रेल्वे अपघाताचं कारण

लिन्क = दुवा.

लेखाबरोबर बरेचदा सहमत आहे. कवचमुळे हा अपघात टाळता आला नसता. कोरोमंडल एक्स्प्रेस ही चुकीमुळे लुप लाइन मध्ये घुसल्याने हा अपघात झाला. जरी गतिरोधक (ब्रेक) दाबले तरी रेल्वे तीच्या गतीनुसार काही किलोमीटर अंतर पुढे जाते. जर ते अंतरामध्ये कोणतेही अडथळे असतील तर नसेल तर कवचसुध्दा काहीही करु शकणार नाही.
कोरोमंडल एक्स्प्रेसचे डबे हावडा एक्प्रेसच्या डब्यांना लागले हा एक योगायोग आहे. जर हावडा एक्प्रेस जर तिथे १ मिनीट असती तर बरीच हानी टळली असती.

या धाग्यावर या / इतर रेल्वे अपघातांवर चर्चा व्हावी, धाग्याच्या केरळ होऊ नये ही अपेक्षा.

माझा अंदाज असा आहे की लूप लाईनवरील मालगाडीचे डबे पूर्णपणे लूप लाईनवर गेले नसावेत, त्याचा शेवटचा भाग जर मेन लाईनवर राहिला असेल तर असा अपघात होऊ शकतो. दुसरी शक्यता अशी की मालगाडी खूप उशिरा लूप लाईनवर गेली आणि सांधे बदलण्याच्या आत पुढची गाडी पूर्ण वेगाने आल्याने ती लूप लाईनवर जाऊन मालगडीला मागून धडकली. या शक्यतेत एक्स्प्रेस गाडीला हिरवा सिग्नल सांधे बदलण्याच्या आत मिळाला कसा, हा तांत्रिक दोष असू शकतो. तुम्हाला काय वाटते?

घडलेला अपघात दुर्दैवी आणि दु:खदायक आहे. अजूनही रेल्वेचा प्रवास देवाच्याच भरवशावर चालू आहे, असे वाटले. रेल्वेचा प्रवास सुरक्षीत आणि अधिकाधिक अत्याधुनिक तंत्रज्ञानात प्रगती होऊन बदलांचे प्रत्यक्ष 'कवच' प्रवाशांना लाभले पाहिजेत. मृत्यूमुखी पडलेल्या प्रवाशांच्या कुटूंबियांच्या दु:खाबाबत सहवेदना आहेच, जखमींवर उपचार मिळून लवकर ते लवकर बरे व्हावेत.

-दिलीप बिरुटे

वरवर रेल्वे कर्मचाऱ्यांची चूक दिसत नाही. बाजबाजूच्या रुळांवरून जाणाऱ्या गाड्या घसरल्या आहेत. तिथे रेल मार्ग सरळ असल्याने गाड्या वेगात जातात आणि साधारण एकाच वेळी हावडा कडे येणाऱ्या आणि जाणाऱ्या गाड्या तिथे येतात हे ओळखून रुळावर घातपात केला असावा. संशयित तिथे आला, पटकन दोन्ही लाईन्सवर काही गडबड करून निघून गेला असणार. आजुबाजूच्या ठिकाणी चौकशी करावी लागेल. अपघाताने रूळच उखडले गेल्याने त्यातून काही कळणार नाही. ड्रायवरच काही प्रकाश टाकू शकतात. किंवा पुढच्या डब्यांत दाराशी उभे राहिलेले जखमी सापडले तर.

रेल्वेमध्ये सिग्नल कसे दिले जातात, रेल्वे लुप लाईन वर कशी टाकली जाते ह्याबद्दलची माहिती.
Rail Signalling Working Model - XI (Calling on signal - how & why it is used explained)

https://www.youtube.com/watch?v=6dVgBkUHgL0

२०२३ मध्ये अश्या प्रकारचे १९९०-८० ची आठवण करून देणारे अपघात घडू शकतात असे मला तरी वाटले नव्हते. कारणे शेवटी तांत्रिक असली तर रेल्वेची सुरक्षा यंत्रणा भरवशाची नाही हेच सिद्ध झाले आहे.

काल मी हे पराग ह्यांना खरडवहीतून कळवले होते. आता येथे त्याविषयी चर्चा सुरू असल्याने, तेच इथेही डकवत आहे.

"येथे एक simulated animation सविस्तर दाखवण्यात आलेले आहे.. मला ते समजले नाही. तुमचा हा विशेष प्रांत असल्याने येथे दुवा देत आहे. पाहा काही अर्थबोध होतो आहे का. तसा तो झाल्यास कृपया समजावून सांगावा.

https://twitter.com/rajtoday/status/1664846649607290881

हे बरेचसे अगम्य आहे, ह्याचे मुख्य कारण ते अ‍ॅनिमेटेड आहे. श्री. पराग ह्यावर टिपण्णी करतीलच. पण इथे रोख असाच दिसतो की एक प्रवासी गाडी चुकून मालगाडी उभ्या असलेल्या लूपलाईनवर वळवण्यांत आली. ओव्हर तो श्री. पराग.

