ओरिजिनल म्हणी

इंटरेस्टिंग ला तंतोतंत समानार्थी शब्द सुचवा -- नाविन्यपुर्ण ????? ( जाणकार अधीक चांगला शब्द सुचवतील )

पर्ल.....फारच "इंटरेस्टिंग" विषय निवडला आहे तुम्ही

इंटरेस्टिंग = वेधक, कुतूहलजनक

वरील दोन उदाहरणातील क्रमांक २ चा उलगडा असाच एकदा शिक्षकांकडूनच झाला होता...पण 'वांगी' हे वांगी नसून वानगी आहे, हे भन्नाट आहे. पहिल्यांदाच समजले आणि वांग्याच्या भाजीचा आणि पुराणाचा काहीही संबंध नाही हेही उलगडले.

पूर्वी (आणि आत्ताही बरेच...) आम्ही "त्याच्या अपरोक्ष ती घटना घडली..." असे म्हणत असू. म्हणजे ती 'घटना' त्याला ज्ञात नाही असा अर्थ गृहित धरला जायचा. पण तिथे खरे तर "परोक्ष" असे हवे. परोक्षचा अर्थ 'परक्याच्या नजरेसमोर ती घटना घडली..'. अपरोक्ष म्हणजे परक्याच्या नसून खुद्द त्याच्याच नजरेसमोर घटना घडली असे सूचीत होते.

म्हणी आणि वाक्यप्रचारही पाहतो.

इन्द्रा

माहिती.

मला ह्या दोन्ही म्हणी चुकीच्या स्वरूपात माहिती होत्या ('पुराणातील वांगी पुराणात' आणि 'अठरा विश्वे दारिद्र्य' अशा!)

'इंटरेस्टिंग' ला अलिकडे 'रोचक' असा शब्द जालावर रूढ झालाय. हा शब्द पूर्वी मी कधीही ऐकला अथवा वाचला नव्हता. 'रंजक' असा शब्द सर्रास वापरात होता, पण तो 'इंटारेस्टिंग' चा शब्दशः अर्थ ध्वनित करीत नाही. 'नाविन्यपूर्ण' हे प्रयोजनही चुकिचे वाटते. (नाविन्यपूर्ण म्हणजे 'नॉव्हेल').

ओरीजिनल म्हणींसाठी विजुभाऊंच्या 'http://www.misalpav.com/node/16907' धाग्यावरील प्रतिसाद वाचावे.
"आंधळा दळतो आणि गणपा चिकन तंदुरी बनवतो "
"भित्र्या पाठी ब्रम्हराक्षस आणि नाना पाठी संपादक "
" काळ आला होता पण नळाला पाणी नव्हतं ! "
"काखेत कळसा आणि गाई ला चश्मा "

वगैरे बर्‍याच नाविन्यपुर्ण म्हणी वाचावयास मिळतील.. अधिक 'नाविन्यपुर्ण' म्हणींसाठी टारुबाळास सम्पर्क करावा..

कावल्याच्या शापाने गाय मरत नसते

नवीन माहीती मिळाली..

--टुकुल

चांगला विषय आहे. यातून नवीन शब्दनिर्मिती व्हायला हवी. अनेक जुने चांगले शब्दही, जे वापरात नाहीत त्यांचं पुनरूज्जीवनही करायला हरकत नाही या निमित्ताने. आणि मग ते शब्द आपण दैनंदिन भाषेत वापरायला हवेत.

'इंटरेस्टिंग'ला 'रोचक' (रूची~रोचक) हा समानार्थी शब्द बरोबर वाटतो.
'सरस' (स-रस~रसासहित/रस असलेली गोष्ट) हाही शब्द चालू शकेल.

अमित.

हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र
या म्हणीमागची कहाणी काय असावी ?

कोन नाय कुनाच..डाल भात लोनच
नदला कि तोदला..

खरच जरा खटकायच्या या म्हणी म्हणताना पण इतक लक्ष द्यावस वाटल नव्हत.

अठरा विस तर अगदीच चक्रावुन गेली .

अतिशय चांगला विषय. निदान आत्ता तरी आम्ही जरा विचार करुन बाकिच्या म्हणी वापरु.

