भूजलपातळी आणि त्याचे परिणाम

उत्तम विषयाला सुरवात केली आहे.
तज्ञ या बाबत माहिती देतिलच
पडत्या पावसाला पाहुन तुम्ही आतुन भिजला नाहीत तर स्वतःच्या कोरडेपणाची तारीफ करु नका तर हे मान्य करा की तुमच्या आयुष्यात भिजवणारे क्षण आलेच नाहीत

वेदूबाळ,

अनेक वेधशाळांनी या वर्षी सरासरीपेक्षा जास्त पाऊस वर्तवला होता.

पण शनी मंगळ युती होत्याचं नव्हतं करते हे त्यांना कुठे ठाऊक?

ऑगस्टपासून पाऊस पडेल हो !!! काळजी नको.

मंगळ शनीच्या ८ अंश पुढे गेला की,

नभ उतरू आलं
चिंब थरथरं वलं......
अंग झिम्माड झालं
हिरव्या बहरा......

अशी अवस्था होईल.

आपला,
(कोरडवाहू) धोंडोपंत

आम्हाला येथे भेट द्या http://dhondopant.blogspot.com

कदाचित शनी आणि मंगळ यांच्या गुरुत्वाकर्षनामुळे भूगर्भातली पाण्याची पातळी खाली जात असेल. =))
शंका: मग ती तशी वरतीही यायला हवी ना?
पडत्या पावसाला पाहुन तुम्ही आतुन भिजला नाहीत तर स्वतःच्या कोरडेपणाची तारीफ करु नका तर हे मान्य करा की तुमच्या आयुष्यात भिजवणारे क्षण आलेच नाहीत

शनि-मंगळ युती ही साधारणपणे दर दोन वर्षांनी होते (दोन वर्षे आणि ~१५ दिवस). मागच्या वेळी युती जून १६-१७, २००६ तारखेला झाली. २०१०, २०१२, २०१४ मध्ये ही युती पावसाळ्यात होणार आहे. (दर द्विवर्षीय युतीत ~१५ दिवसांच्या व्याजामुळे त्यानंतर हळूहळू युती हिवाळ्यात होऊ लागेल.)

या वर्षीचे तर तोंडचे पाणीच पळाले आहे. जून १७, २००६च्या आसपास बहुधा पाऊस पडला नाही, किंवा उशीरा पडला असावा (भारतीय हवामानशास्त्रखात्याने पावसाळ्यानंतर केलेली नोंदणी; Monsoon rains pounded India starting in late May 2006, earlier than the normal June start date. - NASA दुवा; Strong Indian monsoon brings misery but hopes of rich crops USAToday जुलै २००७, दुवा).

हा पॅटर्न लक्षात घेता याच प्रकारे पुढेही जुलै-अंत-२०१०, ऑगस्ट-मध्य-२०१२, ऑगस्ट-अंत२०१४ मध्ये कोरडा दुष्काळ पडू शकेल. हे ध्यानात ठेवून शेतकर्‍यांनी तयार असावे. शेअरबाजारात पैसे गुंतवणार्‍या व्यापार्‍यांनी सारासार विचार करून त्या वर्षांत पैसे अन्यत्र हलवावे.

तुमचे प्रश्न वाचून मीसुद्धा प्रश्नांकित झालो आहे.

> १. शिवकालीन पाणी योजना म्हणजे नक्की काय? आणि ती कशी अंमलात आणतात?
मला वाटते, त्या काळात लोकसंख्या कमी होती, जंगले अधिक होती, आणि शेती राबवणारे क्षेत्र कमी होते. तरीही हा प्रश्न ऐतिहासिक धडे घेण्यासाठी महत्त्वाचा आहे. मलाही कुतूहल वाटते.