याबाबत फारसे ज्ञान नाही. अपघाताच्या भीषणतेने हादरायला झाले आहे. रेल्वेसारख्या (रुळरुपी फिजिकली restricted movement वर आधारित) व्यवस्थेत एखादी ट्रेन दुसरीवर न आदळणे हे कोण्या स्टेशन मास्तरने एखादी कळ वेळेत दाबली की नाही यावर अवलंबून असेल तर भयानक आहे हे. कोणीतरी प्रकाश टाकावा माहीत असेल तर.

अशी बातमी आज टि व्ही वर बघीतली.

घडलेला अपघात हा घातपात की अपघात यावर ते प्रकाश टाकू शकतील.

मृत,जखमी यांच्या बद्दल संवेदना.
अपघातात मधे चुक मानवीय असण्याची शक्यता किंवा तांत्रिक हे लवकरच कळेल.

कितीही जरी तंत्रज्ञान पुढे गेले तरी झीरो एरर सिंड्रोम हे अशक्य वाटते.

अशा घटना सर्वत्र होतात. पण त्या इथे झाल्या की भारत किती मागासलेला आहे हे बोलण्याची संधी काही लोकं लगेच साधतात.

बालासोर जिल्ह्यातील बडागाम बाजार स्टेशनचा उप स्टेशन मास्तर फरार झालेला आहे.

क. तपस्वी,
अगदी बरोबर!

रेलवेचा सर्वांंगीण विकास न करता फक्त रेल्वेची मालमत्ता विकुन रेल्वेला फायद्यात दाखवणारे लालु प्रसाद ह्या लोकांचे हिरो.

वंदे भारत सारखी प्रगत रेल्वे मेक ईन भारत अंतर्गत भारतात आणावी त्यामुळे भारता बाहेरच्या भारत विरोधी लोकांच्या मनात द्वेष आहे, ते त्यांच्या डोळ्यात सलत आहे,

पराग आणी अपघाताच्या कारणांवर प्रकाश टाकणाऱ्या प्रतिसादकांचे आभार.

अपघाताची वेगवेगळ्या रिपोर्ट्स आणि मुलाखतीतून मांडलेली समरी
https://youtu.be/0pktiIEax9w

सदर रेल्वे घातपात हा दहशतवादी हल्ला आहे असे असू शकते.

