चंद्रयान-२

isro ला करायला काही नव्हते म्हणून चांद्रयान २ केले!

त्या प्रगत देशांनीही स्वतः खर्च न करता 'इस्रो' ची सर्वीस वापरुन 'कॉस्ट कटिंग' केलंय. तर आता 'इस्रो' ला त्यामधुन बराच आर्थिक फायदा झाला असेल आणि त्यातुन या मोहीमा केल्या असतील तर माहीत नाही. कारण 'इस्रो' ने मग काय करावे मग हा त्यांचा प्रश्न आहे. मग, गो चंद्रयान (२) !

for starter इस्रो हि या देशाची गरज आहे. ब्रेन ड्रेन नाही. ह्या अवाढव्य देशाच्या वेगवेगळ्या गरज पूर्ण करायला अवकाश संशोधनाचा हातभार आहे. हि इस्रोने प्रक्षेपित केलेल्या उपग्रहांची यादी बघा. ISRO Satellites त्यात अतिशय वेगवेगळ्या उपयोगाचे उपग्रह आहेत नेव्हिगेशन यंत्रणेसाठी IRNSS उपग्रह आहेत. भारताच्या कृषिक्षेत्राचे मापन करणारे risat उपग्रह आहेत, TV साठी आणि फोन्स साठी कम्युनिकेशन उपग्रह आहेत. सो इस्त्रो आणि त्यांचे (आपले) उपग्रह हे ब्रेन ड्रेन नसून आपल्या रोजच्या जीवनाची गरज आहे.
मग आता केवळ उपग्रह का नाही? कशाला चंद्र, मंगळावर जायचे. लक्षात घ्या विज्ञान हे साचून राहणारे नाही. जशी जशी आपली प्रगती होते तसे तसे नवीन नवीन क्षेत्र शोधणे त्यात मूलभूत संशोधन करणे आणि प्रगतीचे नवीन मार्ग शोधणे हे आपल्या मानवी प्रगतीचे गमक आहे.
आणि हे काम इस्रोने का करायचे तर कारण इस्रो त्यात टॉप ऑफ द टॉप आहे

हे मी लिहिलेलं नाही. कायप्पा फॉरवर्ड आहे. पण माहितीपूर्ण आहे. जसंच्या तसं इथे देत आहे.

इसरो: साधी माणसं, अफाट कर्तृत्व.