> २. 'भूजल पातळी खालावलेल्या गावांमध्ये बोअरवेल, विहिरी खोल करणे, हातपंपांची दुरूस्ती
> अशी ही कामे करण्यात येणार आहेत. ' हे हास्यास्पदपणे गंभीर वाटत नाही का? अगोदरच जिथे
> भूजलपातळी खालावलेली आहे तिथे आणिक उपसा झाला तर परिणाम महाभयंकर नाही का व्हायचे?
मला वाटते की दुरुस्ती तर करावीच. पाणी हे जीवनावश्यक आहे. परंतु पाण्याच्या अनावश्यक वापरावर बंदी आणावी. मी पुणे जिल्ह्यात सरकारी नोकर होतो (१२-१५ वर्षांपूर्वी), तेव्हा आठवते की विहिरीवर गुरे धुण्यावर बंदी होती, वगैरे. जीवनावश्यकही पाणी मिळाले नाही, तर खेड्यातले लोक शहरात येतील, आणि तिथेही त्यांची फरपट होईल.

> ३. दुष्काळी परिस्थिती कधी जाहिर केली जाते? आणि तशी ती जाहिर झाल्यास पीडीतांना काय 'राहत'
> देण्याचे प्रयत्न होतात? दुबार पेरणी करणे हे हात झटकावे तितके सोपे काम नाही.. शेतकरी आता यामुळे
> आत्महत्या करताहेत. माझ्या ओळखीच्यात तसे झाल्याने मला प्रचंड धक्का बसला आहे.
हं... कळायला आवडेल. कोणी जिवातून उठणे म्हणजे कसेसेच वाटते.

> ४. नद्या जोडण्याच्या कामाचा मुद्दा मागे पडण्याचे कारण काय?
याविषयी श्री. विकास यांचा अभ्यास आहे - त्यांनी याबाबतीत काही लिहावे.

> ५. रोगट वातावरण येऊ घातलेय/आलेय असे म्हटले तर अतिशयोक्ती होईल का?
रोगट म्हणजे रोगराई वाढणार, असे म्हणायचे आहे का?

> ६. आता उभ्या ठाकत असलेल्या पाण्याच्या प्रश्नाबद्दल उपायात्मक दृष्टीने आपण आपल्या पातळीवर काय करू शकतो?
आपण पाण्याची बचत करू शकतो, ती वैयक्तिक. पण भारतातल्या बहुतेक शहरांत पाणी पुवणारे नळ/पाईप व त्यांचे सांधे गळके आहेत. प्रचंड प्रमाणात पाणी उपसले जाते, शुद्ध केले जाते, पण वापर न होता वाया जाते. शहराचे नागरिक म्हणून आपण याविषयी काही कारवाई करू शकतो का?

२. 'भूजल पातळी खालावलेल्या गावांमध्ये बोअरवेल, विहिरी खोल करणे, हातपंपांची दुरूस्ती अशी ही कामे करण्यात येणार आहेत. ' हे हास्यास्पदपणे गंभीर वाटत नाही का? अगोदरच जिथे भूजलपातळी खालावलेली आहे तिथे आणिक उपसा झाला तर परिणाम महाभयंकर नाही का व्हायचे?

अधिक उपसा झाला तर भूजलपातळी खाली जाईल यात शंका नाही, पण पावसळ्यात जर विहीर,हातपंप,जर पुनर्भरण केले तर यातून मार्ग निघू शकतो.

३. दुष्काळी परिस्थिती कधी जाहिर केली जाते? आणि तशी ती जाहिर झाल्यास पीडीतांना काय 'राहत' देण्याचे प्रयत्न होतात? दुबार पेरणी करणे हे हात झटकावे तितके सोपे काम नाही.. शेतकरी आता यामुळे आत्महत्या करताहेत. माझ्या ओळखीच्यात तसे झाल्याने मला प्रचंड धक्का बसला आहे.

