जुने सिनेमे... नव्या काळात

जुन्या काळच्या चित्रपटांचा प्लस पॉइंट म्हणजे त्यातली गाणी. १९५० ते १९७० पर्यंतच्या चित्रपटात सुंदर गाणी आणि सशक्त व्यक्तिरेखा असलेल्या नायिका बघायला मिळत असत. अमिताभच्या काळात अशा नायिका आणि गाणी इतिहासजमा झाली. आताच्या खानावळींमधे तर चांगले शोधावेच लागते.

जुन्या जमान्यातल्या कालातीत गोष्टी म्हणजे गाणी आणि नायिका असं मला वाटतं. त्या काळात थोड्या वाद्यांतून उत्तम संगीत निर्माण करणारे अनेकानेक संगीतकार झाले. तसेच लता, आशा, मन्नाडे, रफी, मुकेश आणि किशोरकुमार असे गायक झाले. नायिका तर सहजच लक्षात राहण्यासारख्या. आठवा, मधुबाला, वहीदा, मीनाकुमारी, वैजयंतीमाला, अगदी हेमामालिनी सुद्धा!

बहुतेक जुन्या शिनेमांकडेच वळावे लागणार असे दिसत आहे. परवा स्पेशल सव्वेस शिनेमाच्या आधी नव्या येऊ घातलेल्या हिम्मतवाला नावाच्या चित्रपटाची झलक दाखवली. त्यात अजय देवगण नसून राक्षसगण असल्यासारखा देवळातल्या घंटा घेऊन मारामारी करताना दाखवलाय. गुंडांना जडशीळ घंटेचा फटका बसूनही ते म्हणावे तितके जखमी दाखवले नव्हते. वैतागच आला.

संगीत व पटकथा तर आहेच. पण हिंदी वा उर्दू भाषेचे सौंदर्य खुलवणारे संवाद हेही जुन्या काळच्या सिनेमांचे वैशिष्ट्य. संवाद लेखक उत्तम साहित्यिक असले पाहिजेत. आणि नट नट्या हिंदी/उर्दु भाषेत वाढलेल्या त्यामुळे संवाद उत्तम पद्धतीने सादर करु शकायचे. ऐतिहासिक, सामाजिक सगळ्या प्रकारच्या सिनेमातील संवाद हे अत्यंत श्रवणीय होते.

हिंदीबद्दल कुठला न्यूनगंड न बाळगता शक्य तितक्या शुद्ध भाषेतले संवाद आजकाल फार दुर्मिळ झालेत.
शिकवण्या लावून कामचलाऊ हिंदी बोलणारे तारे आणि तारका डोके पिकवतात. बहुतेक संवाद हे कधी एकदा हिंदी सोडून इंग्रजीत शिरतो आहे अशा प्रकारे उरकलेले वाटतात.
१९७० मधे सिनेमात आलेली आंग्लाळलेली झीनत अमानही आजच्या तुलनेत खूपच चांगले हिंदी बोलायची.
मात्र हिंदीवर प्रभुत्व असणारे अमिताभ, जया भादुरी यांचे पुत्ररत्न हिंदी बोलू लागले की ऐकवत नाही. तीच गोष्ट बर्‍याचशा तारकापुत्रांची. तशात अर्धभारतीय नट्या सिनेमात शिरल्यापासून तर आनंदच आहे!