ठरलेल्या वेळी म्हणजे 22 जुलै 2019 रोजी दुपारी 2 वाजून ४३ मिनिटांनी इसरोचं चांद्रयान २ आकाशात झेपावलं. १५ जुलैच्या रात्री आढळलेला तांत्रिक बिघाड दुरुस्त करून आजच्या दिवशी चांद्रयानाने उड्डाण घेतल्यावर प्रत्यक्षात आणि टीव्हीकडे डोळे लावून बसलेल्या अनेक भारतीयांनी सुटकेचा श्वास टाकला असेल. उड्डाणाच्या आधी काउन्टडाउनच्या वेळी जाणवणारी धडधड उड्डाण झाल्यावर सामान्यांसाठी थांबली असली तरी पुढचे ४८ दिवस चांद्रयान २ चंद्रावर पोहोचेपर्यंत आणि त्यानंतर १५ दिवस अपेक्षित निरीक्षणं हाती येइपर्यंतचा काळ इसरोच्या शास्त्रज्ञांसाठी कसोटीचा असणारे. सव्वातीन लाखा किलोमीटरपेक्षा जास्त अंतरावर जराही माहिती नसलेल्या 'टोटल ब्लाइंड स्पॉट' असलेल्या चंद्राच्या दक्षिण भागात चांद्रयान २ नेऊन उतरवणे, हे आपल्यासारख्या सामान्य माणसांच्या बुद्धीच्या पलीकडचं आहे. वेगवेगळ्या प्रकारची गणितं करून कमीतकमी इंधन वापरत चंद्राच्या कक्षेत एखादं यान स्थिर करणं आणि नंतर त्याद्वारे माहिती मिळवणं, हे आपल्यासाठी भयंकर अगम्य आहे. बरं गम्मत म्हणजे हे सगळं हाताळणारी इसरोच्या नियंत्रण कक्षातली माणसं ही आपल्याबरोबर टपरीवर चहा पिणाऱ्या माणसांच्या इतकीच साधी दिसत होती. त्यातल्या अनेकांच्या कपाळावर गंध होतं. त्यांची बुद्धी, त्यांचं अफाट काम, त्यांचा आधुनिक विज्ञानाचा मार्ग ह्याच्यात त्यांची श्रद्धा अडसर ठरत नसावी, असा माझा कयास आहे.
ह्या सर्व शास्त्रज्ञांमध्ये कैलासवदीवु अर्थात के सिवन हे एव्हाना सर्वांना परिचित इसरोचे प्रमुखही होते. सिवन हे अत्यंत गरीब आणि सध्या कुटुंबातून आलेले आहेत. त्यांचे वडील फक्त एकरभर जागेत भातशेती करत. तामिळ मिडीयममधून शिक्षण पूर्ण केलेल्या सिवन ह्यांनी गणितात बीएस्सी केलं. नंतर मद्रास इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून एरोनॉटिकल इंजिनीरिंग आणि पुढे त्याच विषयात आयआयएससीतुन मास्टर्स केलं. २००६ साली त्यांनी आयआयटी मुंबईतून आपली पीएचडी पूर्ण केलीय. १९८२ साली सिवन इसरोत रुजू झालेत.
उड्डाणाच्या आधी चेहऱ्यावर न काळजी वा भिती आणि पहिल्या महत्त्वाच्या पायऱ्या पूर्ण झाल्यावर ना जल्लोष, ना हर्षोल्लास. परिपूर्ण, परिपक्व आणि विद्वत्तापूर्ण स्थितप्रज्ञता श्री सिवन ह्यांच्यासकट इसरोच्या नियंत्रण कक्षात इतर सर्वांच्या देहबोलीतून दिसत होती.

अमेरिकेच्या नासाप्रमाणेच इसरो ही जगातली एक अत्यंत प्रगत अंतराळ संस्था आहेत. विकिपीडियाच्या माहितीनुसार इसरोत आजमितीला १६,८१५ लोक काम करतात. ही संख्या नासाच्या जवळपास आहे. मात्र इसरोला भारत सरकारकडून मिळणारा निधी १२ हजार चारशे कोटी रुपये आहे तर अमेरिकन सरकार नासाला २ लाख कोटी रुपये पुरवते. दोन्ही संस्थांमधला हा एक मोठा फरक आहे. कमीतकमी पैशात यशस्वी मोहिमा राबवणं ही इसरोची खासियत म्हणायला हवी. मंगलयान मोहीमेचा एकूण खर्च होता ४०० कोटी रुपये जो हॉलिवूडच्या अनेक चित्रपटांपेक्षा कमी होता. चांद्रयान २ चं बजेट आहे ९४० कोटी रुपये. म्हण्जेच फक्त बाहुबली २ च्या कमाईमध्ये दोन चांद्रयान मोहिमा होऊ शकतील आणि बीसीसीआयला आयपीएलच्या लिलावातून मिळालेल्या पैशातून तब्बल सोळा चांद्रयान मोहिमा होऊ शकतील. इसरो किती कमी पैशात सगळं भागवते ते कळावं (आणि भारतीय लोक आपला पैसा कुठे ओतत असतात हेही कळावं) ह्यासाठी हे आकडे. त्यामुळे मिळणाऱ्या निधीचा वापर करून इसरोने केलेली वाटचाल ही नक्कीच अभिमानास्पद आहे.