दुबार पेरणी हे सोपे काम नक्कीच नाही, पण ज्यांनी पेरण्या केल्याच नाहीत ते शेतकरी हुशार म्हणन्याची वेळ आली आहे. पाऊस येणारच नाही असे नाही. काल सकाळच्या दैनिकात एक शास्त्रीय विश्लेषन आले होते की पाऊस का आला नाही आणि तो कधी येईल. अठ्ठावीस तारखेनंतर जर पाऊस येत असेल तर शेतकरी अजूनही पीक घेऊ शकतो असे वाटते, नियोजनाच्या अभावी शेतक-याची तारांबळ उडते.

६. आता उभ्या ठाकत असलेल्या पाण्याच्या प्रश्नाबद्दल उपायात्मक दृष्टीने आपण आपल्या पातळीवर काय करू शकतो?

वाया जाणारे आणि अशुद्ध पाणी जमिनीत शास्त्रीय पद्धतीने सोडणे हाच एकमेव उपाय आहे.

प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे

ही अत्यंत गंभीर समस्या आहे, दुर्दैवाने शहरातल्या बहुसंख्य जनतेला अजूनही त्याचे महत्त्व तितकेसे उमगलेले नाही.

हातपंपांची दुरुस्ती ही व्हायलाच हवी कारण त्याशिवाय खेड्यात बायकांच्या नशिबी मैलोनमैल पायपीट येते. त्याखेरीज पुनर्भरण हे ही अत्यावश्यक आहे त्याशिवाय पाणी येणार कुठून.

शहरात राहणारे लोक काय करु शकतात?
१ - गळणारे नळ, तोट्या, पाईप दुरुस्त करावे
२ - भाज्या धुतलेले पाणी झाडांना घालावे
३ - रोजच्या वापरात वॉशबेसीनचा नळ सोडून थेट पाणी वापरण्याऐवजी एक भांडे घेऊन त्यात पाणी घेऊन वापरले तर खूप पाणी वाचते (उदा. तोंड धुताना सलग १ मिनिट नळ चालू राहिला तर सर्वसाधारणपणे ५-६ लिटर पाणी वाहून जाते. तेच तुम्ही भांडे घेऊन तोंड धुतलेत तर केवळ एखाद्या लीटर पाण्यात व्यवस्थित काम होते. एका कुटुंबात सरासरी ४ माणसे * २ वेळा * ३ लि. पाणी बचत * ३० दिवस महिन्याचे = ७२० लि. पाणी वाचते. अगदी ५०% वेळाच हे शक्य झाले तरीही साधारणपणे ३५० लि. पाणी वाचते!) मी स्वतः रोज घरी ह्याच पद्धतीने पाणी वापरतो.
४ - शॉवर घेण्याऐवजी बादलीतून घेतलेले पाणी बरेच कमी पुरते.
५ - स्वैंपाकाचे पाणी रोजचे हंडे, बादल्या रोज ताजेच लागते असे नाही ते ओतून देऊ नये संपेपर्यंत वापरावे.
६ - हाउसिंग सोसायट्यांच्या, बंगल्यांच्या, गच्च्यांवरुन पाणी साठवून जमिनीत पुनर्भरण करुन देण्याचे काम काही लोक करतात.
७ - जमिनीखाली मोठा ५०००-१०००० लि. चा हौद बांधून गच्चीवर पडणारे पावसाचे पाणी त्यात साठवून पावसाळा संपल्यावर वापरता येते.

चतुरंग

आम्ही वरच्या अभिप्रायात सांगितले की मंगळ शनीच्या ८ अंश पुढे गेला की पाऊस पडेल. काही जणांनी त्यावर अकलेचे तारे तोडून त्याची खिल्ली उडवली. ते असो.

सांगायची गोष्ट ही की , काल मंगळ शनीपासून ६ अंश पार करून पुढे गेल्यावर वातावरण बदलायला लागले आहे. काल रात्रीपासून सर्वत्र ढगाळ वातावरण असून थोडासा शिडकावा झालेला आहे. अनेक दिवसात रस्ते ओले झालेले दिसत नव्हते ते आज दिसत आहेत.

