आजकालचे ग्रामीण चित्रपट

आपला अनुभव काय आहे याबद्दल !

असाच!

नटरंग मध्ये अतुल कुलकर्णीने साकारलेले पात्र सुरवाती सुरवातीला ग्रामीण भाषा बोलत असते पण शेवटी शेवटी शुध्द आणि शहरी बोलायला लागते.

अतुल कुलकर्णीसारख्या अभ्यासु अभिनेत्याने अशी चूक कशी केली हा प्रश्न मला चित्रपट पाहील्यानंतर पडला होता.

फार काय बघितले नाहीत त्यामुळे पाआआआआआआआआआअ स

जर एखादा ग्रामीण चित्रपट करायचा असेल तर त्यानी तिथे जाउन सवय करायला हवी..

तरच ते नीट्स जमेल..

ग्रामीण भाषा या सदराखाली मकरंद अनासपुरे जे काही बोलतो त्यावरून तर वाटते की तो कॉकने , गेलीक , या भाषा देखील तितक्याच ग्रामीण पणे सहज बोलू शकेल

मराठी सोडा हो जरा भोजपुरी बघायला जाम मज्जा येते

आई मिलन कि बेला.

ग्रामीण चित्रपटच कशाला, आजकाल ज्या तथाकथित मराठी सिरीयल धुमाकूळ घालताहेत त्यातल्या सासुला किंवा सुनेला त्रास देण्यासाठी जे खलपात्र घुसवलं जातं ते सुध्दा आत्ता ग बया अश्याच ढंगाची ग्रामीण मराठी बोलतं.

उदाहरणादाखल बरेच आहेत...कुंकू, मन उधान वारयाचे...

सहमत आहे. आपले बरेचसे कलाकार एकाच साच्यामध्ये बोलत असतात. पात्र बदलले तरी लकबी त्याच राहतात. उदा.सचिन खेडेकर शिवाजीराजे मध्ये जसे बोलतात अगदी तसेच ता-यांचे बेट मध्ये. इकडे पात्राला थोडी ग्रामीण पार्श्वभूमी असूनही टोन मध्ये अजिबात फरक जाणवत नाही. भरत जाधव यांच्या ब-याच भूमिकांमध्ये एकच टोन वाटतो.

सचिन खेडेकर व तत्सम लोकांच्या बोलण्याच्या लकबी बद्दल थोडा प्रश्न पडतो. त्यांच्याकडून काही शब्दांमध्ये विनाकारण अ लांबवला जातो. उदा. व्यासपीठ चा उच्चर ते व्यासsपीठ असा करतात. इथे स चा उच्चर विशेष लांबवला जातो. स हलंत नसला तरी तो पूर्ण उच्चरला जात नाही. तो लांबवला म्हणजेच बोली शुद्ध होते असा काही त्यांचा व इतरांचा समज आहे का? तुमची कारs घेऊन तुम्ही आजs कोठे जाणार? असं आपण म्हणतो का? मग शब्दांमध्ये हे असे लांबवलेले हेल कशासाठी?

बाकी मकरंद अनासपुरे जे बोलतो ती मराठवाड्याची बोली नक्कीच नाही. फक्त ग्रामीणच नव्हे तर प्रत्येक भूमिकेप्रमाणे भाषा, उच्चार, लकबी बदलतात. मराठी कलाकरांना या क्षेत्रात सुधारणा करण्यास बराच वाव आहे असे वाटते.

बाकी मकरंद अनासपुरे जे बोलतो ती मराठवाड्याची बोली नक्कीच नाही

तिकडच्या माणसांच्या बोलण्याचा बाज असाच असतो

बाकी मकरंद अनासपुरे जे बोलतो ती मराठवाड्याची बोली नक्कीच नाही
तिकडच्या माणसांच्या बोलण्याचा बाज असाच असतो

-१
मराठवड्यात पण जिल्हा बदलला कि बाज बदलतो.सगळ्यांचा बाज १ सारखा नाहीये.

बोलीभाषा तशीच्या तशी सिनेमात आणणे शक्य आहे असे मला वाटत नाही. महाराष्ट्रात दर १२ कोसावर बोली बदलते असे म्हणतात. आता साधे कोकणातले उदाहरण घ्यायचं झालं तर. कोकणात राहीलेला दुसर्‍या कोकणी माणसाच्या बोलीवरून तो माणूस कोकणातल्या कोणत्या भागातील आहे हे सहज ओळखू शकतो. कोकणी नसलेल्या माणसाला देखील पोलादपूर, संगमेश्वर, कणकवली, मालवण इथल्या मराठी - कोकणी बोलीचे प्रकार सहज ओळखता येतात.

छान चर्चा ...

