एनर्जी व मॅटर

एकोऽहं बहुस्याम!

बिग बँग होण्याआधी विश्व बिंदुवत होतं. त्या स्थितीला आजचे भौतिकशास्त्राचे कुठलेही नियम लागू पडत नाहीत. सिंग्युलेरिटी असे त्या स्थितीला म्हटले जाई. महास्फोट सिद्धांताच्या समर्थकांना महास्फोटाच्या आधीच्या स्थितीच्या कुठलेही उत्तर अजूनही सापडलेले नाही किंवा सिंग्युलेरिटी नियमबद्ध करता आली नाही.

या सिद्धांताला विरोध म्हणून फ्रेड हॉईल आणि जयंत नारळीकर यांनी स्थिर स्थिती सिद्धांताची (स्टेडी स्टेट थियरी) कल्पना मांडली.
या सिद्धांतानुसार हे विश्व पूर्वी असेच होते, सध्याही असेच आहे आणि पुढेही असेच राहील. म्हणजेच विश्वाला आदी व अंत नाही, जरी त्यात अंतर्गत फेरबदल होत असतील तरीही.

असो.
उत्तम विषय.
अदितीच्या प्रतिक्रियेच्या प्रतिक्षेत.

किमयागारः अच्युत गोडबोले- हे पुस्तक सध्या वाचतो आहे. या सारख्या बर्‍याच प्रश्नांची उत्तरे या पुस्तकात मिळतील.
उत्तम विषय. अजुन या वरची चर्चा वाचायला आवडेल.

विविध मते वाचायला आवडतील.

आपले विश्व बिगबॅन्गने सुरु झाले अशी थिअरी आहे

बिगबॅन्ग च्या आधी काय होते, हे बिगबॅन्ग च्या सहाय्याने सांगता येत नाही.
यापेक्षा चांगली थियरी तयार करण्याचं काम चालू आहे.

यक्कु सिंग ......कालिंग यक्क्क्कु सिंग.............

शांत होता ते महत्त्वाचय कारण प्रश्न दुय्यम आहे, तुम्ही प्रार्थमिक आहात

आता दोन चित्तदशा आहेत, एक, ज्याला प्रश्नच नाही आणि दोन, ज्याला उत्तर सापडलय.

ज्याला प्रश्नच नाहीत त्याला केव्हाही प्रश्न पडू शकतो आणि अस्वस्थ करू शकतो, ज्यानं उत्तर शोधलंय त्याला प्रश्न पडण्याची शक्यताच नाही.

आता या बॅकग्राऊंडवर तुमचे प्रश्न पाहा:

>वेळेच्या आधी काहीतरी असणारच. काहीच नसेल तर मग हे सगळे उत्पन्न कसे झाले. फक्त एनर्जी होती असे म्हटले तर ती आली कोठून. ती यायला जर स्पेस लागत असेल तर ती स्पेस आली कोठून.
>आध्यात्मिक उत्तर आहेत ह्या प्रश्नाला पण मी येथे वैज्ञानिक उत्तर शोधतो आहे. मला वाटते देव आहे का नाही ह्याचे उत्तर ह्या कोड्यात दडलेले आहे.

याचं उत्तर पाच हजार वर्षापूर्वी अष्टावक्रानं दिलंय (अष्टावक्र संहिता) तो म्हणतो "अस्तित्वाला सुरूवात आणि अंत नाही ते अनिर्मित आणि स्वयंभू आहे आणि पहिल्यापासून असंच आहे"

हेच उत्तर वल्लीनं त्याच्या प्रतिसादात दिलयं

>या सिद्धांताला विरोध म्हणून फ्रेड हॉईल आणि जयंत नारळीकर यांनी स्थिर स्थिती सिद्धांताची (स्टेडी स्टेट थियरी) कल्पना मांडली.

या सिद्धांतानुसार हे विश्व पूर्वी असेच होते, सध्याही असेच आहे आणि पुढेही असेच राहील. म्हणजेच विश्वाला आदी व अंत नाही, जरी त्यात अंतर्गत फेरबदल होत असतील तरीही.

