आई व्हावी मुलगी माझी मी आईची व्हावे आई

हम्म
अगदीच निवाडा वगैरे नाही पण पार्वतीबाईंचा स्वभाव पाहता, मुलीने आणि इस्पेशली जावयाने बरेच सहन केले असे म्हणता येईल. म्हणजे जावयाच्याच घरात राहून असल्याने "फार छळतात" हे योग्यच वाक्य वाटते. नॉर्मली छळणे हा कॉपीराईट सासूच्या नावाने असल्याने सक्खी आईच छळते असे मुलगी तरी कोणत्या तोंडाने बोलणार?
घरातच राहून वृद्धांची काळजी घेणारी माणसे मिळू शकतात पण मागच्या पिढीतील लोकांचे अशा गोष्टीवर पैसे खर्च करावे अशी मनोवृत्ती सुद्धा नाही
अगदी हेच उदहरण मात्र नुकतेच पाहण्यात आले. योगायोगाने हे प्रस्थ ही खानदेशातीलच.
बऱ्याच वेळेस हे प्रश्न घरच्या बाईलाच सोडवावे लागतात
खरे तर नवराबायकोने संमतीने सोडवावेत पण गुंते नाजूक, सोडवणारे हातही नाजूकच लागणार. त्यात बायस असणारच प्रत्येकाचा.

तिन्ही पिढीतल्या लोकांना यातून बरेच काही शिकण्यासारखे आहे, असे वाटले.

साठी जवळ आली तसे मुलीने निर्णय घेतला आता आईला एकटे ठेवायला नको.

-- कदाचित आईची इच्छा नसेल गाव सोडायची, पण मुलीने निर्णय घेतल्यामुळे तिचा नाईलाज /संताप झाला असेल आणि मग मनाविरुद्ध करावे लागल्याचा (कळत-नकळत) 'बदला' म्हणून मुलीचा 'छळ' केला जात असेल.
-- कठीण आहे. हल्ली जवळ जवळ सर्वच कुटुंबात असे काही ना काही घडत असणार.

समाजमन अजूनही अशा वृद्धांना वृद्धाश्रमात ठेवण्याच्या बाजूने तयार झालेलं नाही.

मी पुण्यातल्या वेगवेगळ्या तीन महागड्या (दरमहा पन्नास हजार रुपये + औषधे वगैरे ) वृद्धाश्रमांमधे माझ्या नातेवाईकांना भेटायला जाऊन आलेलो आहे. त्या त्या जागेच्या वेबसाईट वर आणि पँप्लेटमधे तिथे जणूकाय स्वर्गच अवतरला असावा, असे फोटो, विडियो दिलेले होते.
-- प्रत्यक्षात मात्र अत्यंत दारूण परिस्थितीत त्यांना रहावे लागत असल्याचे बघून खूप वाईट वाटले होते. सगळ्यांच्या मुलांची परिस्थिती उत्तम असूनही.

-- या प्रश्नाला नक्की असे उत्तर नाही. प्रत्येक कुटुंबाला आपला प्रश्न आपल्या आहे त्या परिस्थितीतच सोडवावा लागतो.

-- अगदी.

खरंय.

अशा वृद्धांना वृद्धाश्रमात ठेवण्याच्या बाजूने तयार झालेलं नाही.

आणि अगदी तिकडे ठेवलं तरी तिकडे भांडतात.

वाईट वाटले पार्वतीबाईंच्या मुलीचे. ५-१५ किलो वजनाच्या बालकाचे ५-७ वर्षे लाड पुरवावेत आणि नंतर मोठे झाल्यावर त्या पुत्राने/कन्येने नी ५०-८० किलो वजनाच्या तर्‍हेवाईक म्हातार्‍याला/म्हातारीला १०-१५ वर्षे सांभाळावे हे काही पटत नाही. आवळा देऊन कोहळा काढण्यासारखे आहे हे.