सध्या मराठी शी णे मे एवढ्या ढिगाने येत आहेत कि बापरे ....
सगळा अनुदान लाटायचा खेळ आहे बास...
प्रेक्षकांशी काही देणघेण नसत

ऑह्ह गॉड ! व्हाय व्हाय ? तुम्ही मराठी मूव्हिज का वॉच करता ?

पहिला प्रश्न हा की आज काल एवढे ग्रामीणच चित्रपट का निघतात? त्याकरता काही जास्तीचे अनुदान वगैरे आहे का?

या ग्रामीण चित्रपटांत भाषा तर नाटकी असतेच पण त्यातल्या हिरवणी सुद्धा मुंबईमध्ये उच्चवर्गीय भागात राहणार्‍या मुली वाटतात. कित्येक अश्या चित्रपटात दाखवतात की नायक खेडवळ, कमी शिकलेला आणि 'सो कॉल्ड' गावराण भाषा बोलणारा असतो तर नायिका मात्र अगदी नेहमीच कॉकटेल ड्रेसेस घालून, इंग्रजाळलेलं मराठी बोलणारी बोल्ड मुलगी असते.

अगदी मुंबई-पुण्यातही मुली पार्टी वगैरे सोडल्यास रोजच्या व्यवहारात असले कपडे घालत नाहीत आणि ग्रामीण भागात राहणार्‍या मुली मात्र कायम अश्या कश्या?

वस्तुस्थिती आहे हे खरं.

आता त्यात सत्रा लफडी आहेत बघा. म्हणजे कसंय ना, पुर्वीचे ग्रामिण सिनेमे होते त्यात कामं करणारे बहुतांश कलाकार ग्रामिण पार्श्वभूमी असलेल्या ठिकाणांचे होते. (मी बहुतांश म्हणतोय..लगेच राजा परांजपे वगैरे नावं तोंडावर फेकायला यायची घाई करु नये.) हा एक मुद्दा आहे. आता मला सांगा, मुंबई अन पुण्यात आयुष्य गेलेल्यांना नवखी बोली कितपत घोळवता येणं शक्य आहे? मग कुठंतरी (कुठंतरी कसलं, सत्राठिकाणी) फाफलतोच बाज.

पुर्वी माडगुळकर, मिरासदार, शंकर पाटील अशी दिग्गज मंडळी होती जे कथा-पटकथा लिहायचे. ज्यांना ग्रामिण जिवन, तिथल्या भाषेचा बाज, तिथला लहेजा ह्यांची पुरेपूर माहिती होती.
आज आहे का त्या ताकदीचा कथा-पटकथाकार?

'सामना'च्या वेळी हिंदूरावांच्या रोलसाठी निळूभाऊंची शंकर पाटलांनी अस्सल कोल्हापूरी गावठाणांमधल्या बोलीची शिकवणी घेतली होती. आज आहे का कुणाला एव्हढा वेळ आणि सवड? आणि इच्छा?

मग कचरा होईल नाहीतर काय चंदन?

पूर्वीचे कलाकार हे आपल्या कलेबाबत मेहनती आणि दक्ष होते. याची अनेक उदाहरणे आहेत.

१)'शेजारी' या प्रभातच्या चित्रपटात गजानन जागीरदार यांना मुस्लिम मिर्झाची भूमिका साकारायची होती. त्यांनी चित्रीकरणाच्या काळात एका मुसलमान मौलवीची शिकवणी लावून नमाज काटेकोर कसा अदा करायचा आणि भाषेत उर्दू लहेजा कसा आणायचा याचे धडे घोटले. परिणामी त्यांचा अभिनय पाहून मुस्लिम प्रेक्षकांनीही तारीफ केली.

२) सुलोचनाबाईंनी स्वतःच्या आठवणीत नमूद केले आहे, की सुरवातीला त्यांचे उच्चार ग्रामीण असल्याने शहरी/ब्राह्मणी वळणाची मराठी बोलणे त्यांना कठीण जाई. भालजींनी त्यांना एकदा समजाऊन सांगितले, की खर्‍या कलाकाराला सर्व भूमिका कराव्या लागतात. त्यामुळे शुद्ध उच्चार आणि विविध भाषा शिकून घ्याव्यात. सुलोचनाबाईंनी आपल्या भाषेवर मेहनत घेतली. पुढे त्या अगदी हिंदी चित्रपटांतही सहजपणे रुळल्या.