चांद्रयान २ ही भारतासाठी जशी एक मोठी मोहीम आहे, त्याचप्रमाणे इसरोची पुढच्या वर्षीची सुर्यावरची मोहीम ही देखील महत्त्वाची असणारे. त्यासाठी इसरो आदित्य-एल १ ह्या यानावर काम करते आहे. हे यान पृथ्वीपासून १५ लाख किलोमीटर अंतरावर स्थिरावून आपली निरीक्षणं इसरोकडे पाठवेल. सर्व जगभरातला सूर्य मोहिमेचा हा पहिला प्रयत्न असणार आहे.
मागील वर्षी १५ ऑगस्टला पंतप्रधान मोदींनी भारताच्या पहिल्या मानवी मोहिमेची घोषणा केली होती. 'गगनयान' ह्या नावाची ही मोहीम २०२२ पर्यंत अपेक्षित आहे. त्याचबरोबर शुक्र ग्रहाचा अभ्यास करण्यासाठी 'शुक्रयान' ही मोहीमसुद्धा प्रस्तावित आहे.
अंतराळ मोहिमेपेक्षा जास्त काम इसरो इतर उपग्रहांवर करतेय. कारण ती आपल्या देशाची ती गरज आहे. इसरोच्या उपग्रहांनी दिलेली हवामानाची माहिती आणि सुरक्षेसाठीची पडताळणी ही दोन महत्वाची कामं गेल्या काही महिन्यात भारताला अत्यंत उपयोगी पडली आहेत.
स्कॅटसॅट-१, ओशनसॅट-२ आणि पोलार ऑरबीटिंग मिनिएचर सॅटेलाईट ह्यांनी मे महिन्यात ओरिसाच्या किनाऱ्यावर आलेल्या फणी वादळाच्या वेळी दर पंधरा मिनिटाला अचूक माहिती पुरवली होती. त्या माहितीच्या आधारे साडेअकरा लाख लोकांचं सुरक्षित स्थलांतर करून मोठी जिवीतहानी टाळण्यात यंत्रणांना यश मिळालं होतं.
ह्या व्यतिरिक्त कोरसॅट- १ आणि कोरसॅट- २ हे दोन अत्यंत महत्त्वाचे उपग्रह भारताच्या ताफ्यात आहे. ह्यातला कोरसॅट- २ हा उपग्रह साधारण दीडेक तासात पृथ्वीप्रदक्षिणा करतो. ६५ सेंटीमीटर इतकं कमी त्याचं रेझोल्युशन आहे. (चीनच्या उपग्रहाची क्षमता ५ मीटर इतकी आहे.) अगदी पाकिस्तानी सैन्याच्या मुख्यालयात किती गाड्या आहेत हेही हा उपग्रह टिपू शकतो. पाकव्याप्त काश्मिरमध्ये केलेल्या सर्जिकल स्ट्राईकमध्ये ह्या उपग्रहाची फार मोठी मदत भारतीय सैन्याला झाली होती.
सायकलवरून सामान वाहून नेण्यापासून ते सूर्यचंद्रांना गवसणी घालण्यापर्यंतच इसरोचा प्रवास प्रत्येक भारतीयासाठी अभिमानस्पद आहे. अंतराळ आणि अवकाशाच्या संशोधनात भारताची परंपरा फार गौरवशाली आहे. इसरोच्या यशाने ती उत्तरोत्तर उजळत जावो.

मै पयलेईच बोल्या, अजून कुणाला ठसका कसा नाही लागला!

पैलवान — 3 Jul 2019 - 18:10
देशात इतके लोक गरीब असताना चांद्रयान, मंगलयान कशाला पाहिजे?

पैलवान — 3 Jul 2019 - 18:11
अमुक नसताना तमुक कशाला पाहिजे?

पैलवान — 3 Jul 2019 - 18:11
देशात अजून सगळी गावे रस्त्यानं जोडली गेली नसताना बुलेट ट्रेन कशाला पाहिजे?