या एका उत्तरानिशी सर्व प्रश्न एका फटक्यात सुटतात:

अस्तित्व अनिर्मित आणि स्वयंभू आहे त्यामुळे ते कालबद्ध नाही (ते पूर्वीही असंच होतं, सध्याही तसंच आहे आणि पुढेही असंच चालू राहिल).

ते अनिर्मित आणि स्वयंभू (किंवा स्वयंचलित) असल्यानं ते कसं निर्माण झालं हा प्रश्न व्यर्थ आहे, आणि

अस्तित्वाच्या निर्मितीत देवालामधे आणण्याची (किंवा कुठलाही सिद्धांत मांडण्याची) गरज नाही.

शेवटची गोष्ट स्टिफन हॉकिंगजच्या निष्कर्शानं (दि ग्रँड डिझाईन)मंजूर केलीये (http://www.manogat.com/node/20662)

>>>आपले विश्व बिगबॅन्गने सुरु झाले अशी थिअरी आहे.

ती फक्त थिअरी आहे. अशा अनेक सिद्धांतांपैकी एक म्हणून त्याच्या कडे पाहीले जाते. वर कुणीतरी नारळीकरांचा सिद्धांत सुद्धा मांडला आहे. महास्फोट सिद्धांत, आकाशगंगा आणि दिर्घिका एकमेकांपासून दूर जात आहेत या निरिक्षणाला पुष्टता देतो म्हणून अनेक जण त्याला मान्यता देतात. एकमेकांपासून दूर जात आहेत हे निरिक्षण मानवी कालानुसार जरी व्यापक कालावधीत झाले असले तरी तो कालावधी त्या केवळ दूरच जात आहेत असे सिद्ध करण्यास पुरेसा नाही असे अनेक जण मानतात. भविष्यात वेगळे निरिक्षण वेगळ्या निष्कर्षाला पुष्टी देणारे असू शकते.

>>>त्या पेक्षा पडणारा मोठा प्रश्न म्हणजे, बिगबॅन्ग होण्या साठी लागणारा पदार्थ किंवा घटना अस्तित्वात असायला हवी, तो पदार्थ किंवा ती घटना कोठून आली.

विश्वातील प्रत्येक गोष्ट कार्यकारणभावानुसार असायला हवी ह्या अपेक्षेने महास्फोटाच्या आधी काय होते, महास्फोटाचे कारण काय असू शकते हा मानवी बुद्धीला पडणारा प्रश्न साहजिकच आहे. परंतु महास्फोट सिद्धांतानुसार महास्फोटाच्या वेळेसच दिक आणि काल अस्तित्वात आले त्याआधी त्याचे अस्तित्व नव्हते. मानवी इंद्रियांच्या मर्यादेनुसार दिक आणि काल या मितिंमधे जे असेल त्याचे ज्ञान ग्रहण होते, म्हणून महास्फोटाच्या आधी काय असेल याची कल्पना करणे अशक्य समजले जाते.

(अध्यात्मातील समांतर कल्पना विशद करण्याचा मोह टाळला आहे.)

महास्फोटापूर्वी काय होते या प्रश्नाचे उत्तर मिळणार नाही*. खरेतर महास्फोटाचेवेळीसुद्धा काय होते याचे उत्तर मिळालेले नाही.
(* उत्तर मिळणारनाही म्हणजे उत्तर असले तरी त्या उत्तरापर्यंत पोचता येणार नाही. समजा हा महास्फोट खरोखरच एखाद्या निर्मात्याने घडवला असेल तर त्या निर्मात्यापर्यंत पोचता येणार नाही).

विश्वनिर्मितीच्या अनेक थिअरीज आहेत त्यातील महास्फोटाची थिअरी ही आजपर्यंत सर्वात यशस्वी आहे. अवकाशशास्त्रज्ञांना दिसून येणार्‍या बहुतेक निरीक्षणे या थिअरीत नीटपणे बसतात.

