ताज्या घडामोडी: भाग ७

जसा भाजप जनसंघ या रूपात अनेक वर्षांपासून अस्तित्वात होता, तशीच शिवसेनाही १९६६ पासून अस्तित्वात होती. शिवसेनेला विधानसभा निवडणुकीचे अजिबात वावडे नव्हते. १९६९ मध्ये साम्यवादी आमदार कृष्णा देसाई यांचा खून झाल्यानंतर (या खुनाचा शिवसेनेवरच संशय होता. हा महाराष्ट्रातील पहिला राजकीय खून समजला जातो.) झालेल्या पोटनिवडणुकीत शिवसेनेने उमेदवार उभा केला होता व तो उमेदवार चक्क निवडून आला होता (हे बहुतेक वामनराव महाडीक असावेत). हा शिवसेनेचा महाराष्ट्रातील पहिला आमदार. त्यानंतर आपला दुसरा आमदार निवडून आणण्यासाठी सेनेला तब्बल १९८५ पर्यंत वाट बघावी लागली होती. दरम्यानच्या काळात शिवसेनेने १९७३, १९७८ व १९८० ची निवडणुक लढवून पाहिली. परंतु तिन्ही निवडणुकीत शिवसेनेला भोपळा मिळाला होता. शिवसेनेने इंदिरा काँग्रेसशी युती करून १९८० च्या लोकसभा निवडणुकीत मुंबईतील २ मतदारसंघात उमेदवार उभे केले होते. पण ते दोघेही मोठ्या फरकाने पडले. १९८४ च्या लोकसभा निवडणुकीत सुद्धा शिवसेनेने भाजपच्या मदतीने मुंबईत उमेदावार उभे केले होते. नंतर १९८५ च्या विधानसभा निवडणुकीतही सेनेने उमेदवार उभे केले होते. त्यातील फक्त छगन भुजबळ निवडून आले. हा सर्व इतिहास पाहिला तर शिवसेना भाजपबरोबर युती होण्यापूर्वी विधानसभा निवडणुक गांभिर्याने घेत नव्हती हा दावा चुकीचा ठरतो.

जशी भाजपला १६ वरून ४२ वर जायला सेनेची मदत झाली तशीचे सेनेलाही १ वरून ५२ वर जायला भाजपची मदत झाली. सेनेबरोबर युती केल्याने भाजपला २६ जागांचा फायदा झाला तर सेनेला जवळपास दुप्पट म्हणजे ५१ जागांचा फायदा झाला होता. सेनेच्या ५२ जागांमध्ये भाजपकडून हिसकावून घेतलेले काही मतदारसंघ होते (उदा. शिवाजीनगर). हे मतदारसंघ भाजपचे असताना सेनेने दांडगाई करून ते स्वतःच्या खिशात घातले व तिथे भाजपच्या मतांवर आयताच विजय मिळविला. सेनेकडे मात्र स्वतःचा हक्काचा जोपासलेला एकही मतदारसंघ नव्हता. फारतर छगन भुजबळ माझगावमधून (फक्त) एकदाच निवडून आल्याने तो मतदारसंघ आमचाच हक्काचा असे सेना म्हणू शकते. परंतु या व्यतिरिक्त सेनेने जोपासलेला व ज्यात सेना हक्काने विजय मिळवू शकेल असा एकही मतदारसंघ सेनेकडे नव्हता. मुंबई-ठाणे हा आपला बालेकिल्ला या भ्रमात तेव्हा सेना होती व अजूनही तो भ्रम टिकून आहे. परंतु मुंबई-ठाण्यात सेनेचा बालेकिल्ला समजला जाईल असा एकही विधानसभा मतदारसंघ सेनेकडे नव्हता ही वस्तुस्थिती आहे. तशी ही युती दोघांनाही फायदेशीर होती. परंतु युतीचा फायदा भाजपपेक्षा सेनेला खूप जास्त मिळाला. सेनेशी युती झाली नसती तरी भाजपला जवळपास तेवढ्याच जागा मिळाल्या असत्या कारण त्या परिस्थितीत भाजपने १०५ पेक्षा जास्त जागा लढविल्या असत्या आणि मुख्य म्हणजे १९८४ च्या वाताहातीनंतर भाजपने बर्‍यापैकी जनाधार मिळविलेला होता. पण तसे सेनेच्या बाबतीत सांगता येणार नाही.

मूळ मुद्दा असा होता की सेनेमुळे महाराष्ट्रात भाजप वाढला का भाजपमुळे महाराष्ट्रात सेना वाढली हे कसे ठरवायचे. याचे उत्तर निर्विवाद असे आहे की भाजपमुळे सेनेची वाढ झाली कारण भाजपला मुंबई-ठाण्यासहीत महाराष्ट्राच्या सर्व भागात थोड्याफार प्रमाणात जनाधार होता व भाजपने तो प्रयत्नपूर्वक वाढवित नेला होता, परंतु सेनेला मुंबई-ठाण्याच्या बाहेर फारसे अस्तित्व नव्हते. हे सिद्ध होण्यासाठी वरील आकडेवारी पुरेशी आहे.