समस्यांवर विज्ञानमान्य उपाय.

वरच्या यादीत अजुन एक , सत्तेचे लालसा असलेले काही राजकारणी.

आपल्या हातात नसणार्‍या अशा पराधीन गोष्टींचा जेव्हा आपल्यावर परिणाम होतो तेव्हा माणूस एक्स फॅक्टर या विषयी विचार करतो. या एक्स फॅक्टर मुळेही लोक ज्योतिषाकडे जातात. त्याच एक्स फॅक्टर साठी लोक भावनिक व बौद्धिक व्यवस्थापनाकडे जातील तर त्यांचा प्रश्न काही अंशी सुटतो . पण मानवी मन गूढतेवर विश्वास ठेवण्यास अनुकूल असते.
उपायातील मुद्दा क्र३ मधे लोक प्रथम तात्कालीन वा वेदनाशमनाकडे जाणे स्वाभाविक आहे. त्यामुळे दीर्घकालीन टप्प्याचा माणुस नंतर विचार करतो.

फलज्योतिषावर विश्वास आहे म्हणजे विज्ञानमान्य उपाय अमान्यच आहेत असे समजण्याचे कारण नाही.शेवटी काय तर समस्या सुटणे किंवा निदान तिचे स्वरुप सौम्य होणे किंवा दाहकता कमी होणे यासाठीच जातक फलज्योतिषाकडे जात असतो.फलज्योतिष हे थोतांड आहे हे छाती पिटून वारंवार सांगूनही लोक तिकडे जातच असतील तर दोष फलज्योतिषात नव्हे तर लोकांच्या समस्या सोडवण्यात विज्ञानमान्य मार्ग कमी पडत आहेत असाच त्याचा अर्थ होत नाही का?

विज्ञानमार्ग कमी पडणारच. विज्ञानमार्गावर बहुदा सिद्ध असिद्ध करण्याच्या जबाबदाऱ्या असतात. अकौंटेबिलिटी असते. असे ज्योतिषशास्त्रात पाहायला मिळत नाही.

तुम्ही जो तांत्रिक बाबा/चेटूक वाले आणि "खरेखुरे धार्मिक सल्ला देणारे" असा फरक करताय, तो मला फसवा वाटतो.
समजा एक व्यक्ती 'अबक' हा 'क्ष' शास्त्रावर आधारित सर्वमान्य ग्रंथाला ग्राह्य धरूनच सल्ला देतो. तो क्ष ग्रंथाबाहेरचे काही सांगत नाही, त्याबाबतीत तो विश्वासार्ह्य आहे.
तर उलटा 'यरल' व्यक्ती कोणताही ग्रंथफींत बघत नाही. तो नक्की काय बघतो कुणाला माहित नाही आणि त्याने नक्की काय बघितले यात कोणाला रस सुद्धा नाही.

जर अबक आणि यरल दोघेही आपण दिलेल्या सल्ल्यांसाठी कोणत्याही प्रकारची अकौंटेबिलिटी घेणारच नाहीयेत तर जातकाने तरी तरी का फरक करावा या दोघांमध्ये ? मग अबकला डावलून यरलकडे जाण्यात तरी काय वाईट? (हा. जर अबक दाखवू शकतो की त्याचा सक्सेस रेट जास्त आहे तर ठीकच. पण बहुदा हे सक्सेस रेट दाखवणे हे काही तटस्थपणे झाले नसते.)

तुम्ही चेटूक आणि करणी वाल्याना का बाद केलंय नाही समजलं. त्यांच्या कडून पण समस्या दूर होईल असा (खोटा) विश्वास मिळतोच की.

एकदा तो संपला की प्रष्ण स्वच्छ दिसतो आणि तर्कशुद्ध उपाय योजना करता येते. इथे विज्ञानाचा संबंध नसून मानसशास्त्राचा आहे.

तुमचे सर्व ११ प्रष्ण केवळ वैचारिक क्लॅरिटीनं सुटतील. कळायला लागल्यापासून मी कोणत्याही देवाला कधीही हात जोडले नाहीत किंवा कुणा ज्योतिषाला कधी हात दाखवला नाही, कारण .....

१. काल्पनिक गोष्टीपुढे हात जोडून उपयोग नाही
२. व्रत-वैकल्य, यज्ञ-याग हे सगळे त्याचेच उप-प्रकार (अमक्या देवाला प्रसन्न करायला तमक्या एजंटला मधे घालणं हा वेडगळपणा आहे) आणि
३. कोणत्याही ज्योतिषापेक्षा आपला आयक्यू नक्कीच चांगला आहे

इतकं लक्षात आलं की झालं.

मानसोपचारतज्ज्ञांकडून उपचार घेणे हे काही ठिकाणी खर्चिक असू शकते.

मुळात मानसोपचारतज्ज्ञांनाही धंधा करणे खर्चिक असू शकते. कारण इतर जेधरल प्रक्टिशनर दवाखाना उघडून बसतात आणि पेशंट्सची गर्दी असते तसे ते करू शकतील का? कुठल्या दुसऱ्या डॉक्टरच्या नर्सींग होमात आठवड्यात तीन दिवस भाड्याने रुम घ्यावी लागते चार तास. भाडे भरायचे, कोणी पेशंट 'रिफर' केला तर त्याचे कमिशन द्यायचे. कसं परवडणार?

