कार्लिनबुवा आणि कर्वेबाई

सर्वप्रथम जॉर्ज कार्लिन यांना श्रद्धांजली! तसेच नुकतेच दिवंगत झालेले टिम रसर्ट यांना देखील.

कार्लीन यांच्या अनेक चित्रफिती यु ट्युब वर आहेत, लोकांनी जरुर त्या पहाव्यात.

चारचौघात वापरण्याची भाषा म्हणुन जरुर काही शब्दांचा उल्लेख कमी होतो पण प्रत्येकजण ते शब्द कधीना कधी वापरतोच. तसेच जेव्हा काही शब्द माहीत नसतात तर ते कळुन घेण्याची स्वाभावीक प्रवृत्ती आपल्याला त्या शब्दांवर विचार करायला लावतेच.

ढुंगण हा शब्द तर जवळजवळ प्रत्येकाने वापरला असेलच. अगदी बाहेर नाही तरी घरात. फार तर जरा सॉफ्ट करुन जसे "ढु"

ऑल सेड एन्ड डन, संस्कृतीरक्षक नावाने वावरणार्‍या, रस्त्यावर येऊन दगडफेक करणार्‍या माणसापेक्षा, "घाणघाण" बोलणारा माणुस परवडला असे मला वाटते.

मीही कुठे वापरत नाही पण मला ढुंगण हा शब्द वापरत आला तर बर्‍यापैकी लडिवाळ वगैरे होईल असे उगीचच वाटते.
कार्लिन यांच्या चित्रफितीबद्दल धन्यवाद...
त्यांच्या अजून काही चित्रफिती यूट्यूबवरून पाहीन आता...

अवांतर... : मलाही बारावीच्या संस्कृत श्लोकात प्रियेचे वर्णन म्हणून शिकताना नितंब शब्दाचा खरा अर्थ कळाला... मी अजून भलतेच समजत होतो...
खरा अर्थ कळल्यावर मला तेव्हा मला दोन गोष्टींची फार लाज वाटली..१. स्वतःच्या इग्नोरन्सची २. आपण भलतेच काहीतरी समजत होतो त्याबद्दलची...
पण नंतर कुठेतरी वाचनात आले की या शब्दाबद्दल बर्‍याच जणांना अडचण होती.. कुठेतरी वाचले होते की एक प्रेमकथा लिहिणारे लेखक चुकीच्या ठिकाणी हा शब्दप्रयोग करत असत.... :) त्यातून निर्माण होणारे विनोदही विचित्र पण मस्त होते... :)
______________________________
ही आमची अनुदिनी ... http://bhadkamkar.blogspot.com/

जॉर्ज कार्लिन या व्यक्तिमत्वाची ओळख करुन दिल्याबद्दल धन्यवाद

--
ध्रुव

वा धन्याशेठ!

एका चांगल्या विषयाला वाचा फोडली आहेस! :)

ढुंगणाचा विचार म्हणजे प्रत्यक्ष संभोगाचा विचार नव्हे. मलमूत्रविसर्जनासारखा हा दुर्गंधीयुक्त प्रकार नाही - उलट सौंदर्याचा भाग आहे. मग हा शब्द सभ्य बोलण्या-लिहिण्यातून हद्दपार का असावा?

खरं आहे. सौंदर्याचा भाग निश्चितच आहे. प्रामाणिकपणे अन् प्रांजळपणे सांगायचं तर काही काही स्त्रियांचा हा घाटदार, सुडौल भाग पाहिला की जीव क्षणभर खुळावतो! साला, उगाच खोटं कशाला बोला! :)

पण एका सुंदर अवयवासाठीच्या उपयोगी अर्थाच्या शब्दाला, या भंपक सोवळेपणामुळे आपल्याला मुकावे लागत आहे.

अगदी सहमत आहे!

पण रँग्लर परांजपे यांनी बाईंना सभ्यपणे शिकवलेला "ढुंगण" शब्द मात्र योग्य अर्थपूर्ण संदर्भात, सभ्य बोलण्यालिहिण्यात मी वापरायला लागेन, असे वाटते.

