पौराणिक विमाने

लाईन्स कोणी का मारी ना! ;)

नहुष राजाची काय भानगड ए? जरा संक्षिप्त का होईना गोष्ट सांगता का? मला माहीत नै किंवा आठवत नैये म्हणुन विचारलं.

हाच लेख मदनबाण यांनी आधी सादर केलेला आहे.

<<<इतरांच्या आयुष्याचे नुकसान करणारा कसला आलाय अभिमान? चुलीत घाला त्या अभिमानाला!!

१००% + अशा आंधळ्या "अभिमाना"तुनच तालिबानी वृत्ती येते असं आमचं मत आहे. अजुनही आपली हिंदु संस्कृती चांगले निरोगी गुण राखुन आहे. उदा. कौटुंबिक जवळीक, वडीलधार्‍यांना मान देणे. यांची जपणुक करता येईल. अर्थात दोन्ही बाजुंनी आदर ठेवला तरच. इतर गोष्टी जशा स्वयंपाकघरातल्या वस्त उदा. हळद, आले वगैरे घरगुती उपचार ही सुद्धा एक प्राचीन परंपराच आहे.

आता जुन्या काळातील चांगल्या रुढी आपण जतन करु शकतो उदा. जुन्या प्रदुषणविरहीत प्रकारे सण साजरे करणं. पण अशा गोष्टी अवघड असल्याने केल्या जात नाहीत. अन नुसताच अभिमान घेउन कुरवाळत बसल्याने काहीही प्रगती होत नाही.

जुन्या पोथ्यांचे जतन केले तर तो एक सांस्कृतीक ठेवाच असेल ज्यातुन जे लिहिले गेले त्याकाळचे जीवनमान वगैरे लक्षात येइल. इतिहास समजायला मदत होईल. नाशिकला काही तरुण मुले-मुली असा प्रयत्न करताहेत हे दोन -तीन वर्षांपुर्वी टीव्हीवर बघितलं होत. त्याविरुद्ध भांडारकर संस्थेची नासधुस वगैरे त्याविषयी संस्कृतीभीमानी लोकांनी कीमान निषेध केला का? जे कोण राजकीय हस्तक होते त्यांच्यापर्यंत तो निषेध अन त्याची कारणे पोहोचली का?

स्टॅलिनच्या हिंसेचा, त्याच्या पक्षाच्या विचारसरणीचा (जर का असलीच तर) आणि राज्यव्यवस्थेचा मी कट्टर विरोधक आहे. तरीही त्याचे एक वाक्य मला खूपच भावते. आणि ते म्हणजे--"धर्म ही एक अफूची गोळी आहे."

"religion is the opiate of the masses." अथवा "धर्म ही एक अफूची गोळी आहे." हे वाक्य मला वाटते कार्ल मार्क्सचे आहे.

१. आमची संस्कृती किती चांगली, आमचे पूर्वज किती महान होते, सगळे शोध त्यांनी कसे लावले होते, "आपल्या" विविध चालीरितींमध्ये विज्ञान कसे आहे इत्यादी गोष्टींचा सतत विचार करून आणि बोलून नक्की काय फायदा होतो?

आमच्या पूर्वजांना सग्ग्ळे सग्ग्ळे ज्ञान होते, आपल्या विविध चालीरीतींमध्ये विज्ञान आहे असे एस्टॅब्लिश करण्यात यश आले तर आमच्या पूर्वजांनी अमके श्रेष्ठ आणि अमके कनिष्ठ हे सुद्धा त्या अतिप्रगत ज्ञानाच्याच आधारे सांगितले होते असे नाही का एस्टॅब्लिश होणार? मग "आम्ही श्रेष्ठ आणि पतित झालो तरी पूजनीय" आपोआप सिद्ध होते.

२. नंतरच्या काळात नक्की काय झाले म्हणून आपली पडझड झाली याचा dispassionately विचार करण्यात घालवला तर नक्कीच चित्र वेगळे......