छान विषयावरील छान लेख.
१९५०-१९७० काळातील सिनेसंगीत तर अगदी खासच. आता एकदम आठवलेला सिनेमा म्हणजे 'आम्रपाली' हा १९६६ मधे प्रथम प्रदर्शित झाला, तेंव्हा 'ए' असल्याने बघता आला नव्हता. वैजयंतीमालाचे अतिभव्य कट-आउट सिनेमागृहावर लागले होते, ते बघायला मुद्दाम जायचो. यातली गाणी आणि वैजयंतीमालाची नृत्ये फारच सुंदर. चाळीसेक वर्षांनंतर अलिकडे तो बघितला. गाण्यांसाठी तरी बघावा, असा हा चित्रपट. यातील भानु अथ्थैय्या यांची वेशभूषा फार गाजली होती.
गाण्यांसाठी बघण्याचे आणखी सिनेमे, म्हणजे ओपी नय्यर यांच्या संगीताचे. 'ये रात फिर ना आयेगी', 'मेरे सनम' 'कश्मीर की कली' 'संबंध' 'एक मुसाफिर एक हसीना' 'फिर वही दिल लाया हुं' 'सावन की घटा' 'हमसाया' 'किस्मत'वगैरे...

सध्या झोप आल्याने एवढेच बोलेन,
मात्र दबंगछाप सलमानपट बनत आहेत याचे कारण आपणच पब्लिक मायबाप जे त्याचा सिनेमा आला रे आला की ढोलताशांच्या गजरात दिंड्यापताका नाचवत सिनेमागृहामध्ये झुंडीने हजेरी लावत आहोत.

मान्य, आपण कदाचित त्यात नसू.
मी स्वता गेल्या सहामहिने वर्षभरात थिएटरमध्ये "बर्फी", "बालक पालक", आणि "स्पेशल छब्बीस" तसेच लॅपटॉपवर "ओ माय गॉड" अन "विकी डोनोर" बस एवढेच ४-५ चित्रपट पाहिले.
याव्यतीरीक्त केबल किंवा चॅनेलवर लागलेला एकही चित्रपट बघण्यात वेळ नाही घालवला.
हो, अगदी शाहरुख खान आवडीचा असूनही त्या दिवशी केबलवर लागलेला "जब तक है जान" नाही पाहिला. ;)

पण जर बहुसंख्य चित्रपटरसिकांची आणि आपली आवड भिन्न असेल तर हा आपलाच दोष नाही का..!!

स्मरणरंजन आवडलं.

गेल्याच आठवड्यात भाचीला जुने चित्रपट (इतकंच नव्हे तर काही जुने कलाकारही!) माहीत नसल्याची खंत वाटून तिला दाखवण्याच्या मिषाने लागोपाठ ५-६ चित्रपट पाहिले, बरेचसे इतक्या वर्षांनंतरही तितकेच प्रभावशाली वाटले.

काही उदाहरणें म्हणजे धर्मेंद्र-संजीवकुमारचा सत्यकाम, विनोद खन्नाचा इम्तिहान, संध्या-महिपालचा नवरंग, राजेश खन्नाचा बावर्ची, संजीवकुमारचा अंगूर, वगैरे.

पण त्याच ओघात 'सदाबहार संजीवकुमारचा म्हणजे चांगलाच असणार' या अपेक्षेने आधी न पाहिलेला 'ऐयाश' हा चित्रपटही पाहिला, नसता पाहिला तर बरं झालं असतं असं वाटलं. असाच अपेक्षाभंग झाला देव आनंदचा बात एक रात की पाहून, सचिनदेव बर्मन यांची गाजलेली गाणी, विशेषतः मन्ना डे यांच्या आवाजातली 'किसने चिल्मनसे मारा' ही कव्वाली, यांच्या आ़कर्षणाने चित्रपट पहाणं सुरू केलं, पण पूर्ण नाही पाहू शकलो.

आणखी 'नक्की पहायचे' अशा यादीत पुन्हा एकदा कोशिश, परिचय हे आहेत.

जुने चित्रपट ते जुनेच. नवीन कितीही टेक्नॉलॉजी आणि काय काय आलं तरी जुन्याचा साधेपणा, तरीही आपली छाप सोडण्याची कला नव्यांना नाही जमायची. ब्लॅक अँड व्हाईट काळ तर वाह. काय ते संगीत, साधेपणा, फालतूचा मेलोड्रामा नाही, सरधोपट हाणामार्‍या नाहीत, सगळंच भारी. कित्येक दशकं झाली तरी ते चित्रपट, त्यातले कलाकार, कथा, संगीत सगळंच डोक्यात घर करून आहेत.