हार्टी काँग्रॅटस्! जियो धन्याशेठ!... :)

अशा प्रकारच्या शब्दांबद्दल, सोवळेपणाबद्दल, तुमचे काय मत आहे?

तुझं जे मत आहे तेच माझं आहे. याला 'भंपक सोवळेपणा' असंच म्हणणे मी पसंद करेन..!

अवांतर -

काही मराठी संस्थ़ळांवरचा 'भंपक सोवळेपणा' हे देखील मिपाच्या जन्माचे एक कारण आहे. मिपा या संस्थळावर देखील कुठल्याही प्रकारच्या भंपक सोवळेपणाला मज्जाव आहे. संस्कृती अन् सभ्यतेच्या नसत्या गफ्फांना मज्ज्जाव आहे! :)

असो...

धन्याशेठ, अजूनही येऊ दे असेच काही वैचारिक आणि सोवळेपणाच्या भंपक व धुवट कल्पनांना तडा देणारे! :)

आपला,
(बंडखोर!) तात्या.

मजा आणली या दोन्ही शब्दांमध्यें. नितब आणि ढुगण असे म्हणून बघा . बेडौल.
सखीच्या कुच कलशासी चा अर्थ नववी पर्यंत नव्हता समजला.
सवडीनी आणखी लिहीतो.

कॉलेजमधे असताना मुलींचे वर्णन करताना एखाद्या मुलीचे "स्वभाव आणि विचार" कसे आहेत याबद्दलची चर्चा चालायची त्याची आठवण झाली !

मिपा आम्हाला कधी एकदम काही वर्षे मागे नेऊन "त्या" काळाची सफर घडवून आणेल , सांगता यायचे नाही !

धमाल चाललीय, लगे रहो!!

स्वगतः मेल्या डांबिसा, ते सरपंच तुझे "शिंच्या" आणि रांडेच्या" चालवून घेतात ते ठीक आहे. आता तू या विषयावर तरी आणखी काही लिहू नको!!

अशाप्रकारचे शब्द लेखनविषयात ते सहजतेने आले तर मी लिहिन, मुद्दाम त्यांचा वापर करायचाच म्हणून लिहिणार नाही. याला सोवळेपणा न म्हणता वयानुसार आवश्यक असणारा सार्वजनिक संकोच अथवा सभ्यपणा असे मी म्हणेन.

आता घरात दोन वर्षाचा डायपर (लंगोट) वापरणारा लहान मुलगा आहे. त्याचा डायपर काढताच कित्येकदा तो पळू लागतो. अशा वेळी घरी असतांना नकळत अरे थांब ढुंगण तरी धुवू / पुसू दे असे वाक्य माझ्या तोंडून निघते. (पण बाहेर वा चारचौघात असा उल्लेख करून मी काही विशेष करते असे मला वाटत नाही वा न उल्लेख केल्याने काही गमावते असेही नाही.)
त्याच वेळी वय वर्षे पाचची शाळेत जाणारी माझी मुलगी दर वेळी आई हा बाथरूमवर्ड आहे असे मला बजावते.
थोडक्यात हा शब्दांचा दोष नसून त्याच्याशी संबंधित गोष्टी अतिशय खाजगी आहेत आणि त्या खाजगी असाव्यात या धारणेचा आहे.

दुसरी गोष्ट सांगणे आवश्यक आहे , ती म्हणजे माझ्या नकळत बोलण्याचा परिणाम असा की आपले हात पाय असे अवयव विचारले असता दाखवता दाखवता (न विचारता )माझा मुलगा आपले हे ढुंगण म्हणून वाक्य पूर्ण करतो. हे त्याच्या निरागस वयाला योग्य आहे पण हीच गोष्ट जर एखाद्या पुरुषाने केली तर त्या 'ढु'चा वापर कसा ठरेल?हा मुद्दा विचार करण्याचा आहे. सार्वजनिक आयुष्यात हा सोवळेपणा नाही तर वयानुरुप अंगी आलेला संकोच आहे. माझ्या मते प्रत्यक्ष वागण्या बोलण्यात हा संकोच गरजेचा आहे.

