'च', 'ज' चा उच्चार

शालेय जीवनात असे काही शिकवले असल्यास निश्चित दुर्लक्ष झाले आहे

सहमत!

शालेय जीवनात ङ आणि ञ यांचे उच्चारदेखिल (शिकवले गेले असल्यास) दुर्लक्ष झाले असावे!! ;)

अरे च् च् मधला च कोणता ? च चादरीचा की च्य चहाचा ?

मी भाषा शास्त्र कोविद नाही.
माझ्या समजुतीप्रमाणे चव आणि जवस हे उच्चार हे मराठी भाषेवरील तेलुगु भाषेसारख्या दक्षिण भारतीय भाषांच्या प्रभावामुळे आले आहेत. बाकी सर्व संस्कृतोद्भव उत्तर भारतीय भाषांमध्ये यांचे उच्चार चहा आणि जनता असेच फक्त आहेत.

सोयीसाठी 'चमचा' मधील 'च' ला 'च' आणि चिकू मधील 'च' ला 'च्य' म्हणत आहे.

मराठी ही 'च' कडे जास्त झुकणारी भाषा आहे. सर्वसाधारण नियम हा, की इ,ए,य असे तालव्यास्थानी उच्चारले जाणारे स्वर/अर्धस्वर पुढे असता, किंवा त्या 'च' चे द्वित्त ('जेमिनेशन' चे हे भाषांतर बरोबर आहे का कल्पना नाही, दुसरे काही असल्यास सांगावे) झाले असता त्याचा 'च्य' असा उच्चार केला जातो. अन्यथा 'च' असा उच्चार होतो.

मराठीमधे हा नियम अगदी काटेकोर नाही. बोलीवैविध्यामुळे अनेक प्रकारचे उच्चार केले जातातच, पण सर्वमान्य उच्चारांमधेही च/च्य च्या 'मिनिमल पेयर' सापडू शकतात. चार/च्यार अशा. त्यामुळे हा नियम सर्वत्र लागू होत नाही. पण तरी त्यातल्यात्यात हा साधारण नियम आहे.

जहाज, जरतारी, जबरदस्त, जोर, मजबूत असे शब्द जे फारसीमधून आलेले आहेत त्यातील ज चा उच्चार वेगळा होतो. जत्रा, जिवंत, ज्योत ह्या शब्दातील ज पेक्षा वेगळा. कारण फार्सीमधील त्या ध्वनीला सूचित करणारे अक्षर मराठीत नाही. ज + नुक्ता असे हिंदी देवनागरीत लिहिता येते पण मराठीत नुक्ता नाही. त्यामुळे एकाच अक्षराचे दोन ध्वनी आहेत.
च चे तसे नाही. पण ज आणि झ च्या बाबतीत फारसी शब्द हे कारण आहे.

माझ्या मते हिन्दी मध्ये बर्याच वेळा "य" चा उच्चार "ज" असा केला जातो. उदा. यादवचा जाधव, यमुनेचा जमुना, यात्राचा जत्रा. हा उच्चार जेव्हा केला जातो तेव्हा तो "ज्य" असा होतो. मराठी मध्ये सुद्धा तो जसा च्या तसा उच्चार केला जातो.

अस्सल मराठी माणूस जाधव मधल्या ज चा उच्चार "जवळ" मधल्या "ज" सारखा करतो पण आजकाल ज्या काही सिरियल्स पाहण्यात आल्या त्यात जर "जाधव" असा उल्लेख असेल तर तेव्हा ज चा उच्चार "जय" मधल्या ज सारखा असतो. हाईट म्हणजे सी.आय.डी मालिकेतल्या इ.प्रद्युम्न च्या तोंडातुन ही असा उच्चार ऐकला तेव्हा खरोखरच चकित झालो.

मला सुद्धा असाच प्रश्न सतावतो आहे. ज्यांची मातॄभाषा मराठी आहे तो पुढील दोन वाक्ये सरळ वाचु शकेल म्हणजे त्याला काहीही अडथळा येणार नाही.
१) माझा मित्र पुण्यात रहातो.
२) आपण नेहमी पुण्य आणि पापाचा विचार करावा.
ज्याची मातॄभाषा मराठी नाही त्याला ' पुण्यात ' आणि ' पुण्य ' यातील फरक नेमका कसा ( उच्चार सोडून ) ओळखावा हे कसे समजवून सांगावे ? जाणकारांनी खुलासा करावा.

उच्चार सोडून , इतर कोणत्या रितीने हे समजावून सांगता येइल हाच तर माझा प्रश्न होता .त्याचे उत्तर नाही मिळाले

प्रत्येक भाषेत संदिग्धता असतेच. शब्दाचा संदर्भ पाहून अर्थ लावता येऊ शकतो.
इंग्रजीचे स्पेलिंग अनेकदा असा गोंधळ करते. एकाच स्पेलिंगचे दोन उच्चार (रीड, रेड), एकाच उच्चाराचे दोन स्पेलिंग्ज (टायर). उर्दू लिहिताना अनेकदा वेलांट्या वा मात्रा वगळल्या जातात. मात्र वाचणारा योग्य ते वाचतो.
तसेच मराठीतही अपवादाने असे स्पेलिंगचे घोटाळे होतात. ते संदर्भानेच ओळखावे लागतात.