सत्य शोधायचे तर बर्याच वेळा प्रस्थापित प्रमेय धुत्कारावे लागते . वैज्ञानिक ता म्हणजे काय ते त्यावेळी कळते. माझ्या आईने मला लहानपणीच ही बंडखोरी कशी असते याचे दर्शन घडवून दिले त्यामुळे मी सहसा एकदम कोणावर पूर्ण विश्वास ठेवत नाही पण विश्वासाखेरीज जीवन पुढे सरकत नाही हे सत्य देखील विसरत नाही.

आपल्या भोवती घडणारी प्रत्येक घटना ही अत्यन्त गुन्तागुन्तीच्या प्रेरणांचा एक परिणाम असतो .त्यामुळे मी पैसे दिले की सिनेमाचे तिकिट मिळेलच इतके आयुष्य सोपे नाही की त्याचे शास्त्र बनवावे. खेळ हाउस्फुल्ल झाला ही शक्यता आपल्या लिनियर लॉजिक मधे धरलेली नसते.

अनेक माणसांच्या चरित्रांचा अभ्यास केल्यावर असेल कळले की त्यांनी घटना घडण्यासाठी प्रयत्नही केले व त्यांच्या हातात नसलेले अनेक घटक त्यांच्या मदतीला धावून आले. लेडी लोक फेव्हर द ब्रेव्ह असे काही झाले त्यांच्या आयुष्यात .आपल्या हातात नसलेल्या घटकांचा समुच्यय परिमाण म्हणजे नशीब असे मी मानतो .

आपला हात वा पत्रिका जे माणसे दाखवतात ते एक हताश तरी असतात वा लालची व महत्वाकांक्षी .त्यांना साधकबाधक चिंतनाचे वावडे असते. निरनिराळे प्रयोग करून पुन्हा पुन्हा प्रमेय बरोबर आहे वा फक्त काहीसेच बरोबर आले हे पाहायची मानसिक पात्रता वा तयारी नसणे हे एक व्यवच्छेदक लक्षण अशांचे असतेच ! यात वकील मंडळी आली तर समजू शकतो पण विज्ञानाचे विद्यार्थी देखील असतात हे विशेष .असे असायचे कारण म्हणजे समूहात जशी आपली वर्तणूक काही सिद्ध करायची जबाबदारी टाकणारी व स्वीकारणारी आपल्याला ठेवावी लागते तशी ती ना ठेवण्याचे स्वात्रंत्र्य आपल्याला असते वा लहानपनापासून कोवळ्या वयात झालेल्या संस्कारामुळे आपण आउट ऑफ द बॉक्स असा विचार करायला धजतच नाही !

पत्रिका पाहाण्या चा हट्ट धरल्याने उत्तम स्थळे धुडकावून सामान्य वकूबाच्या जीवनसाथीदाराबरोबर संसार करण्याचा व मग पस्तावण्याचा प्रकार होऊन शकतो .आपण हे विसरतो की जगाची लोकसंख्या किती व किती जण ती ना पहाता अनुरूपता पहातात व सुखी होतात .

व्यक्ती जेव्हा हतबल होतो
1)स्किल आहे हुशार आहे पण संधी मिळत नाही.किंवा संधी मिळते पण त्या व्यक्ती ला डावल्याने माणूस हतबल होतो
2) सर्व व्यवस्थित चालले ल असते पण एकामागून एक संकटाची मालिका सुरू होते.
अपघात होणे ,आजारी पडणे,गृह कलह,फसवणूक अशा प्रकारची संकट तेव्हा ती व्यक्ती हतबल होते
3). काही प्रबळ लोक जेव्हा एकाध्य व्यक्ती ला त्रास देतात सरकारी यंत्रणा पण त्याची मदत करू इच्छित नाही तेव्हा ती व्यक्ती हतबल होते.
हतबल झालेल्या व्यक्ती ला कोणताच आधार मिळत नाही किंवा ह्या जगातील कोणतीच व्यक्ती त्याची मदत करेल असे वाटत नाही तेव्हा तो गूढ आणि सर्व श्रेष्ठ अशा शक्ती वर विश्वास ठेवतो.
ती कल्पनिक गूढ शक्ती त्याला संकटं मधून सोडवेल किंवा ज्या व्यक्ती त्रास देतात त्यांना शिक्षा करेल अशा शक्ती वर विश्वास ठेवतात.
आणि त्याच शक्ती वर न्याय देण्याची जबाबदारी टाकतात.
मनाच्या अशा अवस्थेत त्या व्यक्ती ला गूढ शक्ती ची कल्पना त्याला हवी हवी शी वाटते तेव्हाच व्यक्ती त्यांच्या आहारी जातो.
असे प्रसंग अनेक व्यक्ती च्या आयुष्यात येतात की सर्व मार्ग बंद झालेले असतात.