कृती शब्दांहूनी बोलकी!
२ जूनच्या सायंकाळी ओडिशातील बालासोरमध्ये उगवलेला चंद्र जणू दुस-या दिवशीच्या पौर्णिमेच्या तयारीत असावा, इतका सुंदर दिसत होता.
परंतू त्या चंंद्राच्या अगदी समोरच मानवी जीवनावर मृत्यूचे काळे वादळ घोंगावत येत होते. श्वासांच्या चंद्राला ग्रहण लागताना आकाशातील चंद्र हताश होऊन पहात होता! काहीच क्षणांमध्ये खग्रास अवस्था झाली आणि काळोख पसरला. किंकाळ्यांनी आसमंत थरथरून गेलेला असताना त्याला सावरायला कुणीतरी धावून यायला हवं होतं......आणि तसं कुणीतरी धावत आलंच!
दत्तात्रय भाऊसाहेब शिंंदे त्यांचं नाव. जीवघेण्या रेल्वे अपघाताची खबर मिळाल्याक्षणापासून केवळ चाळीस-पंचेचाळीस मिनिटांत जिल्हाधिकारी तथा जिल्हा न्यायदंडाधिकारी,भारतीय प्रशासकीय सेवा अधिकारी श्री.दत्तात्रय भाऊसाहेब शिंंदे दुर्घटनास्थळी पोहोचले! घटनास्थळाकडे वेगाने जात असताना जसजशी त्यांना घटनेच्या गांभिर्याची माहिती मिळत गेली तसतसे त्यांनी आपलं प्रशासकीय आणि संपर्क कौशल्य पणाला लावून योजना आखल्या. तीन पैकी दोन रेल्वेगाड्या प्रवासी वाहतूक करणा-या...याचा अर्थ जिवितहानी मोठ्या प्रमाणावर असेल,याचा अंदाज बांधून साहेबांनी परिसरातील थोड्याथोडक्या नव्हेत, तर शंभरपेक्षा अधिक रूग्णवाहिका उपलब्ध करून घेतल्या. जवळच्या सर्वच्या सर्व रूग्णालयांना हाय अलर्टवर आणले. उपलब्ध असलेले सर्व वैद्यकीय अधिकारी कार्यक्षेत्रात कार्यरत असतील,अशी तजवीज केली. संपूर्ण बालासोर जिल्हा प्रशासकीय यंत्रणा युद्धपातळीवर कामाला लावली. घटनास्थळी पोहोचताच परिस्थितीचा आढावा घेतला आणि भारतीय सेनेकडे मदत मागितली. एका रेल्वेगाडीत अडकून पडलेल्या बी.एस.एफ.च्या दहा जवानांनी स्वत: जखमी असूनही प्रवाशांचे प्राण वाचवण्यासाठी कंबर कसली!
अशावेळी बघ्यांची गर्दी उपद्रवक्षम असते. पण याच गर्दीला शिंदे साहेबांनी मोठ्या कौशल्याने प्रोत्साहित करून कामाला लावले. जखमींना रूग्णालयात पोहोचवण्याला सर्वाधिक प्राधान्य दिले. मृतदेह सरकारी रूग्णालयांंत हलवण्यात वेळही गेला असता आणि जखमींना घेऊन जाण्यासाठी रूग्णवाहिका कमी पडल्या असत्या. गेलेल्यासाठी शोक करीत न बसता राहिलेल्यांसाठी सर्व ताकद वापरण्यावर भर दिला. जवळच्याच एका शाळेच्या इमारतीत उपलब्ध असलेल्या जागेत सर्व मृतदेह व्यवस्थित ठेवण्याची सूचना दिल्या. मृतदेहांची उत्तरीय तपासणी ही आत्यंतिक महत्त्वाची प्रक्रिया असते. तज्ज्ञ डॉक्टरांसाठी उत्तरीय तपासणीची सर्व व्यवस्था त्याच ठिकाणी केली गेली. अपघाताच्या तीव्रतेमुळे मृतदेहांची अवस्था अत्यंंत शोचनीय झालेली असल्याने आणि ओळख पटविणे कायद्याच्या दृष्टीने योग्य व्हावे यासाठी मृतदेहांची डी.एन.ए.नमुने घेण्याचे आदेशही लगोलग दिले गेले. शिंंदे साहेब बालासोर मधील माणसांना 'माझी' माणसं,माझ्या रक्ताची माणसं असं संबोधतात. याच रक्ताला त्यांनी आवाहन केलं आणि अपघातात वाहून गेलेल्या रक्तापेक्षा थेंबभर जास्तच रक्त दान केलं गेलं.....इतकं की रक्त साठवण क्षमता संपुष्टात आल्यानं रक्तदात्यांना माघारी पाठवावं लागलं. अपघातग्र्स्तांसाठी सर्व रुग्णालयांत,सर्वच रूग्णांवर मोफत उपचार होतील,अशा स्पष्ट सूचना दिल्या गेल्या. हे सर्व नियोजन आणि अंमलबजावणी करत असताना वृत्तवाहिन्यांचा ससेमिरा, अतिमहत्त्वाच्या व्यक्तींच्या भेटी सुरू झाल्या. त्याचेही नियोजन करावे लागते. माहिती नेमकी जमा करून घ्यावी लागते. बहुतेक वेळा याच कामांत प्रशासनाची बरीचशी शक्ती नाहक खर्च होत असते. परंतू मदत आणि माहिती या दोन्ही पातळींवर शिंंदेसाहेब आणि त्यांचा प्रशासकीय वर्ग सारखाच यशस्वी ठरताना दिसला. अपघातात किती लोक दगावले या आकडेवारीत आजच्या मिडीयाला खूपच स्वारस्य दिसते. त्यांना थोडंसं रोखलं की लगेच मृतांचा आकडा लपवला जातोय,अशी ओरड होते. म्हणून या घटनेच्यावेळी मदतकार्यात अडथळा येऊ नये अशा पद्धतीने वृत्तवाहिन्या,बातमीदारांना घटनास्थळी त्यांचे काम करू देण्यात आले.