[स्थिरस्थिती सिद्धांत हा आता जवळजवळ अ‍ॅबॅन्डन्ड आहे. परंतु नारळीकर अजून त्याला चिकटून आहेत. :( विकिउल्लेख- The steady state model is now largely discredited, as the observational evidence points to a Big Bang-type cosmology and a finite age of the universe.]

एक रोचक दुवा.

http://en.wikipedia.org/wiki/Big_Bang_theory#Timeline_of_the_Big_Bang
इथे थोड्या प्रमाणात माहिती आहे. पण एक गोष्ट ध्यानात ठेवण्यासारखी आहे की अजून ही एक थिअरी आहे. मानवाच्या सध्याच्या भौतिकशास्त्राच्या ज्ञानानुसार ही थिअरी मांडण्यात आलेली आहे. नक्की बिग बँग कसा झाला आणि इतर प्रश्न संपूर्णपणे सुटलेले नाहीत.

जी गोष्ट अजून अस्तित्वातच नाही ती जालावर तरी कशी सापडेल? समर्पक उत्तराचा अजून शोधच लागलेला नाही. लागला की जालावर नक्की सापडेल (तोपर्यंत तुम्ही आम्ही अस्तित्वात असलो तर). :)

येथे वाचा. हे उत्तर असेल असे नाही, पण डोक्याला चांगले खाद्य आहे.

आमच्या अल्प माहितीनुसार जीवन, विश्व व सर्व काही यांचे अंतिम उत्तर ४२ हे आहे (संदर्भः रिचर्ड अ‍ॅडॅम्स, १९९७) ;)
अधिक माहितीसाठी "द हिचहायकर्स गाइड टु द गॅलॅक्सी"वाचावे.

लोकमान्यांचं "गीतारहस्य" वाचतोय, अजून एका प्रकरणानंतर "विश्वाची उभारणी आणि संहारणी!" हे प्रकरण आहे. बघू लोकमान्य काय म्हणतायत. खूप हळू हळू वाचतोय कारण टिळकांनी इतका सूक्ष्म विचार केलाय की मम पामराला "टकूरं खाजवावं लागतंय".

बिगबँग, स्ट्रींग, क्वांटम, रिलेटिव्हीटी थिअरीजची माहिती स्टिफन हॉकिंगजच्या "ब्रिफ हिस्टरी ऑफ टाईम" मध्ये झाली होती. हेच पुस्तक वाचूनच पहिल्यांदा मला "जग निर्माण होण्यापूर्वीच्या काळाचं काय करायच?(जग निर्माण करण्यापूर्वीच्या काळात परमेश्वर काय करतं होता? असा जरा आस्थिकांच्या धोतराला हात घालणार्‍या)" ह्या प्रश्नाची माहिती झाली होती. पण माझ्या "मी इथं मरायला काय करतोय?", या प्रश्नाचं उत्तर मला काही त्यावेळी मिळालं नाही. (अजूनही, सापडलं-सापडलं म्हणता शोधतो कधी कधी) काही वर्षांपूर्वी "इन्सेप्शन" पाहिला तेव्हा वाटलं वेळं अन् आयुष्य हा भास तर नसावा? सालं, कोणाच्या तरी मी स्वप्नात तर नाही ना? ड्रीम विदीन अ ड्रीम! थ्री, फोर, आणि किती लेवल ते "देवास" ठाउक.

जाउंदे, आता मी काही शोधतं नाहीए, मला ते प्रश्नही नकोत अन उत्तरही. हाथी घेतलेली कामं कशी संपवायची येवढच बघतो. त्यासाठी डेव्हीड अ‍ॅलनच "गेटिंग थिंग्स डन (जीटीडी)" कितपत उपयोगी पडतंय ते बघतो.