३) लता मंगेशकरांच्या मराठी साजूक वळणाच्या उच्चारांचा कुणीतरी (बहुधा दिलीपकुमार. चू. भू. दे. घे) उल्लेख केल्यानंतर लताबाईंनी परिश्रमाने आणि हिंदी चित्रपट दुनियेतील उर्दू जाणकारांशी बोलत आपला लहेजा परफेक्ट केला. नंतर त्यांनी विविध भारतीय भाषांमधील गाणी गाताना आपले उच्चार त्या भाषेप्रमाणे आहेत ना, याची कायम द्क्षता घेतली.

आजकालच्या कलाकारांना कुठे एवढा वेळ असतो? सगळे कसे प्रोफेशनल. डायरेक्ट स्क्रिप्ट बोलायला तय्यार.

आम्ही खेड्यापाड्यातला / ग्रामीण / शहरी / निमशहरी असा कोणताही मराठी चित्रपट बघत नाही. एवढा पेशन्स आणि मह्त्तवाचे म्हणजे वेळ नाही आमच्याकडे.
-
इंट्या इंग्लिश.

..पण मला "अग्निहोत्र" ही मालिका आणि त्यातलं मुक्ता बर्वेचं काम आठवलं..
फार घसेफोड न करता , बळचकर हेल न काढताही तिने ग्रामिण मुलीची भुमिका छानच वठवली होती.

बाकी, कुणीतरी वर सचिन खेडकरांबद्दल केलेल्या विधानाशी सहमत. त्यांच्या अभिनयात्/बोलण्यात तोच तो पणा आलाय खरा..

आजो, तुमचा आक्षेप योग्य आहे. ग्रामिण सिनेमा ग्रामीण वाटतच नाही. नटरंग बघताना तर डोकंच उठलं होतं. त्यातले तमासगीर तर तमासगीर वाटलेच नाहीत. झी च्यानेलचे पेड आर्टिस्ट वाटले. एव्हड्यात चांगला ग्रामिण सिनेमा म्हटलं तर फॅन्ड्रीने खुपच वेगळा असा सुंदर अनुभव दिला. क्लास अन मास दोन्हीचा उत्कृष्ट प्रतिसाद लाभला सिनेमाला. अंतरराष्ट्रीय प्रेक्षकांची या कलाकृतीविषयी उत्सुकता शमवायला, दिग्द. नागराज मंजुळे निघाले युरोप दौरयावर . . . . !

भाषेचा वेगळा लहेजा आत्मसात करण्यासाठीसुध्दा काही स्किल्स अपेक्षित असावेत. निव्वळ याच कारणासाठी आशुतोष गोवारीकरने "लगान" मधे एकही मराठी कलाकार घेतला नाहीये. जितक्या मराठी कलाकारांची ऑडिशन घेतली गेली त्यांना अवधी हिंदी अपेक्षितरित्या बोलताच आली नाही.तसेही MTI (Mother Tounge Influence) कमी करणे सर्वांना शक्य नसतेच. त्यामुळेच इंग्रजी सुद्धा तमिळ, तेलुगु, गुजराती (आणि मराठी पण) लोकांची ओळखू येते :)

+१

हाच अनुभव येतो जवळपास सगळ्या ग्रामीण ढंगाच्या मराठी चित्रपटात!

त्यामानाने "७२ मैल एक प्रवास" ह्या चित्रपटात स्मिता तांबे यांचा अभिनय मला (चांगला) अपवाद वाटला. तुमचे काय मत लोकहो?

मित्रानो ७२ मैल एक प्रवास हा सिनेमा मात्र ह्याला अपवाद होता......

एक डाव धोबीपछाड मध्ये मुक्ता लैच आवडली . :D सगळा पिच्चरच आवडला .

बाकी लेखकाच्या विचारांशी / प्रश्नांशी सहमत .
( ग्रामीण भाषा ऐकूण माहिती असलेली . )

मला वळू आवडतो…

हा चित्रपट मी कधीही कितीही वेळा पाहू शकते. तो डायलॉग ``किती चटणी खाता…. उगा लोकाच्या चेष्टेला भर …`` *lol*

तसाच देऊळ चा पहिला अर्धा भाग आवडतो. डायलॉग ``पिंकी पडली… पिंकी….`` आणि ``ये येडा फोफाटा`` *lol*

खटकणारी गोष्ट म्हणजे
यातील कलाकारांचे ग्रामीण बोलणे जे त्यांना जमत नाही

सहमत, फारच कमी कलाकारांना म्हणजे बहुतेक सद्ध्या भारत गणेशपुरेलाच वऱ्हाडी नीट बोलता येत असावी, बाकीचे उगाच वऱ्हाडीतसुद्धा ते उचक्या लागल्यागत की की की घुसडत असतात. असो

ग्रामीण / मराठी चित्रपटांचे प्रमुख २ प्रकार -

१. सैराटच्या आधीचे

२. सैराटच्या नंतरचे