आता दुसरा मुद्दा असा की वाचकाला शारीरिक वर्णने वाचायची एक सुप्त इच्छा असते. त्यातून बायकांचे शरीर, शृंगारवर्णने म्हणजे बहुधा पर्वणी ठरत असावी..विनोदातही शरीर व शारिरीक क्रियांमुळे होणारे विनोद अग्रणी असतात. लेखकाने विषयाला आवश्यक, एखादे पात्र रंगवतांना, गरज म्हणून हे शब्द प्रयोग जरूर करावे. त्या शब्दातील छटा, बारकावे समजून करावे....आपला लेखन विषय, आपला ऑडियन्स याची जाणीव ठेवून स्पष्ट आणि प्रामाणिक लेखन करावे असा माझा विश्वास आहे.

या विषयामूळे दादांची आठवण झाली.
प्रथम त्यांना श्रद्धांजली.
मला यात काहीही गैर वाटत नाही. आपण जर दादांचे सिनेमे पाहीले असतील तर सहज ध्यानात येईल की शिवराळ मराठी चा दादांनी "ढुंगणा"सकट मूबलक वापर केला आहे, आपण ते सिनेमे घरीच पाहीले ,पोट धरून हसलो ... मला नाही वाटत ते कधी अश्लिलते कडे गेलं ... ( आणि वाटलं तर तो/ती व्यक्ती अपवादच)

तू भारी ...तर मी लई भारी...

कुबडया खवीस
http://picasaweb.google.com/prashants.space

बंडखोरीच्या नावाखाली अशाप्रकारचे हे शब्द वापरणे कितीही 'हिप' (येथे हा शब्द वापरण्याचा मोह टाळता आला नाही ;) ) असले तरी उपलब्ध शब्दांमधील नेमका शब्द निवडणे ही कौशल्याची गोष्ट आहे.

आमच्या गावाकडे 'बूड' किंवा 'गांड' या शब्दांचा वापर होतो. नितंब वगैरे शब्द गावाकडे माहीत नाहीत. ढुंगण हा शब्द माहिती असला तरी इतर शब्द जास्त लोकप्रिय असल्याने तो प्रचलित नाही. सुशिक्षित घरांमध्ये तो वापरला जातो. मात्र पर्यायी बूड/गांड हे शब्द अधिक वापरले जातात.

'जरा नीट बूड टेकवून बस की' वगैरे सार्वजनिक ठिकाणी म्हटले जाते व कोणी 'गल्ली चुकली' या भावनेने बघत नाही.

'गांडीवर फटके हाणले पाहिजेत' असे देखील सार्वजनिक ठिकाणी म्हटले जाते पण ती सार्वजनिक ठिकाणे वेगळी आहेत. ;)

नेमका शब्द वापरण्यासाठी कंटेंट व कंटेक्स्ट दोन्हींचा विचार करणे गरजेचे आहे असे वाटते.

आपला,
(क्वचित) आजानुकर्ण

इंग्रजी भाषेतही योग्य असाच शब्दप्रयोग होतो. माझ्या मुलाच्या शाळेत त्यांना खाली बसायला सांगताना "सिट ऑन युवर बॉट्म" असे सांगितले जाते, "सिट ऑन युवर बट" असे नाही
पण शरीर अवयवाचे चित्र दाखवून त्याची ओळख करुन देताना "बट" असाच शब्द शिकवलेला आहे. शिवाय हेही सांगितले आहे की हा बाथरुम वर्ड आहे.
तेव्हा आजुनाकर्णाने म्हटल्याप्रमाणे काँटेक्स्ट्/कंटेंट दोन्ही महत्त्वाचे.