खरे तर सध्याच्या युगात तरुण पिढीच्या नोकर्‍या/व्यवसाय पूर्वीपेक्षा जास्त कठीण, खूपच ताणतणावाचे आहेत. त्यांच्या मुलाबाळांच्या शिक्षण/सुरक्षा आणि इतर जबाबदार्‍या पण पूर्वीपेक्षा जास्त आहेत. अशात वृद्धांनीं त्यांचे तणाव/जबाबदार्‍या हलक्या करायला पाहिजेत. आर्थिक नियोजन करून आपली आर्थिक सोय आपणच करायला पाहिजे. बहुतेक कुटुंब आरोग्यविम्यात आईबापांची सोय केलेली असते. त्यामुळे बव्हंशी तो भार वृद्धांवर नसतो. माझ्या दोन्ही डोळ्यांच्या मोतीबिंदूच्या शस्त्रक्रिया चि.च्या कुटुंब आरोग्यविम्यात २०२३ साली विनारोकड-कॅशलेस बेनिफिटमध्ये झाली. फक्त औषधे आणि सर्जिकल वस्तूंचा खर्च आम्हांला करावा लागला.

प्रत्येक साठीपार तरुणाने वा वृद्धाने दैनंदिन आहारविहाराची शिस्त पाळून आपले आरोग्य व्यवस्थित ठेवायला पाहिजे आणि मुलांबाळांवर कमीत कमी भार टाकायला पाहिजे. स्वतंत्र जगणे जमत नसेल तर वृद्धाश्रमात राहायला हवे.

वृद्ध कितीही तर्‍हेवाईक आणि परावलंबी असला तरी त्याच्या मुलाबाळांना दोष देणे या समाजमनात नक्कीच बदल व्हायला हवा.

परंतु अनेक वृद्धाश्रमात पैसे घेऊनही ग्राहकांची म्हणजेच वृद्धांना चांगली सेवा दिली जात नाही. यातही काहीतरी बदल व्हायला हवा. कसे ते मात्र ठाऊक नाही. यात सुधारणा झाल्या तर अनेक वृद्ध आपणहून वृद्धाश्रमात जाणे पसंत करतील. किंबहुना वृद्धाश्रमाला काहीतरी ग्लॅमर यायला हवे. मार्केटिंगच्या जमान्यात हे काही फारसे कठीण नाही.

मु़ख्य म्हणजे अनेक वेळा स्वभावात कमकुवतपणा हाच दोषी असतो. तरुणांनी तो टाकून कणखरपणा अंगिकारायला हवा.

एका महत्त्वाच्या सामाजिक विषयाला तोंड फोडल्याबद्दल धन्यवाद.

तीन पिढ्या आणि त्यांच्या भाव भावना स्पष्ट पणे कळतात लेखनातून...
माणसे तितक्या प्रवृत्ती...

अवांतर :
मुंबई मध्ये असताना, थोडे सोशल असल्याने.. वृद्धाश्रमाच्या मदती साठी आम्ही काही जण वृद्धाश्रमात गेलो होतो..
तिथले चित्र.. माणसे पाहून खुप्प वाईट वाटले..

काही उपवाद होते.. जसे की एक आज्जी बाई खूप खूष होत्या, त्यांना कोकण साईडची समुद्राची गाणी येत होती.. त्या आनंदाने त्या म्हणत होत्या.. सोबत दुसरे अजोबा छान enjoy करत होते.
माझे मात्र त्या इथल्या पेक्षा त्यांच्या घरी का नसतील ह्याच विचारात गेले.
बाकी, लोक मात्र गलित गात्र वाटली..

त्या नंतर ते अजोबा काठी टेकावत बाहेर गेले, बोलावणे आले म्हणून.. आणि त्यांना भेटायला त्यांची सून किंवा मुलगी असेल आणि नात आली होती.. नातीने त्यांना वाढदिवसाचे गिफ्ट दिले..अजोबा च्या डोळ्यातून पाणीच पाणी वाहत होते..हे दृष्य अजून माझ्या डोळ्यासमोरून जात नाही..

या नंतर कसलीही मदत असली तरी मी वृद्धाश्रमात कधी गेलो नाही.. मुदामून जाणे टाळलेच...