स्टेपलर ला मराठीत

टाचणी टोचक असे म्हणतात काय? :D

हे पर्ल मस्त विषय निवडला आहे .मला बर्याचश्या अहिराणी म्हणीही माहित आहेत पण त्यांचे अचुक अर्थ माहित नाहीत.
@स्पा स्टॅपलरला टाचणी टोचक नाहीतर टाचणी खोचक म्हणत असावे कदाचित (स्मायली )

.

'टाचणीटोचक' हा लांबलचक शब्द होइल. त्याचा 'टाचक (=टाचण क्रिया करणारा :))' असं सुटसुटीत छोटा शब्द होऊ शकेल.

>> २) अठरा विश्वे दारिद्र्य - २) अठरा विसे दारिद्र्य (याचा अर्थ असा आहे की १८ * २० = ३६०. म्हणजेच वर्षातले ३६५ पैकी ३६० दिवस दारिद्र्य, जेमतेम ५ दिवस खायला मिळते.)

अ)पूर्वी व्यवहारात सर्वसाधारण लोक वीसाच्या पटीत गणन करीत - दहा हाताची व दहा पायांची मिळुन वीस बोटे मोजायला सोपी जात असावीत कां!
ब) या गणितात ३६० = पूर्ण वर्ष असेच अभिप्रेत आहे. (१२*३० चांद्रवर्ष. म्हणजे आजच्या भाषेत २४*७ किंवा dayin-dayout सतत / कायमचे

>> १) 'बैल गेला नि झोपा केला' यातल्या 'झोपा' चा अर्थ काय आहे?

अ) 'झोपा' म्हणजे गोठ्याचे दार असे (समजले होते असे)वाटते.

बाकी तज्ञ / जाणकारांनी भर घालावी / दुरुस्ती सुचवावी. मलाही ठाऊक असल्यास लिहीनच.

इ॑टरेस्टि॑ग=औत्सुक्यपूर्ण
म्हणी॑बद्दल बरेच काही लिहीता येइल.
ट॑कायचा क॑टाळा आड येतो.

वा नविन माहिती मिळाली.......

वड्याचं तेल वांग्यावर........ या मागची गोष्ट काय असेल.............??

'पंचिंग मशीन' ला भोकायंत्र म्हणतात..... आमच्यात!
;)

हे दोन पैसे माझ्या कडुन.

इंटरेस्टींगला शुद्ध मराठीत इंटरेस्टींगच म्हणतात.

स्टेपलरला शुद्ध मराठीत स्टेपलरच म्हणतात. कुणाला या बाबत तक्रार करायची असेल तर गुंडोपंतांना संपर्क करणे.

पुराणातील वांगी पुराणात

एक पुराणिकबुवा होते. मोठे रसाळ कीर्तन करायचे. लोक भक्तीभावाने त्यांचे आख्यान ऐकायचे. गावातले सगळे लोक त्यांना नावाजायचे. पण पुराणिकबुवांची बायको कधीही नवर्‍याच्या प्रवचनाला गेलेली नव्हती. ती आपली घरकामात असायची. एकदा पाणवठ्यावर तिला इतर बायका म्हणल्या, 'अगं तुझा नवरा इतका छान पुराण सांगतो. तू का नाही ऐकायला येत?' म्हणून मग पुराणिकबाई एकदा गेल्याच. नेमके त्या दिवशी पुराणिकबुवा चातुर्मासातील आहारावर निरुपण करत होते. कांदा, लसूण हे विकार उत्पन्न करणारे असल्याने खाऊ नयेत आणि वांगे वातुळ असल्याने खाऊ नये, असे सांगताना बुवांनी पुराणातल्या कथांचा हवाला दिला. सगळ्यांना ते पटले. पुराणिकबाई मात्र मनात खंतावल्या कारण त्यांनी नेमकी त्याच दिवशी बुवांच्या आवडीची भरली वांगी केली होती. घरी आल्यावर बाई ती वांगी फेकून द्यायला निघाल्या. बुवांनी विचारले तेव्हा त्या म्हणाल्या, 'तुम्हीच म्हणालात ना वांगी खाऊ नयेत म्हणून टाकून देते आहे.' त्यावर बुवा म्हणाले, 'अगं वेडी का काय? ती पुराणातली वांगी पुराणात. रोजच्या आयुष्यात तसे पाळून कसे चालेल?'

भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस

एक गरीबीला कंटाळलेला माणूस आत्महत्या करायच्या उद्देशाने जंगलात गेला. वास्तविक तो घाबरट होता. तो एका झाडाला टेकून बसला आणि स्वतःच्या गरीबीला दोष देऊ लागला. म्हणाला, 'देवा काय वेळ आणलीस? पोटभर खायला तरी मिळू देत.' योगायोगाने तो ज्या वृक्षाला टेकून बसला होता तो इच्छावृक्ष होता. म्हणजे मनातील इच्छा पूर्ण करणारा. त्या माणसाच्या समोर सुग्रास भोजन आले. त्याने ते खाल्ले आणि म्हणाला, 'जेवण मिळाले, पण लोकांची देणी कशी देऊ? काही धन मिळाले तर बरे' त्याबरोबर त्याच्या समोर एक सुवर्णनाण्यांनी भरलेली थैली येऊन पडली. ती बघताच त्या माणसाच्या मनात स्वभावानुसार भीती दाटून आली. तो मनात म्हणाला, 'या झाडावर एखादा ब्रह्मराक्षस तर नसेल ना?' लगेच एक अक्राळविक्राळ ब्रह्मराक्षस समोर हजर झाला. त्याला पाहताच हा माणूस मनात म्हटला, 'अरे बापरे! हा आता मला खाणार तर नाही ना?' त्याबरोबर त्या राक्षसाने त्याला खाऊन टाकले.

रिकामा न्हावी, कुडाला तुंबड्या लावी

एका गावात एक न्हावी होता. गाव लहान आणि न्हाव्याला रोज काम नसल्याने तो रिकामटेकडाच होता. त्याचा बराचसा वेळ कलागती लावण्यात आणि चुगल्या करण्यात जाई. रिकामे मन असल्याने त्यात सतत दुसर्‍याला त्रास कसा देता येईल, याच्या कल्पना. गावाला या न्हाव्याचा स्वभाव ठाऊक असल्याने कुणी त्याच्या जवळपास फिरकत नसे. न्हावीपण झोपडीत एकटा राहात असे. होता होता एक दिवस न्हावी म्हातारा झाला. गावाने वाळीत टाकल्याचा राग धरुन तो मनात म्हणाला, 'मेल्यावर पण या गावातल्या लोकांना चांगलाच धडा शिकवीने' म्हणून तो कुडाला (भिंतीला) तुंबडी (पोट) लाऊन आणि पाय मागे असा गुढघ्यावर बसला आणि त्याच अवस्थेत मेला. गावातील लोक आले तोवर न्हाव्याचे शरीर लाकडासारखे कडक झाले होते. आता आली का पंचाईत? तिरडीवर धड पाठीवर निजवता येत नाही आणि सरळ ठेवला तर तो उठून बसल्याच्या अवस्थेत' गावातले लोक हैराण झाले आणि अखेर म्हणाले, 'रिकामा न्हावी, कुडाला तुंबडी लावी'

http://www.misalpav.com/node/1770#comment-24780
इथे प्रा सुरेश खेडकर यांनी ही "गाड्या बरोबर नळ्याची यात्रा" म्हण आणी तिची दास्तॉ सांगितली.

पण मी जे ऐकलंय ते काही वेगळं आहे.
म्हणजे गाडीशी नाही तर तिचा संबंध घोड्याशी आहे.
घोडा जेव्हा पळु लागतो, त्यावेळी त्याच्या पायात, म्हणजेच टाचेत/खुरांत लोखंडाची एक पट्टी रोवली जाते.
ती 'U' आकाराची असते. तिला नाळ असे संबोधतात.
आणी पुर्वीच्या काळी जेव्हा घोडे घेउन लोक यात्रेला जायचे त्यावेळी,
घोड्यासोबत नाळंची यात्रा अशी म्हण रुढ झाली.

