कोकणातले नवे ठिकाण

प्रश्न कळला नाही.

खालील निवेदन हसहसत लिहिलेले आहे, आवेशाने भावनिक आवेगाने वा नाही.

मी गेली सहा वर्षे मालवणपासून ५ किमीवर सतत वास्तव्यास आहे. सोसायट्या घरे उभी राहिली खरी, त्यात माझे घर पण आले. आंबेगरे आहेत, करवंदे तोरणे कमी झाली नाहीत, जांभळे भरपूर आहेत पण जांभळे काहीतरीच महाग झाली आहेत. टप्पोरी झांभळे १०० रु. पायली म्हणजे दोनतीन पसा होतील एवढी आहेत.

साठसत्तर वर्षांपूर्वी एका जोडप्यास साताठ मुले असत. भातशेतीतले अन्न पुरत नसे. पोटासाठी माण्से मुंबईला गेली. शेती करायला माणसे उरली नाही. शेतजमीन पडीक राहून आडमाप राने वाढली. त्यात कोणती झाडे वाढली तर ऐन, किंजळ, ओय, कुडा, खैर, तिरफळे इ.

पोटासाठी मुंबईला गेलेल्यांच्या काही नातवंदापतवंडांनी जमिनी विकल्या. चार पैसे गाठीला बांधलेल्या नातवंडा पतवंडांनी त्या जमिनी विकत घेतल्या, विकसित केल्या.

पण शंभर झाडे पाडल्यावर काजू/आंब्याची दोनतीनशे कलमे लावतात. विकासामुळेच कसे का असेनात पण रस्ते झाले, पूल झाले. माझ्या लहानपणी माझ्या गावी यायला बस नव्हती. कोळंबला बैलगाडी पडावात (होडीत) घालावी लागे. बैल पोहत येत. बोटीतून मालवणला उतरल्यावर दीड तास हाडे ढिली केल्यावर अर्धमेला ओऊन माणूस घरी पोहोचे.

आता वीज आली. पंधरा मिनिटात कार/रिक्षा/बसने घरी पोहोचतो. हे मिळवण्यासाठी काही झाडे गेली पण नवी झाडे आली. साग तर प्रत्येक माणूस लावतो. एक मालक निदान १०० तरी साग लावतो. प्रदूषण अजूनतरी नाही. साध्या पाण्याने धुतलेली जखम कोणतेही औषध न लावता न चिघळता आपोआप बरी होते. सहा वर्षात मी एकदाच डॉक्टरचे तोंड पाहिले. आज वय वर्षे पासष्ट. रक्तदाब १३२-७७, पल्स ८१. कोणतेही औषध घेत नाही. मेलो तर बंदुकीच्या गोळीने, औषधाच्या नाही. ((((-))))

सर्वात जमेची बाजू म्हणजे आता पोटासाठी कोणी तरुण गाव सोडून शहरात जात नाही. इथेच आपापल्या कुवतीप्रमाणे उद्योग करतात. शेतीला जोडधंद्याचा आधार देतात. गरीब शेतमजूर देखील मोटरसायकल ऊर्फ बाईकने फिरतात. माझे तीर्थरूप भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर पोटासाठी मुंबईत गेले. मी सेवानिवृत्त झाल्यावर वडिलोपार्जित जागेवर काही न करता घरासाठी आणि शेतीसाठी नवीन जागा घेतली.

जगात फुकट काही मिळत नाही. काहीतरी मिळवण्यासाठी काहीतरी द्यावे लागते. विकासाच्या नावाने चांगभले करण्याआधी कृपया ही बाजू देखील ध्यानात घ्यावी.

महामार्ग बांधतांना शंभरेक वर्षांचे तीनतीन माणसांच्या कवेत येणार नाहीत एवढे प्रचंड वड पिंपळ आणि इतर अनेक वृक्ष हजारोंच्या संख्येने तोडले गेले तेव्हा खरेच वाईट वाटले. ते सारे वृक्ष पुनस्थापित होऊ शकले असते पण लाकूड विकून मिळणार्‍या पैशातल्या भ्रष्टाचारामुळे ते झाले नाही.

फक्त ठराविक जातीचे वृक्ष तोडायला परवानगी लागते. आपोआप वाढलेली किरकोळ झाडे तोडायला परवानगी लागत नाही. काही झाडे उपद्रवकारक देखील असतात. ते इतर झाडांना वाढू देत नाहीत. आंब्याच्या बागेत सहसा कोणीही साग लावत नाहीत. माझा याबाबत फारसा अभ्यास नाही.