व्यक्ती जेव्हा हतबल होतो
1)स्किल आहे हुशार आहे पण संधी मिळत नाही.किंवा संधी मिळते पण त्या व्यक्ती ला डावल्याने माणूस हतबल होतो
2) सर्व व्यवस्थित चालले ल असते पण एकामागून एक संकटाची मालिका सुरू होते.
अपघात होणे ,आजारी पडणे,गृह कलह,फसवणूक अशा प्रकारची संकट तेव्हा ती व्यक्ती हतबल होते
3). काही प्रबळ लोक जेव्हा एकाध्य व्यक्ती ला त्रास देतात सरकारी यंत्रणा पण त्याची मदत करू इच्छित नाही तेव्हा ती व्यक्ती हतबल होते.
हतबल झालेल्या व्यक्ती ला कोणताच आधार मिळत नाही किंवा ह्या जगातील कोणतीच व्यक्ती त्याची मदत करेल असे वाटत नाही तेव्हा तो गूढ आणि सर्व श्रेष्ठ अशा शक्ती वर विश्वास ठेवतो.
ती कल्पनिक गूढ शक्ती त्याला संकटं मधून सोडवेल किंवा ज्या व्यक्ती त्रास देतात त्यांना शिक्षा करेल अशा शक्ती वर विश्वास ठेवतात.
आणि त्याच शक्ती वर न्याय देण्याची जबाबदारी टाकतात.
मनाच्या अशा अवस्थेत त्या व्यक्ती ला गूढ शक्ती ची कल्पना त्याला हवी हवी शी वाटते तेव्हाच व्यक्ती त्यांच्या आहारी जातो.
असे प्रसंग अनेक व्यक्ती च्या आयुष्यात येतात की सर्व मार्ग बंद झालेले असतात.

निस्सीम तालेब हे गणित तद्न्य आहेत आणि त्यांनी ह्या विषयावर काही लेखन केले आहे आणि मी सुद्धा त्यांच्या मताशी थोडेफार सहमत आहे ! जिज्ञासू ह्यांनी त्यांचे इंग्रजी भाषेंतील लिखाण पाहावे.

कुठलीही गोष्ट जर हजारो वर्षांपासून लोक करत आले आहेत तर उत्क्रांतीच्या सिद्धांतानुसार कदाचित ती गोष्ट मानवी हितासाठी गरजेची आहे, हि गरज अनेक वेळा "higher order" असेल त्यामुळे आम्हाला ती गरज स्पष्ट दिसत नाही.

मनाला जेंव्हा प्रचंड त्राण किंवा भविष्याची चिंता होऊन उद्वेग होतो तेंव्हा कुणी तरी खांद्यावर हात ठेवून "लढ" म्हणण्याची आवश्यकता असते. इथे विज्ञान काहीही नसले तरी अनेक वेळा कुणालातरी आपल्या समस्या सांगून मन मोकळे केले कि मनावरचा ताण कमी होतो. निर्णय घेण्याची क्षमता वाढते आणि एकूणच माणूस जास्त कार्यक्षम बनतो. इथे सुद्धा अति तेथे माती ह्या न्यायाने प्रत्येक गोष्ट ज्योतिष प्रमाणे करायला गेल्यास हाती कटोरा येण्याचीच श्यक्यता जास्त आहे.

उपयोजक,

माझा सवाल थोडा वेगळा आहे. विज्ञानमान्य म्हणजे नेमकं काय?

विज्ञान कशासही मान्यता देत नसतं. मान्यता देतो तो माणूस. माझ्या मते मान्यता देणे वा न देणे ही मानवी क्रिया असून तिचा विज्ञानाशी कसलाही संबंध नाही.

आ.न.,
-गा.पै.

जीवनात घडणाऱ्या प्रतेक प्रसंगाचे उत्तर विज्ञान कडे नाही.

1)प्रवासात बस मध्ये ,ट्रेन मध्ये बसायला जागा मिळत नाही.
विज्ञान कडे काही उपाय आहे.
२) शेजारीण आवडते पण बोलत नाही.
विज्ञान कडे काही उपाय आहे
3)किती तरी वर्ष नोकरी करतोय पण पगार वाढ हवी तेवढी होत नाही पण नालायक लोक चे पगार वाढत आहेत
विज्ञान कडे काही उपाय आहे.
४) नाते वाईक ,मित्र मंडळी प्रामाणिक नाहीत.
विज्ञान कडे काही उपाय आहे.
5)बँकेत पैसे ठेवायचे आहेत पण व्याज दर नाही
विज्ञान कडे काही उपाय आहे.
असल्या प्रकारच्या लोकांच्या समस्या असतात ह्या समस्या ना विज्ञान काही उत्तर देवू शकत नाही.
६)मी सर्व नियम पाळले ,सर्व काळजी घेतली पण मला covid झाला आणि समोरचा सर्व नियम पायदळी तुडवून सुद्धा त्याला covid झाला नाही
ह्यात विज्ञान काय सांगणार.