पैलवान — 3 Jul 2019 - 18:12
चंद्रावर जाण्यासाठी केलेल्या खटपटीतून लागले हे इतके शोध

खालील दुव्यावर तुम्हाला, अवकाशसंशोधनामुळे तुमच्या-आमच्या-सकट असंख्य सामान्य माणसांच्या उपयोगी असलेले फायदे मिळालेले दिसतील...

https://www.misalpav.com/comment/1037942#comment-1037942

हे फार बेसिक उत्तर आहे. जालावर जरा खोलवर विचारणा केलीत तर अजून शेकडोंनी फायदे सापडतील.

यामध्ये, "एकातून निघाणारा दुसरा फायदा (रिपल् इफेक्ट)" या प्रकारचे फायदे पकडलेत तर संख्या काही हजारांत किंवा लाखांतही जाऊ शकेल.

उन्मेष सर्वप्रथम ६ वर्षांच्या मिपा कारकिर्दीत तुम्हाला आता लेख लिहायची इच्छा झाली याबद्दल आपले अभिनंदन आणि पुलेशु

आता आपल्या काही प्रश्नांना प्रतिप्रश्न विचारतो उत्तरं मिळतील अशी अपेक्षा न मिळाल्यास हरकत नाही

माझा प्रश्न आहे, कि आपल्या देशात, जिथं बेसिक प्रश्न आहेत (अजुन तरी) त्या देशाला चंद्र मोहीमेची सध्या काय गरज आहे ? म्हणजे थोड्क्यात जे ९७८ कोटी रु जे खर्च झालेत, त्याचे एक्सॅक्ट रिटर्न्स काय आणि कुणाला मिळणार आहेत ? स्वतापुरता विचार करायचा म्हटला, तर याचा मला काय फायदा झालाय ?

सरकार भारतात अश्या ठिकाणी रस्ता बांधते आहे जिथे कधी भविष्यात जाणार नाही म्हणून तिथे रस्ताच बांधायचा नाही असं कसं ?
त्या रस्त्याचा तुम्हाला काहीही फायदा नाही पण दुसऱ्याला तर आहे ना
मुख्य म्हणजे सरकार स्वतःपुरता कधीच विचार करत नाही

जिथं सायंटीफीक ब्रेन ची खरच गरज आहे, जिथं पैशांची खरच गरज आहे , तिथं या दोन्ही गोष्टिंचा वापर न करता, असल्या गोष्टींमधे दोन्ही का वापरल्या (वाया घालवल्या) जातायत ? माझ्यामते हे खरं ब्रेन ड्रेन आहे.

लोकं मोठाल्या पगाराची नोकरी पटकावून दुसऱ्या देशात जातात त्या ब्रेन ड्रेन बद्दल किंवा बॉलिवूड मध्ये मोठ्या मोठ्या खर्चिक बजेटचे चित्रपट बनतात तिथे पैसे वाया घालवल्या जात नाहीत का ? या बद्दल आपण कधी आवाज उठवला अथवा ते थांबवण्यासाठी काही कृती केली आहे का ?

'स्पेस रिसर्च' प्रोग्रॅम कॅन मोस्ट्ली बी कन्सीडर्ड ओन्ली अ‍ॅज अ हॉबी, अँड नथींग मोर ..! आता हे असले "शौक' आपल्या देशाला सध्यातरी (त्याची खरच गरज आहे का ही गोष्ट वेगळी ) किंवा आता बेसीक प्रश्न सुटले आहेत, आणि आता काय करायचा टाइमपास अशी वेळ येण्याआधी परवडण्यासारखे आहेत का ?

'स्पेस रिसर्च' प्रोग्रॅम हि हॉबी आहे हा निष्कर्ष आपण कोणत्या गृहीतकावरून काढला ? ज्या देशात 'स्पेस रिसर्च' प्रोग्रॅम नाहीये त्यांचे तरी बेसिक प्रश्न पूर्णपणे सुटले आहेत का ?

