद :--

.
धर्म ही जीवन पद्धतीवर आधारीत संकल्पना आहे . आज धर्म कॅन्सल केले तरी कोणत्या तरी दुस-या नावाने जीवन पद्धती सुरु राहील. देव व धर्म कॅन्सल कोण करणार. तो नजिकच्या काळात तरी होऊ शकणार नाही. तेव्हा आहे त्याच व्यवस्थेत सुधार करुन जगले पाहीजे.

-.... धर्मनिर्देश, धर्मशास्त्रे, घालून दिलेली धर्मसूत्रे ही आपल्या पूर्वजांने त्यांच्या अनुभवातून आनंदाने आयुष्य जगण्याच्या दृष्टीने दिलेली समाजाला एक दिशा आहे (कोणत्याही धर्मात कमी अधीक पद्धतीने हे आढळेल). ह्या नियमांचे पालन केल्याने आपल्याला आपल्या आत्म्याची प्रगती होण्यास मदत होते. आपली चित्तशुद्धी होते, सचेतन बुद्धी वाढीस लागते. हे सगळे आपले मन व आजूबाजूचे वातावरण प्रसन्न बनवण्याच्या हेतूने तयार केली होती व तशी बंधने घातली गेली होती. सामाजिक सौहार्द्रता व समरसता टिकवून ठेवण्याच्या दृष्टिकोनातून तयार केली गेली होती. त्याला देश, काल पात्राच्या मर्यादा होत्या व अजूनही आहेत. त्या मुळेच प्रत्येकाने हल्लीच्या काळी ही सूत्रे विचार करून अमलात आणली पाहिजेत. आजच्या देशाच्या गरजा, कालाच्या मर्यादा व पात्रता ह्याचा विचार करून प्रसंगी त्या सूत्रात यथार्थ बदल करून त्या त्या सूत्रांचे पालन केले पाहिजे. सतीची प्रथा एकेकाळी चालू होती आता ती कालबाह्य झाली व आपण ती टाकून दिली. तीच गोष्ट बाकीच्या चालीरुढींबाबत लागू आहे. ह्याचा विचार करून आपल्या धर्माच्या चौकटीत आपण वागले तर आपल्याला मानसिक सुरक्षितता लाभेल. त्याच बरोबर धर्मात सांगितल्या प्रमाणे जो वागतो त्याला कठीण परिस्थितीत मार्ग काढायला शक्ती व बुद्धी मिळते, कारण धर्म, सामान्य माणसाच्या जीवनात येणाऱ्या सगळ्या संभ्रमांवर तोडगा देत असतो. आपल्या धर्मात, आपल्या समोर ठाकणाऱ्या सगळ्या द्विधा मनस्थितींवर उहापोह करून ठेवलेला आहे. आपल्या आयुष्याच्या मार्गावरून आपण जेव्हा घसरायला लागतो तेव्हा धर्म आपली मदत करतो, आपले रक्षण करतो. म्हणूनच आपल्या धर्मावर विश्वास ठेवा. आपली श्रद्धा असू द्यावी त्यावर पण अंधश्रद्धा टाळावी.

धृतिः क्षमा दमो अस्तेयं शौचं इन्द्रिय निग्रहः । धीर विद्या सत्यम अक्रोधो दशकं धर्म लक्षणं.

ह्यात माणसाला चांगले जगण्याचेच नियम दिलेत ना. मग असेला धर्म (काही चांगल्या गोष्टी त्यात नाहीत म्हणून मोडकळीला काढायचा व दुसरा कोठचा तरी आणायचा त्या पेक्षा तोच सोपा करुन आपल्या परीने वापरा ना)

ह्यात काय वाईट आहे मला तरी समजेना.

माझे ब्लॉग्स्
www.bolghevda.blogspot.com (मराठी)
www.rashtrarpan.blogspot.com
www.rashtravrat.blogspot.com

रणजित चितळे
.

वर उल्लेख केलेला धागा श्री . पुण्याचे वटवाघूळ यांचा आहे ..
चुकीबद्दल क्श्मम्स्व! पण चौकट राजा याण्चे त्याच धाग्यावरील प्रतिसाद ही पहावेत .

माझ्या एका मुसलमान मित्राने विचारले " एक कोटी मिळाले तर इस्लाम स्वीकाराल का "? मी म्हणालो
" बिलकुल नाही ? त्याचे विचारले " तुम्ही गर्व से हो मध्ले आहात काय" मी म्हणालो बिलकुल नाही.
" मग कारण काय आमच्याकडे न येण्याचे ? " आम्हाला मशीदीत नमाज पढण्याचे व चर्च मधे मास ऐकण्याचे स्वातंत्र्य आहे. व त्याची किमत कशातच होउ शकत नाही ! "