चतुरंग

पुलंच्या "दिनेश " मधे त्यानी गलावरच्या खळ्यांप्रमाणे ढु वरचे खड्डे ही गोंडस दिसतात असे दिनेश (वय वर्षे तीन्/चार) चे वर्णन केले आहे.
त्याच लेखात त्याचे एक तशाच अवस्थेतले स्केच आहे...
हे वर्णन कुठेही बिभत्स अश्लील वाटत नाही.

पडत्या पावसाला पाहुन तुम्ही आतुन भिजला नाहीत तर स्वतःच्या कोरडेपणाची तारीफ करु नका तर हे मान्य करा की तुमच्या आयुष्यात भिजवणारे क्षण आलेच नाहीत

स्वाभाविक आणि वैचारिक आणि तसे सर्व शब्द वाचून गंमत वाटली. अशा प्रकारच्या पुरूषांना (किंबहुना, स्वाभाविक आणि वैचारिक मिटक्या मारणारेही त्यात आलेच) आम्ही केवळ फद्या आणि लोद्या असे शब्द वापरत असू. अरेरे! काय हा फरक!

पुलंच्या "दिनेश " मधे त्यानी गलावरच्या खळ्यांप्रमाणे ढु वरचे खड्डे ही गोंडस दिसतात असे दिनेश (वय वर्षे तीन्/चार) चे वर्णन केले आहे.
त्याच लेखात त्याचे एक तशाच अवस्थेतले स्केच आहे...
हे वर्णन कुठेही बिभत्स अश्लील वाटत नाही.

"No matter how hard the life crashes;Like a Phoenix I will rise from my Ashes"

धनंजय राव आपल्या प्रश्नावर आणि शब्दप्रयोगासंदर्भात अधीक विचार केल्यावर (का करत बसलो कुणास ठाऊक :-)) अजून एक मुद्दा डोक्यात आला:

वैद्यकीय परीभाषेत मग असले शब्द का वापरत नाहीत. हे फक्त मराठीसंदर्भातच नाही तर इंग्रजीसंदर्भात पण म्हणता येईल. असे अनेक शब्द आहेत जे भाषेत असतात पण ते तसेच्या तसे नाधड डॉक्टर्स वापरतात ना पोलीस (शवविच्छेद आदीसंदर्भात) वापरतात...

थोडक्यात प्रत्येक शब्द कुठे वापरला जातो हे भाषेपेक्षा त्याचा वापर कुठल्या संदर्भात होत आहे याच्याशी संबंधीत वाटते.

"राधा , हूज द्याट पार्ट ऑफ द फिजिक विच इज अबाव द अब्डॉमेन अँड बिलो द नेक !"

- अण्णा वडगावकर ! :-)

असलेला विषयाचा गोषवारा आवडला.

ह्या संदर्भात एक उदाहरण आवर्जून द्यावेसे वाटते. पुण्यातल्या एका ओळखीच्या कुटुंबातील ३-४ वर्षाची लहान मुले त्यांच्या घराबाहेर उभे राहून कुंपणाला धरुन जोरजोरात,
"ढुंगण, ढुंगण, ढुंगण.." असे ओरडत होती आणि आनंदाने उड्या मारत होती! त्याही पेक्षा गमतीची गोष्ट म्हणजे त्यांची सभोवतालच्या घरातली त्यांच्याच वयाची असलेली त्यांची मित्रमंडळी आचंबित होऊन मोठ्या विस्मयाने त्यांच्याकडे बघून कुंपणाच्या बाहेर आनंदाने उड्या मारत होती! :) (म्हणजे त्या मित्रमंडळींच्या मनातला आनंद हा की जे शब्द म्हणणे आम्हाला घरी दुरापास्त आहे ते एवढ्या उघडपणे तुम्ही म्हणता आहात! वा वा चला आम्ही तुमच्या आनंदात सहभागी आहोत!!). त्या मुलांच्या आईवडिलांनी सांगितले की मुलांना हे शब्द वापरु दिले पाहिजेत त्यांच्यावर अवाजवी बंधने घालण्यात मतलब नाही. हळूहळू वयानुसार त्यांच्यात ती परिपक्वता येत जाते आणि ते आपसूकच शब्दाचा योग्य ठिकाणी वापर करायला शिकतात. बहुतेक घरातून लहानपणापासून 'हे' शब्द वाईट आहेत म्हणू नका असा धोशा मुलांसमोर लावला जातो त्यामुळे आपण एकप्रकारे मुलांची कुचंबणाच करत असतो. त्यांना तो शब्द वापरुन बघावासा वाटला तर त्यात गैर नसते. (त्या मुलांचे आई-वडील दोघेही प्रतिथयश समुपदेशक आहेत.)