स्पेस प्रोग्रॅम मधे भारत जर नसेल, तर काय बिघडणार आहे ? बाकीचे जे देश नाही आहेत, ते काय बंद पडलेत का ?

'स्पेस रिसर्च' प्रोग्रॅम मध्ये जर भारत नसेल जागतिक महासत्ता म्हणून एक गोष्ट असते तिच्यात मागे पडेल आणि ज्या देशात 'स्पेस रिसर्च' प्रोग्रॅम नाही त्यापैकी किती देश जागतिक महासत्ता आहेत हे हि सांगा ? आता जागतिक महासत्ता म्हणजे काय हे आपल्या सारख्या सुज्ञास काय सांगावे

बघा जमलं तर द्या ऊत्तर नाहीतर बाउन्सर म्हणून सोडून द्या

मायकेल फॅरेडेंंना एका बाईंनी विचारले, "तुमच्या शोधांचा सामान्य माणसाला काय उपयोग?"
ते म्हणाले "बाईसाहेब, नुकत्याच जन्मलेल्या बाळाचा समाजाला काय उपयोग?"

J Thompson बरोबरही हेच झालं, electron चा समाजाला काय उपयोग?

आज कळतंय, त्यांच्या कामाचा आपल्यावर काय परिणाम होतो आहे.

कायप्पावरून आलेलं इथे चिटकवतोय. मला इतकं चांगलं लिहिता आलं नसतं.

उदाहरण-१

ओडीशात १९८० मध्ये मोठे चक्रीवादळ आले - १ लाख मृत्युमुखी
ओडीशात १९९९ मध्ये तितकेच मोठे चक्रीवादळ आले - दहा हजार मृत्युमुखी
ओडीशात २०१६ मध्ये तितकेच मोठे चक्रीवादळ आले (फणी) - ० मृत्युमुखी

कोणामुळे? इस्रो... १९८० मध्ये आपल्याकडे आकाशात डोळे अजिबात नव्हते - ज्यांचे होते त्यांनी वादळाबद्दल सांगायची तसदी घेतली नाही. १९९९ मध्ये आपले डोळे आकाशात आले (कमजोर का असेना) - वादळाची माहिती बऱ्यापैकी आगाऊ समजली. लोकसंख्या कैकपटीने वाढलेली असून सुद्धा मृत्यू १९८०च्या फक्त १०%

२०१६ आपल्याकडे खूप प्रगत डोळे अंतरिक्षात आहेत. वादळाबद्दल इत्यंभूत माहिती कळली. लोकसंख्या १९९९ पेक्षा भरपूर वाढलेली असुन हि शून्य मृत्यू..

उदाहरण २
हात-पाय गमवावे लागलेल्या लोकांना लाकडी प्रोस्थेटिक लावावे लागत. आता हलके Titanium चे मिळतात. कुणामुळे अवकाश संशोधनात लागणाऱ्या हलक्या पण कणखर अश्या मटेरियल च्या गरजेतून लागलेल्या शोधामुळे.

चंद्रयानात उपयोगी याव्यात म्हणून शोधल्या गेलेल्या लहान-लहान स्पिन-ऑफ सब-सिस्टम जेव्हा मार्केटमध्ये येऊ लागतील तेव्हा याची महती समजू लागेल.

आणि जरी नाही आल्या - तरी भारतात बसून कुणी चंद्रावरचे रोवर चालवायची ताकद राखतो, यात खूप मोठी उपलब्धी आहे. - अंबरीश फडणवीस फेसबुक वर

आजच्या लोकसत्ते मधिल "संशोधनाचे नेमके उद्देश जनतेस कळावेत" ह्या शिर्षकाचे पत्र
https://www.loksatta.com/lokmanas-news/readers-letters-reaction-from-lok...