मला प्रचंड आवडलेले काही जुने चित्रपट म्हणजे - आर पार (१९५४, गुरू दत्त, गीता दत्त), जाल (१९५२, देव आनंद, गीता बाली), आणि बंदिनी (१९६३, नूतन, अशोक कुमार, धर्मेंद्र) अप्रतिम.. :)

तिसरी मंजिल व इत्तेफाक या सिनेमांतही रहस्य चांगले ठेवले आहे. मला इतर आवडलेले काही जुने चित्रपटः तेरे घरके सामने,गाईड , अनुपमा,खामोशी,बुढ्ढा मिल गया,अनोखी रात्,देवदास्,चितचोर आणि अमोल पालेकरचे बहुतेक सगळे, श्याम बेनेगलचे सगळे, भुवन शोम, इत्यादि. मराठीतले: लाखाची गोष्ट, जगाच्या पाठीवर, पाठलाग, मानिनी, पहिली मंगळागौर, ब्रँडीची बाटली, दामुअण्णांचे चिमणरावांचे सर्व, सांगते ऐका, सामना व सिंहासन, मधुचंद्र, इत्यादि.

जुने चित्रपट सर्वाथाने छान असायचे. खुप वेळ देऊन मनापासुन बनवले जायचे.
कथा, कलाकार, संगीत, अभिनय सगळ्याच गोष्टिंवर बारकाईने लक्ष दिले जायचे.
आताही असे चित्रपट असतात पण फारच कमी.
पुर्वी वर्षातुन एक किंवा फार तर दोन चित्रपट यायचे पण कायमचे आठवणीत रहायचे.
आता आठवड्याला एक किंवा त्यापेक्षा जास्त चित्रपट येतात आणि तितक्याच लवकर लोक विसरुनही जातात.

हमदोनो, चलती का नाम गाडी, पडोसन, मधुमती, बावर्ची, अंगुर, खुबसुरत, गोलमाल, अनकही, इजाजत, सिलसीला, यादी बरीच मोठी आहे खरे तर..

लेखन आवडेश. एकदम मनापासून उतरलेली कळकळ जाणवली.

बाकी नवंनवे चित्रपट सतत पाहात राहावेत. त्यामुळे आपण आधी शिव्या दिलेला चित्रपट किती छान होता ह्याची जाणीव होत राहते.

हे मात्र खरं आहे की जुने सिनेमे आजही तितक्याच आवडीने बघीतले जातात, निदान मला तरी जुने सिनेमे जास्त आवडतात. शम्मी कपूर ह्यांचा तीसरी मंजिल हा मला सर्वात जास्त आवडलेला सिनेमा तसेच बिमल रॉय ह्यांचा बंदिनी असो किंवा इतर चित्रपट जसे नया दौर, मुघल-ए-आझम,सी.आय.डी, दो बीघा जमीन, शोले, आराधना, आंधी, अनामिका, चुपके-चुपके, सारांश, अर्थ, यह वादा रहा, सदमा, इजाजत,गुड्डी, आणी असेच बरेच चांगले चित्रपट कायम लक्षात राहतील.

