मनातले

अजिबात विचार करू नका! मन एकाग्र करा!
असे सांगताना आपण बर्‍याच तज्ञ लोकांना ऐकतो.पण माझ्या मताप्रमाणे विचार हे पार्‍यासारखे असतात. हातातनं सारखे निसटत असतात. मी रात्री अंथरुणावर पडलो की पूर्वी लगेच झोप लागायची. पण हल्ली मात्र अंथरुणावर पडले की दिवसभर घडलेल्या घटना आठवायला लागतात आणि त्यातल्याच कुठल्या तरी घटनेतून गाडी पार फ्लॅशबॅक मध्ये जाते. ह्या काळात पूर्वायुष्यात घडलेल्या चांगल्या वाईट घटना मग डोळ्यासमोर प्रत्यक्ष अवतरतात आणि मी त्यात गुरफटत जातो. आठवणीतून आठवणी बाहेर यायला लागतात आणि त्याचा अपरिहार्य परिणाम म्हणजे झोप गायब होते. बर्‍याचदा रात्रभर मी ह्या कुशीवरून त्या कुशीवर करत असतो पण झोप लागेल तर शप्पथ.उलटे आकडे मोजणे,श्वासावर लक्ष केंद्रित करणे,मेंढ्या मोजणे आणि वेळोवेळी असे असंख्य प्रकार करून पाहिले पण निद्रादेवी काही प्रसन्न होत नाही. आठवणींना जेव्हढे झुगारून द्यायचा प्रयत्न करतो तितक्या आक्रमकपणे त्या अंगावर चालून येतात. शेवटी त्याचा जो व्हायचा तो परिणाम होतोच. त्याचा त्रास मला जितका होतो तितका,किंबहुना त्याहून जास्त इथल्या महाजालावरच्या वाचकांना होतो. कारण....
माहितीच आहे तुम्हाला.... आठवणी..अमूक,तमूक. मी लिहीत सुटतो आणि त्याची शिक्षा मात्र तुम्हालाच होते. :D
काय करावे नाईलाजास्तव वाचाव्या लागतात ना! कारण नाही म्हटले तरी 'सार्वजनिक काका' पडतो ना मी! उगीच मोठ्या माणसाला का दुखवा....खरे की नाही. आता इथे खरे खरे लिहायचे बरे का. "फादर सहज"रावांनी आपल्याला लायसन दिलेय कन्फेशन करण्यासाठी तेव्हा आता सगळ्यांनी सुटा... म्हणजे आपल्या मनातलं ओकून टाका.
तेव्हा लोकहो ह्यातून आपली सर्वांची म्हणजे तुमची(हे महत्वाचे) आणि माझीही सुटका कशी करता येईल ह्या विचारत सद्या गढलो आहे... अरे पण हे काय.... पुन्हा आठवणी यायला लागल्या. आता माझा नाईलाज आहे हं!
काय सुचतोय का उपाय??? :D
आता ह्याचे उत्तर माहित असूनही तुम्ही ते दिले नाहीत तर तुमच्या डोक्याची.......... जाऊ दे पुढचे तुमचे पाठ आहे.

जे नको तेच का हवेसे वाटते? गोडाचा मोह मधुमेह्यालाच ! नाहीतर मग बटाटेवडे नाहीतर समोशाच्या वास नाकातून पाऽऽर मेंदूपर्यंत जाऊन मज्जातंतूना आदेश देणार आणि एखाद दोन खाल्ले तर काय होतं? करत खाणार!
आपल्याला आवडणारे सगळे खमंग पदार्थ असे शत्रूपक्षात का बरं जातात?
पद्मा गोळेंच्या कवितेतील एक ओळ आठवते-
जे सुदूर,जे असाध्य तेथे मन लागे..

चर्चा प्रस्ताव मस्त.
खुप काही विचारिन म्हणतो पण आता सुचत नाहीये. तुमचं असं होतं का हो ? :)
-- (प्रश्नांकित) लिखाळ.

तो क वी डा ल डा वि क तो
(. ळखालि राणाहपा यसो चीलांमु ढ तन्यामाज च्याण्याचवा टेलउ)

पण कधीतरी वाटतं आपलं सोंगही दुसर्‍यांना कळत आहे की काय? मग मात्र पंचाईत होते.
स्वाती

एखादी गोष्ट आपण सोडून इतर सर्वांना कळते आणि आपल्या चेहर्‍यावरचं भलमोठ्ठ प्रश्नचिन्ह लपवायचा प्रयत्न आपण करतो. असं इतरांचंही होतं का हो?