मंगळ ८ अंश पुढे गेल्यावर शनी मंगळ युती तुटेल आणि पावसाच्या धारा बरसतील. तीन चार दिवसाचा प्रश्न आहे. प्रचिती देणारे बदल वातावरणात झालेले दिसत आहेत. हळूहळू पावसाचे आगमन होत आहे. चिंता करू नये.

ज्योतिष हे दैवी मार्गदर्शन करणारे शास्त्र आहे. गुरूवर्य॑ कृष्णमूर्ती त्याला "डिव्हाइन गाईडन्स " असे म्हणत असतं.

त्याचा अभ्यास न करता त्यावर पिंका टाकण्यापेक्षा त्यात खरोखर काय दडले आहे याचा शोध घेतला तर त्याचा खूप फायदा आहे.

आपला,
(ग्रहांकित) धोंडोपंत

आम्हाला येथे भेट द्या http://dhondopant.blogspot.com

तुमची याविषयी तळमळ जाणवते आणि वाईट वाटते. आपल्या घराच्या उंबरठ्यापर्यंत दु;ख येत नाही तोवर फरक पडत नाही, ही लोकांची सामान्य प्रतिक्रिया असते. तुमच्या सर्व प्रश्नांची उत्तरे देता येत नाहीत, पण जे वाटते ते सांगते.

२. 'भूजल पातळी खालावलेल्या गावांमध्ये बोअरवेल, विहिरी खोल करणे, हातपंपांची दुरूस्ती अशी ही कामे करण्यात येणार आहेत. ' हे हास्यास्पदपणे गंभीर वाटत नाही का? अगोदरच जिथे भूजलपातळी खालावलेली आहे तिथे आणिक उपसा झाला तर परिणाम महाभयंकर नाही का व्हायचे?

तहान लागली की विहीर खणणे यालाच म्हणत असावेत. कदाचित माहिती असेल/नसेल, बांगलादेशमध्ये पिण्याच्या पाण्यातील आर्सेनिकचा प्रश्न मोठा आहे - तो बोअरवेलच्या पाण्याचा अधिक उपसा झाल्याने, खोल-खोल नेत गेल्याने झाला आहे.
बांगलादेश आर्सेनिक
महाराष्ट्रात असा आर्सेनिकचा प्रश्न तयार होण्याची शक्यता नसली तरी इतर वाईट परिणाम निश्चित होत आहेत आणि होणारही आहेतच.

हा एक भाग जरी सोडला तरी जर मला पाणी मिळत नसले तर ते कसेही करून (उपसा करून किंवा इतर बर्‍या वाईट मार्गांनी ) मी पाणी मिळवणार हे नक्कीच आहे. पुणे शहरात मध्यमवर्गीय भरवस्तीत सहा मजली इमारतीत जिथे ३० हून अधिक सदनिका (अपार्टमेंट) आहेत तिथेही बोअरवेलने पाणी देण्याची योजना मी पाहिलेली आहे. हे कसे आणि का मान्य केले जाते हे मी सांगू शकत नाही. दुसरीकडे याच ठिकाणापासून काही अंतरावर असलेल्या बोअरवेलमधून मिळालेल्या पोटाचे रोग तयार करणारे जीवजंतू असलेल्या पाण्याचा वापर पिण्यासाठी करणारे गरीब मुसलमान कुटुंब पाहिले आहे. रोगराई वाढणार हे निश्चित.

४. नद्या जोडण्याच्या कामाचा मुद्दा मागे पडण्याचे कारण काय?

मुद्दा काय - कदाचित राजकारण असेल - मला माहिती नाही. पण एक सांगावेसे वाटते, की ह्या प्रकल्पांनी प्रश्न संपतील असे नाही, उलट दुसरे कधीही न पाहिलेले प्रश्न समोर उभे राहतील. जसे - नद्यांच्या जोडणीमुळे जीवसृष्टीवर किंवा त्यालगतच्या शेतीवर होणारे परिणाम. त्यामुळे स्थानिक पाणी नीट मुरवून वापरणे हा अधिक योग्य पर्याय ठरावा.