भंपक सोवळेपणा कसा नसावा ह्याबाबतीत दादा कोंडके ह्यांचे एक उदाहरण आठवते. पूर्वी काही साप्ताहिकातून 'तुमचे प्रश्न' 'अमुकतमुक ह्यांची उत्तरे' असली सदरे असत.
त्यातल्या एका साप्ताहिकात दादा कोंडके ह्यांचे असेच एक सदर होते. खेड्यातल्या एका वाचकाचा प्रश्न होता "दादा, बायका पैसे नेहेमी ब्लाऊजमधे का ठेवतात?"
दादा इरसालच होते. त्यांचे उत्तर "बाबा रे, लक्षुमी नेहेमी कमळात असते!!"

चतुरंग

व्यक्तीची प्रतिमा ही त्याच्या बोली भाषेतील शब्दांवरुन देखील ठरते. कधी कधी समर्पक शब्द हे लोकलज्जेस्तव वापरले जात नाहीत. ही समर्पकता ही स्थल ,काल ,व्यक्ती सापेक्ष आहे .धनंजयाने वापरलेला संदर्भ वलय हा अत्यंत लक्षणीय शब्द आहे. लोक काय म्हणतील? या भीतीपोटी हे शब्द वापरले जात नाहीत. शब्द ओठावर रेंगाळतात पण बाहेर पडत नाहीत. कारण ते शस्त्र आहे. आपण जर ते वापरले तर आपल्या प्रतिमेची हानी होईल हे भय जागृत मनात असत. खेडेगावात 'लई घान घान श्या देत व्हता' असे म्हणुन जे शब्द असतात ते सर्रास इतरत्र वापरले त्याच व्यक्ती कडून वापरले जात असतात. केवळ संदर्भ वलय बदलल्या मुळे त्याला ते केवळ सूचक म्हणुन वापरावे लागतात. घाशीराम कोतवाल मधे "लज्जा संकोच सर्व गळले. चित्त चळले चित्त चळले. रामा शिवा हरी मुकुंद मुरारी" या ब्राह्मणांच्या पार्टीचे यथोचित वर्णन कवनात केले आहे. चतुरंग ने म्हणल्या प्रमाणे शब्द वापरुन बघायची उर्मी ही जर दाबत आलो तर होणारी घुसमट कोंडी फोडण्याची वाट पहात असते. ती कोंडी फुटली नाही तर यात व्यक्तिमत्व संकोच पावते किंवा बंड करुन उठते.