आमचं तर नेहमीच तस्स होतं हो ! मिसळप्रेमी आणि उपक्रमींची जोरदार चर्चा सुरु असली की, आम्ही त्या चर्चेत भाग घेतला रे घेतला की ती चर्चा संपून जाते किंवा आमच्या प्रतिसादाकडे बावळट म्हणून पाहतात की काय अशा शंकेने आम्हाला सतत घेरलेलं असतं ! आमच्या प्रतिसादानंतर त्याला खालोखाल प्रतिसाद आला की शांतपणे झोप येते. नाही तर नुसता तळमळत असतो प्रमोदरावांसारखा :)

प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे

एका हातात चुरगळलेल्या १०-१० च्या दोन नोटा घेऊन ती आजी माझ्या शेजारीच उभी होती, वय सत्तरीत. दुस-या हातात प्रिस्क्रिप्शन, घड्या पडलेलं, त्यावर दोन औषधांची नावं. त्या कागदाकडे बोट दाखवून गोळ्यांच्या किमती विचारत होती. त्यावर जितक्या गोळ्या लिहिलेल्या होत्या त्या घ्यायला तिच्याकडे पैसे कमी पडत होते, ती अनेक वेळा किमती विचारून त्या २० रुपयात किती गोळ्या बसतात ते पहात होती. अशा वेळेला तुम्हाला कसं वाटतं -- विशेषत: तुम्ही सव्वाशे रुपायांचा शॅम्पू आणायला गेलेले असता तेव्हा? त्या आजीसमोर एका बाटलीकरता इतके पैसे द्यायची हिम्मत होते?

ही माझ्याबाबतीत आजच घडलेली गोष्ट ! माझी तरी हिम्मत नाही झाली तिच्यासमोर १०० च्या नोटा काढून द्यायची, एकदम रडू आल्यासारखं वाटायला लागलं, मी काहीतरी कारण सांगून दुकानातून निघून आले खरी पण पुढे काय? मी परत कधीच शॅम्पू विकत घेणार नाही? वापरायचा सोडून देईन? मी तीला पैशांची मदत करायला हवी होती? त्याने काय झाले असते? आणि तो तिचा अपमानच नाही का? आणि जरी मदत केली तरी मी अशी किती लोकांना मदत करू शकते? ह्या अपराधी भावनेचं उत्तर काय? की मला तसं वाटायची खरं तर गरज नाहिये?

मी उगीचच जरा गंभीर वळण देतेय असं वाटलं तर सोडून द्या, पण आपण आपले मन मोकळे करून आपल्या मनाला "मोकळे" करू शकते का ते पाहतेय.

आवडाबाई आणि कांचन यांना वाटणारी अपराधी भावना कमी करायची असल्यास कम्युनिटी सर्विस हा एक उपाय आहे. भारतात आपल्या समाजाला मदत करून हातभार लावण्याकडे उच्च आणि प्रतिष्ठीत वर्गाचा कल खूप कमी दिसतो, त्यामानाने प्रत्येक अमेरिकन कुटुंबाला या ना त्या कारणाने समाजाला मदत करावी लागते. लहानसहान गोष्टीत आपल्याला जमेल तशी आणि शक्य असेल तशी मदत करत गेल्यास ही अपराधी भावना कमी होते असा अनुभव आहे.

माझ्यापुढेही 'हे असे का होते?', 'ते तसे का होते?' या टाईपचे प्रश्न काही वेळा पडतात आणि शेवटी मी विचार करणेच सोडून देतो! च्यामारी, जे काय व्हायचं ते होऊ देत. आपला थोडाच कंट्रोल आहे प्रत्येक गोष्टीवर?!

'गेला दिस आपला, उद्याचं माहीत नाही!', 'आला क्षण शक्त तितक्या आनंदात जगायचा, मस्तमजेत जगायचा, साली पुढच्या क्षणाची काय ग्यारंटी?'

हेच आमचं तत्त्व!

तात्या.

मी बसस्टॉपवरून घरी येतो तेव्हा हमखास एखादा भिकारी अडवून मला पैसे मागतो. मी बहुधा त्याची माफी मागतो आणि काहीच देत नाही. पण खूपदा असा विचार येतो. अशा वेषातल्या माणसाने दाखवला असता समजा चाकू किंवा पिस्तूल (ते खेळण्यातले आहे की नाही मी थोडेच परीक्षा करणार आहे!) तर मी त्याला पैशाचे पाकीटच दिलेच असते. इतकेच काय, अशा प्रसंगासाठी थोडेसेच पैसे आणि क्रेडिट कार्डच्या आकाराचे प्लॅस्टिकचे तुकडे असलेले एक पाकीट मी नेहमी बाळगतो. म्हणजे धाक दाखवून चोरी करणार्‍याच्या पात्रापात्रतेकडे मी दुर्लक्ष करतो. मग अहिंसक सालस भिकार्‍याला विचार न करता थोडे पैसे का नाही देत?

मी पैसे न दिल्यामुळे तो भिकारी उद्योगधंदा करायला प्रवृत्त होणार नाही - पण जर त्याला कळले की चाकूपुढे मी पैसे टाकतो, तर कदाचीत धाक दाखवून चोरी करायला प्रवृत्त होईल का?