अजून धाग्यावरती देव- धर्म, श्रद्धा - अंधश्रद्धा, वेद- पुराणे, भारताची संस्कृती इत्यादी गोष्टींची टिंगल टवाळी, खालच्या भाषेतले शेरे कसे काय बरे आले नाहीत ? :)

स्टीफन हॉकिंग्जचं "द ग्रँड डिझाईन पुन्हापुन्हा वाचून बर्‍यापैकी निराशा झाल्यावर आणि पूर्वी फिजिक्सची पदवी मिळवताना झालेल्या विज्ञानाच्या पायाभरणीवर आता (ग्रँड डिझाईनमधे न म्हटलेलं) असं नक्की वाटतं की विज्ञान (म्हणजे फिजिक्स) या गोष्टीच्या आधारे जगाची उत्पत्ती आणि तत्सम प्रश्न सोडवता येणार नाहीत.

याचा अर्थ लगेच समोरचा जे म्हणेल ते मान्य करुन किंवा देव अशी संकल्पना कंपल्सरी करुन एखाद्या श्रद्धेचा किंवा अंधश्रद्धेचा "विजय" झाला असं घोषित करण्याची जरुरी नाही..

माझं असं मत आहे की जगात फक्त "जाणीव" आहे. जन्मल्यावर जाणीव सुरु होते आणि मेल्यावर संपत असावी किंवा तरीही शिल्लक राहात असावी.

बाकी ग्रह, तारे, उंची, खोली, आई, बाबा, मित्र, डोंगर, हिरवा, मऊ, सुंदर, गार, गरम, जिवंत वगैरे वगैरे सर्व कॉन्शस असतानच्या "काळा"तला मतामताचा भाग झाला. काळ हा सुद्धा.

हे उत्तर अर्थात "शास्त्रीय" नाही. त्यामुळे चितळे ते स्वीकारतील किंवा कसे माहीत नाही.

आपण मेल्यावर समजा जाणीव संपत असेल तर जग विश्व युनिवर्स, या गोष्टींचा संदर्भच उरत नाही. जाणीव शिल्लक असली तर मेल्याचं आपल्याला कळतही नसेल. ती आपल्याबाबतीतली केवळ इतरांची एक समजूत किंवा मत असेल.

अस्सं क्काय!!!
वाचतेय..... :)

जगभरच्या शास्त्रज्ञांनी आपली 'एनर्जी' अनंत काळपर्यंत पणाला लावली तरी हे 'मॅटर' मिपापुरतेही क्लोज होईल असे वाटत नाही.

ह्या विषयाशी थेट संबंध नाहीये, पण तुमच्या एका प्रतिसादात तुम्ही म्हटलंय "मला वाटते देव आहे का नाही ह्याचे उत्तर ह्या कोड्यात दडलेले आहे." त्याच्या संदर्भात पूर्वी टि.व्ही.वर पाहिलेली एक मुलाखत आठवली. कोणाची, आणि कोणी घेतलेली ते काही आठवत नाही पण त्यात मांडलेले मुद्दे मात्र लक्षात थोडेफार लक्षात आहेत.
"देवाचं कार्यक्षेत्र दिवसेंदिवस कमी होतंय. फार फार पूर्वी दिवस, रात्र, ग्रहण, पाऊस, वादळे, भूकंप हे देवाच्या कृपे/अवकृपेमुळे होतात असा समज होता. पण हळू हळू विज्ञानामुळे त्यामागची कारणं समजू लागली आणि त्यामुळे ग्रहण होतं त्यात देवाचा काही हात नाही हे समजलं. मानवाची उत्क्रांती कशी झाली हे समजल्यावर देवाने माणसाला निर्माण केलं ह्या समजाला तडा गेला. आपलं ज्ञान जसंजसं वाढत जाईल तसं तसं घडणार्‍या प्रत्येक गोष्टीमागील कारणमिमांसा आपल्या ध्यानात येईल आणी आपण देवाला दोष देउन गप्प बसण्यापेक्षा त्या कारणाकडे लक्ष देऊ शकू. देवावर हवाला ठेऊन जगायला सुरूवात केली तर आजूबाजूला होणारी प्रत्येक गोष्टीकडे कुतूहलाने न पाहता 'देवाची करणी' असं म्हणून माणूस गप्प बसेल आणि त्याच्या बुद्धीची वाढच खुंटेल."