कधी कधी शब्दांपेक्षा देह बोली प्रभावी असते. कारण ती शब्दांशिवाय ही वापरता येते. शब्दांसोबत ही वापरता येते. एखादा शब्द वापरताना अगदी विरुद्ध देह बोली वापरली तर बघणार्‍याला वेगळा अर्थ समजतो तर केवळ शब्दांकन वाचणार्‍याला वेगळा अर्थ समजतो. प्रियाली ने 'फद्या' आणि 'लोद्या 'या केलेल्या वर्गीकरणात असे अनेक बारकावे लपलेले आहेत. द्वयर्थी शब्दात शब्दांच्या अर्थछ्टांची गंमत तर असतेच पण त्यासोबत वापरलेली देहबोली (येथे उच्चार व अंगविक्षेप)ही महत्वाची ठरते. 'गेला हात चोळीत' 'अंधेरे रातमें दिया तेरे हात में ' 'अहो कारभारी उठलय रामाच्या पारी जरा धीर धरा' इत्यादी दादा कोंडकेंच्या लोकप्रिय शब्दरचनेचे गमक येथे लक्षात येते. लैंगिक छळा च्या कायद्यात शब्द जरी साधे असले तरी अंगविक्षेप हे आक्षेपार्ह ठरतात. लाईन मारणे ही डोळ्यांची देहबोली न समजणारी स्री (आता पुरुष सुद्धा) बुद्दु समजली/ला जातो. स्त्री पुरुष मैत्रीत या भाषांचे आकलन/ मर्यादा या परस्परांच्या व्यक्तिमत्व आकलनावर अवलंबुन असतात. "कशाला झवतं गाढव उरावर घ्यायचं?" असं म्हणणारी माझी मैत्रीण आणी 'कुनि सांगातल दाना देउन घोडा उडवुन घ्यायला??' असं म्हणणारी गावाकडची बाजाराला येणारी खेडुत बाई मला सारख्याच मोकळ्या वाटतात. 'एवढी खाज होती तर बुधवार पेठेत जायचं होत रे!" असं म्हणणार्‍या एखाद्या मैत्रीणीची प्रतिमा आणि 'एवढी भुक लागली होती तर हॉटेलात जायचं होत!(दुसर्‍याचा डबा कशाला उघडून पहायचा) अशा शब्दात व्यक्त झाली तर होणारी प्रतिमा यांच्या चित्रमयतेत फरक असतो तो लैंगिक भुक व नैसर्गिक भुक या समाजमान्यतेतील फरकामुळे.
(निस्ता डब्याचा वास घेतलेला)
प्रकाश घाटपांडे

बच्चन बच्चन !!

माझी मुलगी लहान असतानां एकदा तिला घेऊन एका मोठया स्टोअर मध्ये गेलो होतो तेव्हा काउंटर पलीकडील अनेक विक्रेत्यांपैकी एका कडे बघून ती बच्चन बच्चन असे म्हणत हासायला लागली. आम्हाला कळेना ती बच्चन बच्चन असे का म्हणतेय आणि का हसतेय ते. सुदैवाने त्या विक्रेत्याचे आमच्याकडे लक्ष नव्हते. आम्ही तिला काउंटर पासून दूर नेले आणि असे कोणाला हसायचे नाही हे समजावले परंतु "बच्चन बच्चन" बद्दल तिला विचारले तर तिने सांगितले हि हॅज बट चीन.
आम्ही कपाळावर हात मारला.
😄

पुण्यात भरपूर '' स्थळे '' असतात या समजुतीने आमच्या घरात पुण्याबाहेरील
नातेवाईक यावयाचे. मुलगा किंव्हा मुलगी पाहण्याचे कार्यक्रम म्हणजे आम्हा मुलांना
बैठक घालणे वगैरे कामे असत. त्याच वेळी मुलामुलींबद्दल चाललेली चर्चा कानावर पडे.
एक मुलगी दाखवण्यास आलेली असताना तिच्या काका मामा बद्दल घरातले लोक
बोलताना माझ्या कानावर पडले.
मुलगी येऊन गेल्यावर तात्या नावाचे आमचे एक नातेवाईक म्हणाले '' आगापिछा ''
नसलेली मुलगी त्याला [ मुलाला ] कशी पसंत पडेल ?
काकामामा ,आईवडील ,भाऊबहिणी त्या मुलीला असताना तात्या आगापिछा नाही
असे कसे म्हणाले हे मला कळायला काही वर्षे लागली.

पारंपारिक फलज्योतिषात वधूवर गुणमेलन करताना गण या गोष्टीला 6 गुण दिले आहेत. जन्मनक्षत्रानुसार देव गण, मनुष्य गण व राक्षस गण असे तीन प्रकारचे गण प्रवृत्तीशी निगडीत ठरवण्यात आले. हे सांगताना मी नेहमी सांगतो की सर्व मनुष्यप्राण्यात एक गण मात्र कॉमन आहे? लोक कोणता असे विचारतात मग मी सांगतो "ढुंगण". :)