पहिली म्हण (ओरिजिनल - मुळ) महित होती, परन्तु दुसरीच अर्थ आजच समजला.
तशी "हातभर गजरा न गावभर नजरा" ही म्हण ही उदाहरण देताना चान्गली वाटते.

येथे आधीपण या दुवा दिला होता. या संदर्भातील १८९९ साली रेव्हरंड मन्वेरींग नामक मिशनर्‍याने संकलीत केलेले हे पुस्तक वाचनीय आहे. अनेक म्हणींचे शब्द वेगळेच दिसतील....

[अवांतरः एखाद्या समाजात मार्केटींग करायचे असेल तर त्यासाठी त्या समाजाला समजून घेणे महत्वाचे असते. धर्मांतर हे देखील एक मार्केटींगच आहे. त्यासाठी किती मुलभूत अभ्यास केलेला असू शकतो ह्याची ह्यावरून कल्पना येईल. ]

मला प्रचंड आवडलेली म्हण
>> घरात नाही गहू अन म्हणे कलर टीव्ही घेउ

सौजन्यः जितेंद्र जोशी (चित्रपट: हाय काय नाय काय)

म्हणींबद्दल अनेक 'इंटरेस्टिंग' गोष्टी कळल्यात. :)

"गावदेवीला नव्हता नवरा न झोटिन्गाला नव्हती बायको" ही पण अशीच एक 'इंटरेस्टिंग'म्हण
कशी तयार झाली असेल ही म्हण?

दुवा

काही अर्थ लागतोय का?

दुवा

काही अर्थ लागतोय का?

http://mhani.tripod.com/

http://marathiforum.9.forumer.com/index.php?s=111dac6f7d0894e07961f4d8e1...

http://www.marathimazi.co.in/search/label/Marathi%20Mhani

खालील लिन्क वर म्हणींचा सन्ग्रह मिळेल.

http://www.marathipustake.org/books/leni.pdf

१. भितीने 'गाळण' उडणे.
२. पाचावर धारण बसणे.

ह्या वाक्प्रचारांचा उगम माहित आहे का?

गाढव हि गेले अन ब्रह्मचर्य हि गेले
हाति धुपाटणे आले...

ह्या म्हणीचा उगम कुणी सांगु शकेल का?

मी शिवाजी राजे भोसले बोलतोय चित्रपटातुन...
कावळ्याच्या हातात दिला कारभार न त्याने घाण करुन भरला सगळा दरबार !!!

आजीच्या तोन्डुन..
मुगींस मुताचा पुर =)) =))

एका मराठी चित्रपटातुन..
१)घेणे न देणे न फुकटच कंदिल लावणे.
२) आल घोड्यावरुन न गेल गाढवावरुन.

माझा एक शब्द प्रभू मित्र आहे. एकदा आमच्या ऑफिसात काही परप्रांतीय मित्र आले होते.त्याना वरील म्हण इंग्रजी मध्ये भाषांतर हवे होते.
त्याने ते असे केले.
when the barber is free he shaves tree

) अठरा विसे दारिद्र्य (याचा अर्थ असा आहे की १८ * २० = ३६०. म्हणजेच वर्षातले ३६५ पैकी ३६० दिवस दारिद्र्य, जेमतेम ५ दिवस खायला मिळते.)
अनेक वर्षांपूर्वी हे एका मासिकात वाचले होते पण ते पटण्यासारखे नाही.
जसे १८*२० = ३६०तसेच
३६*१० = ३६०
५*७२ = ३६०
असे अवयव पाडून असंख्य व्युत्पत्ती जन्माला येउ शकतील. यामागे काही एक निश्चित लॉजिक असायला हवे. पूर्वीच्या काळी वीस दिवसांचा एक महिना असे काही होते का ? जाणकारांनी प्रकाश टाकावा.
झोपा केला
बैलाला बांधून ठेवण्याच्या दोरीला झोपा म्हणतात असा अंदाज आहे.

१) मूग गिळणे - आई आपल्या लेकीला सांगत असते की सासरी गेल्यावर कोणि रागावुन बोलायला लागलं की तोंडात मुग धरुन ते मउ होईपर्यंत गप्प बसणे, - बहुधा मुग तोंडात भिजायला जेवढा वेळ लागत असेल तेवढ्यात समोरच्याचा राग शांत होईल यासाठी असावं असं.