नुकतेच पुण्यात नवक्षितिज गतिमंद मुलांसाठी असलेल्या संस्थेला भेट दिली.. तेथे पहिल्यादा मी नको जायला असेच वाटत होते, पण गेलो.. परंतु तेथील वातावरण खूपच best होते हे मी नमूद करतो

असो, तुम्ही dr असल्याने प्रत्येक प्रकारच्या लोकांशी संबंध येत असतीलच.. नुसते इन्शुरन्स sector शी थोडेसे संबंधित झालोय तर लोकांच्या हालत पाहून रात्र रात्र मला झोप येत नाही.

लेख वाचल्यानंतर काय प्रतिसाद द्यावा हेच सुचेना.

समाजात आनेक वेगवेगळया प्रकारची उदाहरणे बघायला मिळतात. काय खरे काय खोटे ज्याचे त्यालाच माहीत.

एक उदाहरण...

एका बाईला तीन मुले,दोन मुली. बांईचे वय ब्याऐंशी,प्रकृती स्वास्थ्य उत्तम. नवरा मरून बरेच वर्ष झाली.

बाईंना अर्थिक प्राप्ती चे साधन नाही. नवर्याने ठेवलेली संपत्ती मुलांनी वाटून घेतली. बाईंनी का दिली कारण पाच विरूद्ध एक असा सामना होता. दर दोन महिने बारा दिवसांनी बाईंची बदली होते. सदाशिव पेठेतून,नारायण पेठेत तर कधी चिंचवड तर कधी बिबवेवाडी.

एका बाईला एकच मुलगा नवरा लवकर गेला. मुलाला लहानाचे मोठे केले. आता त्याच्याच डोक्यावर बसून दळण दळत आहेत. उपकार झाले जन्माला घालून अशीच म्हणायचे बाकी ठेवले आहे.

थोडक्यात सांगायचा उद्देश समाजात भावनिक भागांक जवळपास नाहीच म्हणले तरी वावगे ठरणार नाही.

भावनांना अचूकपणे समजणे, आयुष्य सुलभ करण्यासाठी भावनांचा वापर करणे,आणि भावनांचे व्यवस्थापन करणे," हे सर्व नदारद आहे. प्रत्येक जण गरजे प्रमाणे वागतो. मग तो तरूण असो किंवा म्हातारा. यात एक त्रास देणारा व एक घेणारा. प्रत्येकावर अवलंबून आहे की कसे वागायचे,बाकी समाजाचे काय....

कुछ तो लोग कहेंगें....

हा जटील प्रश्न प्रत्येक कुटंबाने आपआपला सोडवावा, हेच बरे. यात काही नियम नाहीत पण गाईड्लाईन्स असू शकतील.

आपल्यापुरते बोलायचे तर धरणीला पडून अवलंबित होऊन मृत्यू आपल्याला येऊ नये अशीच इच्छा ठेऊ शकतो. पण तसेच घडेल असे नाही.

पुर्वी प्राथमिक शाळांमधे वर्ग चालु होण्यापुर्वी १० , १५ मिनिटे वेगवेगळी बालगीते स्पिकर वर लावत असत . तेव्हा हे गाणे बरेचदा ऐकायला मिळत असे.

लेखाबद्दल , कदाचित मुलीचे आणी आईचे नाते हे वेगळेच ( व्यवहारा पलिकडचे ) असल्यामुळे , वयस्क आईचे हट्टी वागणे हे मुलगी सहन करत असेल .

ज्येष्ठांकडून हे सतत ऐकणे नको नको वाटते.
दुसरे काहीच बोलत नाहीत.
टाचा दुखतात पाय दुखतात सगळं दुखतं. हे आणि ते. दवाखान्यात गेलो. औषधे घेतली. हा डॉक्टर भंगार आहे तो चांगला आहे. दुखण्याशिवाय आणि मेडिकल गोष्टींशिवाय एकही विषयवार माझ्या घरातले ज्येष्ठ लोक बोलत नाहीत. खूप वैतागवाणे वाटते. मी तर सासऱ्यांना व्हॉट्सअपवर वगैरे ब्लॉक मारला आहे. त्यांच्याशी दोन वाक्ये देखील बोलू वाटत नाही.
यांना रेग्युलर कॉल केला तर दुसरे काहीच बोलत नाहीत. प्रकृतीच्या तक्रारी आणि कशाची तरी किरकिर किंवा अतिशय फालतू सल्ले.