अहो मुसलमानांचे आक्रमण नाही का झाले नंतर? काय राव !! परत परत सांगायला लागतं तुम्हाला. :(

३. पाच-दहा हजार वर्षांपूर्वी लिहून ठेवलेल्या सगळ्या गोष्टी आजच्या काळात कदाचित लागू ठरणार नाहीत. पण मग जे काही लिहून ठेवले आहे त्याचा अभ्यास करून जे relevant आहे तेवढे घेऊन ते पुढे न्यायचा प्रयत्न कोणी करत आहे का? त्यातूनही आजच्या विज्ञानाला न समजलेल्या कोणत्या गोष्टी पूर्वीच्या ग्रंथांमध्ये आधीच लिहून ठेवल्या आहेत हे जगापुढे कोणी आणायचा प्रयत्न करत आहे का?

त्यासाठी उच्च तपोबल असलेल्या सात्विक योग्यांची आवश्यकता आहे. पण पाश्चात्य संस्कृतीच्या प्रभावामुळे, फास्टफूड आणि कोकाकोलाच्या सेवनामुळे (आणि त्यापूर्वी मुसलमानी आक्रमणामुळे स्त्रिया भ्रष्ट झाल्याने) असे लोक मिळत नाहीत. ;)

४. सर्वात महत्वाचा प्रश्न म्हणजे "आपला धर्म" आणि "आपली संस्कृती" म्हणजे नक्की काय? माझ्यासाठी तरी जे जे काही मला पटते/भावते/आवडते ते माझे मग ते कुठूनही आलेले असू दे. "आपले ते चांगले" यापेक्षा "चांगले ते आपले व्हावे" असा प्रयत्न का नसतो?

हॅ हॅ हॅ

५. मी अमक्या धर्मात/जातीत जन्माला आलो याचा अभिमान का धरावा?

पुन्हा हॅ हॅ हॅ. जगात जाती दोनच. एक माझी जात आणि दुसरी इतर. असं कोणत्याही जातीच्या माणसाने म्हणायचं असतं.

१. आमची संस्कृती किती चांगली, आमचे पूर्वज किती महान होते, सगळे शोध त्यांनी कसे लावले होते, "आपल्या" विविध चालीरितींमध्ये विज्ञान कसे आहे इत्यादी गोष्टींचा सतत विचार करून आणि बोलून नक्की काय फायदा होतो? जर का कोणी इंग्रज माणूस "एकेकाळी आमच्या लोकांनी साता समुद्रावर राज्य केले" याचा घोषा लावू लागला तर अशा माणसाला "आताचे काय" हा प्रश्न विचारायचा नाही का?या प्रश्नाचे उत्तर "हो" असेल तर या भारतीय संस्कृतीचा अभिमान धरणाऱ्यांना पण तोच प्रश्न का विचारू नये?
-- निश्चित असे प्रश्न विचारावेत. किंबहुना त्याशिवाय ज्ञान/संस्कृती/समाज प्रवाहीत राहात नाहि. तुम्हाला खरच असा एकही संस्कृतीरक्षक मिळाला नाहि कि जो या मुद्द्यांकडे उघड्या डोळ्यांनी बघेल? मला नाहि वाटत. आणि तसं असेल तर तुमचं सँपलींग चुकलय , बाकी काहि नाहि.