अर्थात प्रत्येक गोष्टीला फायदेतोटे असतात. तारतम्याने वागून बरेवाईट ठरवावे लागते.

आपल्या प्रतिक्रियेमागची आस्था, निसर्गप्रेम जाणवले म्हणून लिहितो आहे. कौलारू घरे कमी झाल्याची खंत मला देखील आहे. काल कमीत कमी दहा जणांशी मी कौलारू घरांबद्दल बोललो. माहिती विचार करण्यासारखी आहे.

१.कौलारू छ्परावरची कौले काही वर्षानंतर दरवर्षी नीट करावी लागतात. मध्ये फटी निर्माण होतात आणि पावसाळ्यात घर गळते. हे काम करणारी माणसे आजकाल कमी झाली आहेत. मिळालीच तर ठरल्या वेळी येतील याची शाश्वती नाही. इथे वचन/वेळ पाळण्याचा प्रघात नाही. दहा वेळा दातांच्या कण्या केल्या की मग येतील.

२. माकडांचा उपद्रव. माकडे इथे फार उपद्रव देतात. एका घरावरची किमान आठदहा कौले फोडतात आणि इतर बरीच विस्कळीत करतात. मग पुन्हा पावसाळ्यात गळणे.

३. १०० वर्षापूर्वी घरावर गवती छप्पर वा नळे होते. ५० वर्षापूर्वी ते जाऊन मंगलोरी कौले आली. आता काँक्रीट स्लॅब आल्या. हे देखील बदलते आहे. कालाय तस्मै नम:.

तरी सपाट स्लॅबचे घर उन्हाळ्यात प्रचंड तापते. स्लॅबची गच्ची दोनतीन वर्षांनतर गळते. स्लॅब कमी तापण्यासाठी आणि गळणे थांबवायला स्लॅबवर कौले बसवतात किंवा पत्र्याची शेड बांधतात. गळण्यावरचा सोपा उपाय म्हणजे सिमेंटची पातळ स्लरी ओतणे. चहाच्या गाळण्यात चहापूड जमली की चहा गाळण्यातून बाहेर येत नाही तसे मग कळणार्‍या स्लॅबच्या सूक्ष्म गळक्या छिद्रात सिमेन्ट साठते आणि मग गळत नाही. पण हे कोणाला पटत नाही तर कोणाला ठाऊक नाही. त्यामुळे आता उतरत्या कौलारू छपरासारखी स्लॅब बांधून घेतात. तुमच्या माझ्यासारख्या कौलारूप्रेमी व्यक्ती बहुधा त्यावर नव्या प्रकारची आकर्षक छोटी सुबक कौले लावून घेतात. ती सिमेन्टने पक्की केलेली असल्यामुळे फुटत वा विस्कळित होऊन गळत नाहीत. पण फार महाग आहेत. काही ठिकाणी तर मी मंगलोरी कौलारू छपराच्या आकाराचे रबरी कार्पेटच अशा उतरत्या स्लॅबवर पाहिले. ते देखील पुण्यातला एका आधुनिक सातमजली इमारतीवर. मी भरपूर शोधले पण कुठे मिळाले नाही.

असो तुमची आस्था जाणवली, नव विचार मिळाला. त्या निमित्ताने नवे निरीक्षण झाले धन्यवाद.
लौकरच जास्तीत जास्त घरे कौलारू होतील अशी मला आशा आहे.

अनेक धन्यवाद.

नवे पर्यटनस्थळ म्हणून विकास करीत असलेले ठिकाण आहे. कशेळी गावानजीकच आहे. पर्यटन झाल्यामुळे. विकासाला चालना मिळते. हैदोस घालतात ते बेपर्वा पर्यटक. कायदे कडक झाले तर हैदोस थोडाफार कमी होईल. साईड इफेक्ट होतो म्हणून औषधच नको असे म्हणता येत नाही. पर्यटक वाईट म्हणून पर्यटनच नसावे हे बरोबर नाही. शिवाय मला असे वाटते की आपल्याकडे पर्यटक - नाही समाजमनच अजून पोक्त झालेले नाहीत. किंवा आपण अति उच्चभ्रू असल्यामुळे नियम लागू होत नाहीत, आम्ही कसेही वागू आणि इतरांना उपद्रव होत असेल त्याला आम्ही काय करणार? ही सरंजामी वृत्ती बळावते आहे. गणेशविसर्जनावेळी जर असे होत असेल तर पर्यटनस्थळी देखील तसेच होणार.