तुमच्या ह्या प्रश्नाचं पण तसंच आहे. जोपर्यंत विज्ञानाकडे ठाम उत्तर नाही तोपर्यंत हे विश्व निर्माण करणारा कोणीतरी / देव आहे असा समज राहिल.

सहज आठवलं म्हणून सांगतो, कॉलेजमधे असताना मी माझ्या मित्राबरोबर आकाशदर्शनासाठी वांगणीला जात होतो. ट्रेन मधे गप्पा मारताना, त्याला म्हणालो, ज्याप्रमाणे भोवरा स्वत:भोवती फिरताना त्याचा अक्ष स्थिर नसतो, तसंच पृथ्वीचाही अक्ष स्थिर नसतो. त्यामुळे ध्रुवतारा आज जरी आपल्याला एका ठिकाणी दिसत असला तरी हजारो वर्षांपूर्वी तो तिथे नव्हता." यावर माझा मित्र म्हणाला, "म्हणजे ध्रुव बाळाला मिळालेलं अढळपद खरं नाही असं तुला म्हणायचंय का? तुझा त्यावर विश्वास नाही का?" या त्याच्या प्रश्नावर मला काय बोलावं तेच समजेना. त्याला समजावण्याच्या भानगडीत मी काही पडलो नाही. काही काही वेळा गप्प बसणंच जास्त सोयिस्कर असतं. असो.

का? हा वस्तुशी -वस्तुच्या परस्पर संबंधांचा किंवा किंवा वस्तुच्या अंतर-रचनेचा शोध आहे

विज्ञान जे आहे त्याचा उलगडा करतं

हा एक मस्त ज्योक आहे ,

शिक्षिका : गुरुत्वाकर्षण हा मानवी जीवनातला अत्यंत महत्वाचा शोध आहे आणि तो न्यूटनला सफरचंद झाडावरनं खाली का पडतं ? असा विचार केल्यानं लागला

विद्यार्थी : मॅम, गुरुत्वाकर्ष्णाचा शोध लागण्यापूर्वी सफरचंदं खालून वर जायची का?

ट्राय टू अंडरस्टँड , प्रक्रियेचा अंत शोधता येत नाही हे शास्त्रज्ञाचं शल्य आहे आणि त्या अर्थी `का'? हा अंतीम अनुत्तरित प्रश्न आहे.

ऑन एनी लाईन ऑफ इन्क्वायरी वन कम्स टू अ `कल डी सॅक'; काय कारण असेल त्याच? तर एव्हरी थींग अल्टीमेटली टर्न्स इंटू अ मिस्ट्री!

आइनस्टाईननं म्हटलय... If I would be a young man again and had to decide how to make my living, I would not try to become a scientist or scholar or teacher. I would rather choose to be a plumber or a peddler in the hope to find that modest degree of independence still available under present circumstances.”

या अर्थानं `का'? हा अंतीम अनुत्तरित प्रश्न आहे.

पण अध्यात्म हा प्रक्रियेचा शोध नाही, तो ज्यात प्रक्रिया सुरु होते, चालते आणि संपते त्या अवकाशाचा शोध आहे कारण ते सर्व प्रक्रियांचा स्त्रोत आहे आणि म्हणून रहस्यांच रहस्य आहे.

हॉकिंग जेव्हा "बिकॉज देअर इज अ लॉ सच ऍज ग्रॅविटी, दि युनिव्हर्स कॅन अँड विल क्रिएट इटसेल्फ फ्रॉम नथिंग" म्हणतो त्या नथिंगनेसला बुद्ध शून्य म्हणतो.

शास्त्रज्ञ उलगडा होत नाही म्हणून व्यथित होईल आणि बुद्ध अंतीम रहस्य गवसल्यानं शांत होईल इतकाच फरक आहे

अरे वा!
:)