पूर्वीच्या चित्रपटांमध्ये आशय,मनोरंजनासोबत ,सुमधूर संगीत असायचे, उत्तम, सहज अभिनय केलेले उत्तम कलाकार असायचे. असे नाही की हल्ली चित्रपट चांगले नसतात , काही निवडक सिनेमे जसे लगान, तारे जमीन पर, थ्री इडियट्स, स्वदेस, विकी डोनर, ओह माय गॉड, इंगिल्श विंगल्श, टेबल नं २१, स्पेशल २६, गँग्स ऑफ वासेपूर, कहानी हे सिनेमे आवडून जातात. भंपक, भपकेपणा, रटाळ, टुकार,एखाद्या बाम किंवा गोंद विक्रीची जाहिरात करणारे फालतू आयटम साँग कथानकात गरज नसताना मध्येच घुसवलेले दबंगछाप सिनेमे बघण्यात आता रस उरला नाही. वर्षभरात जर २०-२५ सिनेमे येत असतील तर त्यात ४-५ चित्रपट बघणेबल असतात. हल्ली शंभर कोटीच्या गोष्टीच लोकं जास्त करतात, मग त्यात काहीही दाखवले तरी चालेल ... अगदी कंटाळा आलाय त्या गाड्या, ट्रक उडवणारी स्टंट्स बघून.

मराठी सिनेमा ही आता चांगले विषय घेऊन येऊ लागले आहे हरीश्चंद्राची फॅकट्री, बालगंधर्व, पांगिरा, भारतीय, रींगा रींगा, काकस्पर्श, मसाला, वन रुम किचन , शाळा, सारखे चित्रपट मनाला आवडून जातात.

हल्ली बॉलीवुड मध्ये नवीन अर्थपूर्ण सिनेमे फार कमी चांगले येत असल्यामुळे मी माझा मोर्चा हॉलीवुड चित्रपटांकडे वळवला आहे :)

जुने सिनेमे चांगलेच पण त्या ढोलमटोल, ४ मुलांच्या आया नायिका म्हणुन बघवत नाहीत. काही तंत्रज्ञान ( Find & Replace ) वापरुन हल्लीच्या कत्रिना, करिना, शिल्पा, अनुष्का ह्यांना त्या जुन्या सिनेमात घालता येणार नाहीत का?

काही आढावु आयडी ना ( Find & Replace ) वापरुन रिप्लेस नाही का करता येणार.

जुने सिनेमे तुम्हाला आवडत असतील तर राजेश खन्ना, नंदा जोडीचा इत्तेफाक चुकवू नका. राजेश खन्नाचेच आनंद, बावर्ची पहा हे सुचवावेसे वाटतात, पन पाहीले असण्याची शक्यताच जास्त. पृथ्वीराज कपूर - मधूबाला- दिलीपसाबचा मुघल-ए-आझम हा ऑल टाईम ग्रेट पाहणं मस्टच. प्यासा पाहिला नसेल तर लिस्टीत अ‍ॅड करा. कागज के फूल ची गती संथ आहे, पण गुरूदत्तची शैली आवडली तर साहब बिबी और गुलाम देखील आवडण्याची शक्यता आहे. दिलीपसाब यांचाच दास्तान हा देखील वेगळा सिनेमा आहे. या चित्रपटावरून दो अन्जाने हा अमिताभ - रेखाचा सिनेमा बनवला गेलाय. दास्तान उजवा वाटला.
देवसाब यांचा उल्लेख झालाच आहे तर गाईड चुकवून चालणार नाही. आर के नारायणन यांच्या कादंबरीवर बेतलेला हा सिनेमा दर वेळी काहीतरी वेगळा अर्थ उलगडून दाखवतो. हम दोनो आता रंगीत आहे. गाणी सुरेखच. त्या काळी वेगळं असलेलं कथानक आता कितपत आवडेल सांगता येत नाही. पण पीरीयड फिल्म म्हणून पाहील्यास नक्कीच वेळ चांगला जाईल.
(मला देखील जुन्या सिनेमांची आवड आहे )

खूपच जुना असलेला कृष्णधवल जागृती हा सिनेमा आवडला तो कथानकातील प्रामाणिकपणा आणि कळकळ. त्या काळात हाताळण्यात आलेला हा विषय आज थ्री इडीयटस मधे पुन्हा हाताळावासा वाटतो यातच सगळं आलं. अर्थात जातकुळी वेगळी आहे हे आलंच. असित सेन यांचा खामोशी हा वहिदा रहमान - राजेश खन्ना जोडीचा चित्रपट काळाच्या कितीतरी पुढचा आहे. शक्ती सामंता दिग्दर्शित राजेश + खन्ना शर्मिला जोडीचा अमर प्रेम हा कादंबरीवर बेतलेला नायिकाप्रधान चित्रपट आजही डोळ्यात पाणी आणतो. आताच्या काळात अशी सरधोपट ट्रीटमेंट हास्यास्पद वाटण्याची शक्यता आहे.