चंद्रयान हे भारतीय तंत्रज्ञानास एक आव्हान आणि आवाहन आहे.
यामुळे आपण आपली क्षमता शाबीत करतो.
अण्वस्त्र सज्जतेचा वास्तवात काहीही उपयोग नाही हे माहीत असूनही शत्रु राष्ट्राला जरब म्हणून त्याचा अप्रत्यक्ष वापर होतो.
चंद्रयान मिशनचे संशोधन भविष्यात येत असलेल्या आय ओ टी साठी उपयोगी ठरेल
( भारतात मायक्रोसॉफ्ट सारखे संशोधन का होत नाही असे विचारणारेही बरेच आहेत इथे)

चंद्रावर काय संशोधन करणार आहे ते मला माहीत नाही.

तर आता 'इस्रो' ला त्यामधुन बराच आर्थिक फायदा झाला असेल आणि त्यातुन या मोहीमा केल्या असतील तर माहीत नाही.

हि जिलबी इथे का पाडली आहे माहित नाही....

कारण 'इस्रो' ने मग काय करावे मग हा त्यांचा प्रश्न आहे. मग, गो चंद्रयान (२)!

इस्रो ला जे करावेसे वाटले ते त्यांनी केले कि, तुमची परवानगी नाही घेतली म्हणून रागावला आहात का तुम्ही? एक गोष्ट खरी आहे, अंतराळ संशोधनापेक्षा आणखीन एखादी संस्था स्थापन करून आधी देशातील काही लोकांची दळभद्री मानसिकता बदलण्यासाठी प्रयत्न करण्यास प्राधान्य द्यायला हवे.

आता मिपावर असल्या चर्चा उघडून, त्यांवर खल करून तुमचा वेळेचा अपव्यय होण्याव्यतिरिक्त अजून कोणता फायदा तुम्हाला होतो?
आपण भरपूर गोष्टी उगाचच करत असतो.. नकळत. मग आधी तो वेळ वाचवून सत्कारणी लावून मग अशी चर्चा सुरू केली पाहिजे, कसं?

फारच डाव्या विचारसरणीचे विचार वाटले .. माझा पास :)

हे कशाला पाहिजे हा विचार तुम्हाला पडला. आता ते पटवण्याचं काम आम्ही करूच . पण सध्यातरी हा वायफळ खर्च आहे हे मत खोडायला जरा अवघडच आहे.

वकीलसाहेब, मंदारसाहेब आणि डॉक्टर साहेब यांना धन्यवाद.

इसरो ची स्थापना सण १९६९ मध्ये झाली तेव्हा तर आपल्या देशाची परिस्तिथी काय असेल आणि कशी असेल (तेव्हा आम्ही या भुतलावर नव्हतो ) पण तेव्हाच्या राज्यकर्त्यांनी आणि आपल्या सारखया सजग नागरिकांनी हा प्रश्न उपस्थित केला असता कि कशाला इसरो आणि संशोधन तर .....

अहो, फक्त 978कोटी आहेत ते. त्यात काय मोठं!
978कोटी÷125कोटी लोक=7.80.
तुमच्या वाट्याला फक्त 7रूपये80पैसे आलेत.
शांत बसा.

science वगैरे .....विळी हातोडी पुरेसे आहे जगायला......नाही का? :D .... diesel सायकल शोधली नसती तर एंजिने आज नसती.....थेअरी ऑफ रेलॅटिव्हिटी नसती तर आज GPS पण नसते...अजून बरंच काही काही असेल....संशोधन करणारे प्रॉडक्ट डेव्हलोपमेंट करत नसून फक्त नवं नवीन शोध घेत असतात .....पण मार्केट आणि त्यात काम कारण्यारांची मानसिकता वेगळी असते.....आपण उपयोगिता शोधात असतो आणि त्याचे मूल्य किंवा भाव एवढेच बघतो...संशोधक सर्जनशील वृत्तीने आणि फक्त कुतूहल आणि ध्यासापोटी ते शोध लावत असतो...अर्थात पुढील अर्थ किंवा बाजार व्यवस्था त्याचे उपयोजन करून फायदे सर्वसामान्य माणसं पर्यंत पोचवतेच...