रेल्वेप्रशासन,रेल्वे पोलिस,स्थानिक पोलिसदल,आरोग्ययंत्रणा,वाहतूक विभाग,भारतीय सैन्य दल,मिडीया या सर्वांमध्ये समन्वय राखण्यासाठी एक सुव्यवस्थित प्रशिक्षण झालेलं सक्षम मन असावं लागतं. पुस्तकांतून वाचलेल्या अनेक गोष्टी अशावेळी प्र्त्यक्ष अंमलबजावणीत आणाव्या लागतात. The hour throws the man....असं म्हटलं जातं...अर्थात तो क्षण एक असा सक्षम माणूस निवडतो आणि त्याला लढण्याची प्रेरणा देतो. असंच काहीसं झालं शिंदे साहेबांच्या बाबतीत. क्षणाने अगदी योग्य माणूस निवडला होता....हे दिसून आले! या महाकाय कार्यात दत्तात्रय शिंंदे साहेब काही एकटेच नव्हते हे साहजिक असले तरी नेतृत्व म्हणून जो काही गुण असतो,त्याचं महत्त्व असतंच. किंबहुना अचूक आणि तात्काळ निर्णय हे जीवनमरणातील सीमारेषा ठरवत असतात. प्रशासन हा आपल्या या समाजाचा कणा आहे. तो जितका कणखर आणि ताठ तेव्हढी आपत्तींची तीव्रता कमी. कारण आपत्ती संपूर्णपणे टाळता येत नसतात.....त्यांचं निवारण मात्र करता येतं. हेच शिंदेसाहेबांनी आणि त्यांच्या बालासोरवासियांनी दाखवून दिलेले आहे. आपल्यासाठी यातील एक सुखावह बाब म्हणजे हे मराठी रक्त आहे.....ओडिशासारख्या दूरच्या राज्यात एक मराठी नाव आपल्या कर्तृत्वाने झळकते आहे, हे आपल्याला अभिमानास्पद असायला हवे. नगर जिल्ह्यातल्या एका छोट्या गावातून येऊन, आपल्या कष्टाच्या जोरावर राष्ट्रीय प्रशासकीय सेवेत प्रवेश करणे आणि प्रसंग पडताच ज्यासाठी देशाने नेमणूक केली आहे,ते काम धीरोदात्तपणे अंमलात आणणे...याला अद्वितीय धाडस लागते...की जे श्री.दत्तात्रय भाऊसाहेब शिंदे यांनी करून दाखवलेले आहे! एका काल्पनिक कथेतील एक पात्र साधारणत: अशा आशयाचं एक वाक्य म्हणतं....It is not important who I am underneath....what I do is important! अर्थात मी वरून कसा दिसतो किंवा आतून कसा आहे यापेक्षा मी प्रत्यक्षात काय कृती करतो...ते सर्वाधिक महत्त्वाचे आहे! श्री.शिंंदे साहेबांनी जे काही केलं ते सर्व त्यांच्या कर्तव्याचा एक भाग होते,असे जरी असले तरी हे कर्तव्य करत असताना त्यांनी दाखवलेली समयसूचकता,निर्णयक्षमता अतिशय वाखाणण्याजोगी आहे,यात दुमत असण्याचं काही कारण नाही. कुणी पाहो न पाहो....जग आपल्या कृतींकडे पहात असते....त्या नजरेस आपण पात्र असलो की बाकी कशाचं काहीही महत्त्व रहात नाही,हे खरेच. या भयावह प्रसंगात मदतीचा हात पुढे केलेल्या सर्वांना परमेश्वर दीर्घायुरारोग्य देवो,ही प्रार्थना. मराठी मातीने देशाला एक कर्तृत्ववान सेवक दिला आहे,याचा एक मराठी भारतीय म्हणून आपल्यालाही अभिमानच वाटेल. लिहिताना अभिमानाच्या भरात एखाद-दोन बाबी जास्तीच्याही लिहिल्या गेल्या असतील. पण आताच्या जगातील नकारात्मक अन्वयार्थाच्या काळ्या आभाळात श्री.दत्तात्रय भाऊसाहेब शिंदे यांच्या त्रिगुणात्म्क कार्याचा चंद्रप्रकाश सर्वांनाच सकारात्मक ऊर्जा देऊन जाऊ शकेल असं वाटलं...म्हणून हा लेखनप्रपंच. या लेखाच्या शेवटी वापरलेलं चंद्राचं छायाचित्र बहुदा स्वत: श्री.शिंंदे साहेबांनीच काढलेलं असावं....ते त्यांच्या ट्वीटर हॅंडलवर दिसले! लेखातील माहिती अर्थातच विविध माध्यमांतून,बातम्यांतून जशी समजली तशी लिहिली आहे. तपशील प्रत्यक्ष काहीसा वेगळाही असू शकतो...याबद्द्ल दिलगीर आहे. चला, आपल्या मराठी पोराचं तोंडभरून कौतुक करूयात....वचनं कीं दरिद्रता?
क्रिकेटमधला सूर्या किती दूरवर षटकार मारतो त्यापेक्षा हा आपला हा चंद्र किती उंचीवर पोहोचला आहे याची चर्चा सारा देश करेल...तो सुदिन! सदर रेल्वे दुर्घटनेत मृत्यूमुखी पडलेल्या जीवांना श्रध्दांजली आणि जखमी असणा-यांना लवकर बरे वाटावे अशी सदिच्छा.

डॅबिस भौ धन्यवाद.