आर्ट ऑफ संवाद किंवा तसले कोर्सेस १५ वर्षे कंपल्सरी करायला पाहिजेत हिंदी सक्ती पेक्षा. पुढच्या माणसाच्या आयुष्यात काय चालले आहे काय नाही याचे या ज्येष्ठांना काही नसते. सतत मी मी चालले असते.

या उलट माझे आजोबा जे ९०+ आहेत ते मात्र जुन्या आठवणी सांगत बसतात आणि त्या खूप गमतीशीर असतात. पाऊस पाणी वगैरे झाल्यावर आज इथे मासे धरले, तिकडे हा भेटला, इकडे हे खाल्ले, गाडीचा पार्ट असा बसवायचा असे काहीतरी त्यांना सांगायचे असते. तब्येतीच्या तक्रारी करतात पण त्या कधी जाणवून ना देता सटली करतात.

एखाद्या माणसाला मोठा कॉल केला तर मी कॉल झाल्यावर आता थोडक्यात कोणत्या विषयावर बोललो आणि त्या माणसाचे महत्त्वाचे अपडेट्स लिहून ठेवतो मोबाईल मधे. त्यामुळे पुढच्या कॉल मधे रिपिटिशन होत नाही आणि पुढच्या माणसाला अश्यर्य वाटते की मला सगळं लक्षात आहे. खुपदा मित्रांच्या मुलांची नावे चटकन आठवत नाहीत. अशा वेळेस हे नोट्स कामी येतात.

आता म्हातारपण म्हंटल्यावर अंडरलाईन कंडिशन असणे सहाजिकच. म्हणून सतत त्यावर चर्चा योग्य नाही. समोरचा व्यक्ती बघून बोलायला हवे.

उतारवयात काही ना काही रिकामटेकडे उद्योग मागे लावून घेतले पाहिजेत.

अस्मादिक सत्तर पार करत आहे. सर्व कौटुंबिक जबाबदार्या पार पडल्यात. माझे स्वतःचे एक शेड्युल आहे.ते मी काटेकोर पणे,अर्थात सवयीचा भाग ,पाळतो.

कायप्पावर वर्ग मित्रांचा समुहातील अनेक मित्र जे सतत आपण म्हातारे झालो आहोत आणी कसे वागायचे यावर ढकलपत्रे टाकत असतात त्यांना फाट्यावर मारतो.

तुकोबाराय म्हणतात,

सुख देवास मागावे
दुख देवास सांगावे

मी तर म्हणेन कुणालाच काही सांगू नये.

एक नव्वदी जवळचे मिपाकरांना भेटलो होतो. शेंगदाणे,गोड,तळके सर्व पदार्थ मनसोक्त खात होते. आजही ते एक कि मी चालतात. काही त्रास विचारले तर म्हणतात त्रास नाही हाच मोठा त्रास आहे.

आमच्याकडे उलटी गंगा आहे ;)
निवृत्तीनंतर आईबाबा दोघेही पहिल्यांदा फीट झाले,कारण त्यांनी स्वतःकडे पुन्हा नव्याने लक्ष द्यायला सुरुवात केली.अनेक लोकांना जोडले गेले.स्वत: खुश राहतात , आम्हांला खुश ठेवतात.उलट मीच सगळ्यांमध्ये हे दुखणं ते दुखणं करत असते ;)

पु ले शु

संवेदनशील विषय आहे खरा . . .

एल पी जी,एम एन जी एल,इन्डक्शन, विद्युत चुली आल्या तरी मराठीतली म्हण काही बदलली नाही. कारण माणसांचे स्वभाव अजून तसेच आहेत.

यावर मी एक उपाय शोधला आहे सिलेक्टिव्ह डेफनेस, जास्त त्रास करून घ्यायचा नाही..

छान लेख.
आणि डॉ. खऱ्यांचे प्रतिसादही आवडेल.