हे म्हणजे प्रियांका चोप्राने तिला अस्थमा आहे म्हणून चांद्रयानाला विरोध कारण्यासारखं झालं

चांगला प्रश्न आहे. यांच उत्तर आपण स्वतः शोधायचा प्रयत्न केला असेलच. नसेल तर काही लिंका खाली डकवतोय. त्यावरील तुमचे मत वाचायला आवडेल.

ह्या लेखानुसार, स्पेस प्रोग्रामवर खर्च केलेल्या एक डॉलरचा एकूण फायदा $ 8 ते $ 10 दरम्यान आहे.

नासाच्या संकेतस्थळावर हा पेपर आहे.

भारतात असा अभ्यास अजुन एक तर झालेला नसावा किंवा सार्वजनीक केलेला नसावा. मला वयैक्तीक दुसरे कारण असावे असे वाटते.
बाकी तत्वतः भारत सरकार१९९९७-९८ पर्यंत तरी बाह्य अवकाशात कुठलाही उपग्रह पाठवण्यास फारसे आग्रही नव्हतेच. जेंव्हा खर्च आणी (मूर्त आणि अमूर्त) फायद्याचे समीकरण जुळते तेव्हांच अशा प्रकारचे प्रकल्प हाती घेतले जातात. भारता सारख्या लोकशाही असणार्‍या देशात जिथे कॅग सारखी स्वायत्त संस्था सर्व खर्चाचा आढावा घेते, तिथे सर्वसाधारणपणे कुणा एकाला झटका आला म्हणुन असे प्रकल्प होत नसतात यावर दुमत नसावे.

भारताची चंद्राच्या न दिसणाऱ्या भु भागावर उतरण्याचा जो प्रयत्न केला आहे ते काम अतिशय अभिमान स्पद आहे ते त्या साठी सर्व संशोधक आणि त्यांचे सहकारी ह्यांचे मनापासून अभिनंदन
पृथ्वी व्यतिरिक्त दुसऱ्या ग्रह गोलांचा अभ्यास करून आपल्याला बरीच नवीन माहिती मिळू शकते आणि त्या माहितीचा भविष्यात मानवी हितासाठी उपयोग करता येवू शकतो.
आकाश संशोधनाच्या मोहिमेत अमेरिकेची नासा ही संस्था आघाडीवर आहे .
चंद्र च काय सूर्य माले तील सर्व ग्रह ,धूमकेतू ह्यांचा अभ्यास कोणत्या ना कोणत्या मार्गाने ते करत आहे आणि अत्यंत विस्मयकारी माहिती जगाला देत आहे .
त्यांचे एक यान तर सूर्यमाला भेदून अनंताकडे कडे प्रवास करत आहे .
जपान न तर धूमकेतू वर यान उतरवून जगाला धक्का दिला आहे .
पण अशा मोहीम गरजेच्या आहेत त्या साठी खर्च होणारे पैसे हे बिलकुल पैस्याचा अपवय नाही उलट अजुन बजेट वाढवलं पाहिजे .
देशात अडचणी आहेत ,गरिबी आहे , रस्ता सारखा सुविधा नाहीत हे प्रश्न निर्माण होण्ामागे फक्त विकास योजनांना कमी पैसा मिळतो हे कारण नाही तर त्याला भारतीय लोकांची मानसिकता कारणीभूत आहे .
सार्वजनिक संपत्ती ची हानी पोचवण्यात भारतीय लोकांचा हात कोण्ही धरू शकत नाही .
त्या बरोबर अप्रमनिका पना तर ठासून भरला आहे त्या मुळे रस्ता बनवायला जिथे २ रुपये लागतील तिथे २० रुपये खर्च करावे लागतात आणि सार्वजनिक पैस्याच apvay होतो

चंद्रावर पोचायला ९७८ कोटी रुपये आणि ४८ दिवस? केवढी ही उधळपट्टी...