हेही तितकच खर की आपल्या मदतीच्या कुवतीपेक्षा जास्त गरीब जगात आहेत हे कळले.

हे अगदी बरोबर आहे. मग अशावेळी आपण किती जणांना पुरणार हाही प्रश्न आहे. पण तात्पुरता तो बाजूला ठेवू. बस्स्टॉप किंवा सिग्नल तरी ठीक आहे पण रेल्वेमध्ये इतके भिकारी येतात अशावेळी तुम्ही कोणाला पैसे द्यायचे हा महत्त्वाचा प्रश्न आहे. काही धडधाकट लोक सुद्धा भीक मागत असतात. माझ्यापुरतं मी ठरवलं आहे की कमीत कमी काही तरी काम करून पैसे मागणार्‍याला पैसे द्यायचे. म्हणजे रेल्वेत बूटपॉलिश करणारा आला की आपल्या नसलं करायच तरी एकदा पॉलिश करून घ्यायच. किंवा झाडू मारणारा असतो त्याला द्यायचे. हिजडे आणि देवीबिवीच्या नावावर निव्वळ भीक मागणार्‍यांना काही द्यायच नाही.

कोणी चहासाठी पैसे मागत असेल तर डायरेक्ट चहा द्यायचा. अन्न द्यायच. नाहीतर बरेच भिकारी व्यसनी असल्यामुळे गांजा बीडी दारू मध्ये पैसे घालवतात.

लहानसहान गोष्टीत आपल्याला जमेल तशी आणि शक्य असेल तशी मदत करत गेल्यास ही अपराधी भावना कमी होते असा अनुभव आहे.

अगदी बरोबर

लहान मुले, वृद्ध आणि अपंग लोकांना भीक मागावी लागते हे त्यांच केवळ दुर्दैव आहे. पण अशा लोकांना मदत करण्यासाठी एकट्यापेक्षा संस्थांची गरज असते. प्रत्यक्ष शक्य नसेल तर संस्थेला पैशाच्या स्वरूपात मदत करायला हरकत नाही. इकडे तिकडे आपण बराच खर्च करत असतो. एकदा जरी चमचमीत जेवणाची इच्छा मारली तरी १०० रुपये वाचतात. भिकार्‍यांबद्दल अगदीच हळहळ वाटत असेल तर हा उपाय सोपा आहे.

अभिजित

मी कॉलेजमध्ये असताना , आम्ही सगळे मित्रमैत्रिणी एका दुकाना समोर उभे होतो. अचानक मला माझ्या आईने एक वस्तू आणायला सांगितल्याचे आठवले. सगळ्यांना 'आलेच मी' असे सांगून, मी तरातरा एकदम त्या दुकानाकडे निघाले. अचानक माझ्या ओढणीला हिसका बसला आणि ओढणी ओढली गेली. माझ्याही नकळत माझ्या तोंडून बारिकशी किंचाळी बाहेर पडली. मी वळले आणि पाहिलं तर हाताला पोलिओ झालेल्या माणसाच्या बोटांमध्ये माझ्या ओढणीच्या रेशमी झिरमिळ्या अडकल्या होत्या.. .. पण तो पर्यंत खूप उशिर झाला होता. माझी ती बरिकशी किंचाळीही माझ्या ग्रुपमधल्या मुलांना ऐकू गेली होती . 'तो ' त्यांना पाठमोरा असल्यामुळे त्याची अवस्था त्या मुलांना नाही दिसली. आणि मला कोणीतरी छेडले असे समजून त्यांनी पळत येऊन त्याच्या पाठीवर जोरात लाथ मारली..... मी ओरडले "थांबा".. पण सुरूवातीचाच त्यांचा प्रहार इतका जोरात होता की तो मनुष्य खाली रस्त्यावर पडला....
नंतर त्या मुलांनी त्याला उठवून बाजूला घेतले. थोडे खरचटले होते त्यावर मलमपट्टी केली.... आणि काही रूपये देऊन जाऊ दिले.
हे सगळे जरी खरे असले तरी ही बोच कायमची मनाला लागून राहिली.
चूक नक्कि कोणाची.. मी किंचाळले म्हणून माझी? की माझी किंचाळी ऐकून माझ्या मदतीला धावून आलेल्या त्या माझ्या ग्रुपमधल्या मुलांची की 'त्या'च्या अपंगपणाची? की नियतीची...?

आज ही गोष्ट इथे लिहिल्यामुळे थोडं का होईना पण मन हलकं झालं.
धन्यवाद सहजराव.

प्राजु.

असेलही कदाचित....

मला वाटलं इथे मनातलं फक्त सांगून मन हलकं करायचं...... या एका गोष्टिवरून ओढणी आणि लंगोट यावरही चर्चा करायची आहे.. हे नव्हतं माहीती...
आपण करू शकता चर्चा.... या चर्चेमध्ये मला रस नाही.

- प्राजु.