जुने ते सोने .. अगदी खरं आहे.
.. पण नविन सुद्धा काही चांगले चित्रपट आहेत . उदा. बर्फी आणि नुकताच पाहिलेला एबीसीडी (एनीबडी कॅन डान्स)
मराठीतील देवबाप्पा, लाखाची गोष्टं पण चांगले आहेत.

चित्रपटांच्या नावांसाठी धन्यवाद .
माझे पप्पा अजुनहि जुनेच चित्रपट बघतात .. नविन खुप मोजकेच .
त्यांच्यासोबत गेल्या आठवड्यात वेळ काढुन तीन चित्रपट बघितले .
अमोल पालेकरचा ' दो लडके दोनो कडके ' बहुतेक हेच नाव होतं .
दुसरा देव आनंद चा ' देस परदेस ' आणि शबाना आझमीचा ' मंडी '
मंडी अर्धाच पाहिला .
पण मला जुनी गाणी ऐकायला फार आवडतात .. खास करुन मराठी .
अरे हो ' केला इशारा जाता जाता ' हा चित्रपटहि पाहिला लस्ट थर्स्डे ला
बाकि धागा छान लिहिला आहे .

कथानक अन सादरीकरणाबाबत बोलायचं तर 'पिंजरा' सर्वोत्कृष्ट.
बाकी राज कपूरचे बरेचसे चित्रपट विशेषतः 'श्रीचारसोबीस' अजून पहायला आवडतात.

चांगला बाफ. छान वेळ गेला.

गाणि, सेट्स, थोरले कपूर साहेब आणि ति अप्सरा मधुबाला... ऑस्सम.
ते दिलीप साहेब (निदान त्यांच्या मिशा) वगळले असते तर चित्रपट अजुन जास्त आवडला असता.

अर्धवटराव

प्यासी चुडैल पाहिला का ?

लेखन आवडले.
मला राजेश खन्ना चा 'द ट्रेन ' आवडला होता. एक बऱ्यापैकी जमलेला रहस्यपट आहे. हंसा वाडकर यांच्या आत्मचरित्रावर आधारित , स्मिता पाटील ची मुख्य भूमिका असलेला एक उत्कृष्ट सिनेमा पहिला होता ( नाव आठवत नाही ) अर्धसत्य आणि जुना आक्रोश ही आवडेल. सभ्य चावटपणा असलेला "शौकीन" तर अफलातून आहे. निखळ विनोदी चित्रपट म्हणून सत्ते पे सत्ता चांगला आहे.

मागच्याच आठवड्यात सहज तूनळी चाळताना देव-आनंदचा गुरूदत्त निर्देशित 'सी-आय-डी' पाहिला. (देव आनंद काय चिकना दिसतो त्यात!)
घरोंदा, बावर्ची, किंवा हृषिकेश मुखर्जींचे साधे सरळ चित्रपट बघताना आजकाल असे चित्रपट का निघत नाहीत असं राहून राहून वाटत राहतं.

Godfather Part I,II & II जरूर पहा.
सुंदर अभिनय ---- १५० मार्क्स मार्लन ब्रॅंडो ला .....
त्या आधी मारियो पुझो लिखीत पुस्तक वाचा.
वाचले असेल तर छान .....

नसेल तर नवीन आनंद मिळेल.

काही वर्षांपूर्वी आलेला In pursuit of Happiness हा विल स्मिथचा चित्रपट पण खूप सुंदर..