हे इस्त्रोवाले आम्हाला भेटले असते तर २० रुपयात आणि १० मिनिटात आम्ही त्यांना चंद्रावरच काय मंगळावर सुध्दा पोचवले असते.

लै कडक माल असतो आपल्याकडचा. आपल्या मिपा मित्रांना तर आम्ही तो फुकट उपलब्ध करुन देउ शकतो.

दोस्तांसाठी कायपन, कालपन, आजपन, उद्यापन

पैजारबुवा,

चंद्रावर पोचायला ९७८ कोटी रुपये आणि ४८ दिवस? केवढी ही उधळपट्टी...
--

यातील उधळपट्टीचा मुद्दा सोडला तरी,
साठच्या दशकात अमेरिका फक्त चार दिवसात चंद्रावर पोहचली होती मग आज सर्व अत्याधुनिक यंत्रणा सोबतीला असताना भारताला चंद्रापर्यंत पोहचयाला ४८ दिवस का लागणार आहेत ?

मला वाटतं आपण जे रॉकेट वापरलं आहे त्याची ताकत कमी असली पाहिजे .
त्या मुळे आपल्याला चंद्रा वर पोचायला जास्त वेळ लागत असावा .
तो काही मोठा प्रश्न नाही प्रचंड ताकत असलेलं रॉकेट सुद्धा बनवू आपण एक दिवस .
आपल्या कौतुक हवे की साधनसामुग्री ची कमतरता असून सुद्धा आपण चंद्रावर यान पाठवतो आहे .
अमेरिकी शी तुलना करून भारता चे यश नाकारत नाव ठेवण्यात काही अर्थ नाही

चांद्रयान मोहिमेच्या बाजूने लिहिणार्‍या बाबांनो आणि बायांनो ! एक गोष्ट ध्यानात घ्या. कोणताही माणूस चर्चा कशाकरता करतो ? बहुतेक माणसे अगोदर बाण किंवा गोळी मारतात आणि मग त्या जागेभोवती वर्तुळ काढत असतात. चर्चा करणार्‍याचा उद्देश स्वतःचे मत परिवर्तन करायचा नसतो तर स्वतःच्या मताला पाठींबा मिळवायचा असतो. (अपवाद क्षमस्व !) त्यामुळे तुमचे एवढे लांबलचक प्रतिसाद नका लिहू बरे ! आता तुमचे प्रतिसाद वाचून ३ र्‍या चांद्रयान मोहिमेला पाठींबा मिळणार आहे काय ? त्यामुळे जमले तर लेखकाच्या मताला पाठींबा द्या बरे !

उन्मेष, मी तुमच्या मताशी सहमत आहे. खरोखर चांद्रयान मोहिमेचा काहीच फायदा नाहीये. तसे तर या जगातल्या कोणत्याही कृतीला काही अर्थ नाहिये. जग मिथ्या आहे हे साधू संतांनी सांगूनच ठेवले आहे. त्यामुळे या जगातील कोणत्याही गोष्टीचा तसा काहीच फायदा नाहिये.

https://epaper.loksatta.com/2257853/loksatta-nasik/26-07-2019#page/6/2

ज्यांना सिविलायझेशन चे वेगवेगळे टाईप्स माहिती आहेत त्यांना असे मूर्खासारखे प्रश्न पडणार नाहीत.

मिपावर असल्या जिलब्या पाडण्यापेक्षा अभ्यास वाढवा जरा. हवी तितकी माहिती आंतरजालावर उपलब्ध आहे.

काय ठरलं मग?

आउटर स्पेस रिसर्च इज ओन्ली अ हॉबी अँड नॉट नॅशनल एमर्जन्सी !

संपूर्णपणे अज्ञानातून केलेलं विधान

विरोधी पक्षांची भूमीका काय आहे?

त्यांनी काळे झेंडे दाखवले का?