६)म्हातारी मेल्याचं दुःख नाही पण काळ सोकावतो - एखाद्या वाईट गोष्टीचा पायंडा पडु नये याची खबरदारी घेणे, जसे आपण आपले काम लवकर होण्यासाठी सरकारी कर्मचा-याला लाच देतो, पण नंतर तो प्रत्येक गोष्टीसाठी पैसे मागायला लागतो म्हणुन एखादं काम झालं नाहीतरी चालेल पण लाच देण्याची सुरुवातच करु नका तसे. आपलं काम झालं नाही तरी (म्हातारी मेली तरी ) चालेल पण एखाद्याला पैसे घेण्याची सवय लागु नये ( काळ सोकावु नये )

७) रिकामा न्हावी भिंतीला तुंबड्या लावी (यात तुंबड्या म्हणजे काय?) - फार पुर्वी काही विशिष्ट त्वचारोगात व रक्तदोषांमध्ये शरिरातिल एखादयाच ठिकांणाचे रक्त काढुन टाकावे लागे, त्यासाठी शहनाई सारख्या तुंबडिचा उपयोग केला जात असे. तुंबडीचे तोंड फार छोटे व लवचिक असे, शरिरावर जिथले रक्त किंवा जखमेतील घाण काढायची असेल, तिथे न्हावी त्याच्या वस्त-याने एक छोटा घाव करी व त्यावर तुंबडिचे तोंड ठेवुन तिच्या दुस-या बाजुने रक्त किंवा तो द्राव ओढुन काढी. यावरुन जेंव्हा न्हावी रिकामा असेल तेंव्हा तो ही तुंबडी भिंतीला लावुन बसे असे म्हणण्याची प्रथा पडली.

८) साता उत्तराची कहाणी, पाचा उत्तरी संपूर्ण - हे साठा उत्तराची कहाणि असं आहे, हे बहुधा श्रावणांत वाचण्यात येणा-या कहाण्यांच्या शेवटी असतं. माझा अंदाज असा आहे 'उत्तरी हे 'उतारा' याचं बोली रुप असावं.

अजून एक आठवली:

शिकारीच्या वेळेस कुत्र परसकडेस. =))

लंकेची पार्वती होणे...
पार्वती लंकेची कशी असेल? तर याची कथा अशी आहे कि
कुणीतरी रावणास असे सांगितले कि शंकराची बायको पार्वती अत्यंत सुंदर आहे.. तिला मिळवण्याची अभिलाषा निर्माण झाल्याने रावणाने अतिशय कठोर तप केले व शंकरास प्रसन्न करून पार्वतीस मागितले.. शंकरास प्रश्न पडला कि आता काय करावे? त्यांनी विष्णू देवाला विचारले. तेव्हा त्यांनी एक उपाय सांगितला.. त्यांनी पार्वतीस रावणा सोबत पाठवले. जेव्हा लंका जवळ आली तेवा त्यांनी रूप बदलून रावणास येऊन सांगितले कि "अरे तुला फसवले, हि पार्वती नाहीच.. खरी पार्वती तर शंकराच्या आसना खाली बेडकी च्या रुपात लपवली आहे..."
रावणाने जेव्हा पार्वतीकडे पहिले तेव्हा माये च्या प्रभावानी ओंगळ, दरिद्री दिसू लागली. रावणाने रागात जाऊन शंकरास आसना खालची बेडकी मागितली. शंकराने त्यास ती दिली. आता हि बेडकी शापित मंदोदरी होती जिला शाप होता कि जोवर तिला ब्राह्मण राक्षस येऊन स्पर्श करणार नाही तोवर तिला बेडकी बनून राहावे लागेल. रावणाचा स्पर्श होताच ती मंदोदरी झाली. तीई मुळातच सुंदर असल्याने रावण तिच्यावर भाळला व तिला घेऊन गेला...
म्हणून लंकेची पार्वती म्हणजे दरिद्री स्त्री...
असा मला माझ्या आईनी सांगितलाय... आता ह्यात फरक असू शकेल...