२. "पूर्वीच्या काळी आमच्याकडे सगळे होते" हा विचार करण्यात घालवला जातो त्याच्या १% वेळ जरी नंतरच्या काळात नक्की काय झाले म्हणून आपली पडझड झाली याचा dispassionately विचार करण्यात घालवला तर नक्कीच चित्र वेगळे दिसायला मदत होईल हे नक्कीच. पुराणातली वांगी पुराणात राहू द्या. आपण नंतरच्या काळात नक्की कुठे कमी पडलो हे शोधून काढून ते दोष दूर करायचा प्रयत्न आपण कधी करणार? की स्वयंघोषित संस्कृतीरक्षकांना असल्या गोष्टींचा विचार करायची गरज वाटत नाही? आणि जर का असे (अडचणीत टाकणारे) प्रश्न विचारणारे लोक क्षणभरात "काळे इंग्रज" ठरतात ते योग्य आहे का?
-- डोळ्यावर पट्टी बंधणारे संस्कृतीरक्षक हे "खाली दीमाग शैतानका घर" याच कॅटेगरीचे असतात... आणि अशे सैतानी दीमागवाले सर्वकाळी - सर्वदेशी - सर्वक्षेत्री सापडतील. आणि त्या त्या क्षेत्रातले विचारवंत ( मग ते क्षेत्र धार्मीक असो वा सामाजीक वा राजकीय... कुठेलेही) अशा दांभीकतेवर नेहमीच प्रहार करतात. बरोबर ना? ज्यांना खरच प्रगती करायची आहे ते आपापल्यापरीने आपापल्या क्षेत्रात झोकुन देऊन काम करतच असतात. मग टवाळखोरांना उगा महत्व का द्यावे?

३. पाच-दहा हजार वर्षांपूर्वी लिहून ठेवलेल्या सगळ्या गोष्टी आजच्या काळात कदाचित लागू ठरणार नाहीत. पण मग जे काही लिहून ठेवले आहे त्याचा अभ्यास करून जे relevant आहे तेवढे घेऊन ते पुढे न्यायचा प्रयत्न कोणी करत आहे का? त्यातूनही आजच्या विज्ञानाला न समजलेल्या कोणत्या गोष्टी पूर्वीच्या ग्रंथांमध्ये आधीच लिहून ठेवल्या आहेत हे जगापुढे कोणी आणायचा प्रयत्न करत आहे का?
-- हा प्रश्न तुमच्यातल्या जिज्ञासेला पडला आहे का? हे तुमचं तुम्हीच ठरवु शकाल, आणि त्यातुनच या प्रश्नाचं उत्तरदेखील मिळेल. माहिती दळवळणाच्या प्रचंड वेगवान जगात अशी माहिती मिळवणं खरच कठीण नाहि.

४. सर्वात महत्वाचा प्रश्न म्हणजे "आपला धर्म" आणि "आपली संस्कृती" म्हणजे नक्की काय? माझ्यासाठी तरी जे जे काही मला पटते/भावते/आवडते ते माझे मग ते कुठूनही आलेले असू दे. "आपले ते चांगले" यापेक्षा "चांगले ते आपले व्हावे" असा प्रयत्न का नसतो?
- लाख मोलाचा विचार. किंबहुना धर्मसंस्था वगैरे भानगडी याच प्युरीफीकेशन प्रोसेसला केंद्रस्थानी ठेऊन जन्माला आल्यात. आता १०० पैकी ५ जण हा गाभा उचलतात, उरलेले ९५ त्यावर मारामारी, दुराभीमान, खुटी उपाडपणा करतात. काय करावे ? अहो जग जर एव्हढं आयडीअल वागलं असतं तर मग काही प्रश्नच नव्हताना.

५. मी अमक्या धर्मात/जातीत जन्माला आलो याचा अभिमान का धरावा? त्या धर्मात/जातीत जन्माला यावे यासाठी काही विशेष प्रयत्न केल्याचे माझ्या तरी लक्षात नाही. आमच्या संस्थेत वसतीगृहाच्या एकूण २४ इमारती होत्या.त्यातील १९ क्रमांकाच्या इमारतीत मी राहत होतो. एकदा तिथे प्रवेश मिळाल्यावर संस्थाचालकांनी मला २४ पैकी कोणत्याही इमारतीत पाठविले असते. नेमकी तशीच गोष्ट जन्म घेण्याविषयी नाही का? मलाही जन्म कोणत्याही धर्मात/जातीत मिळाला असता. ज्याप्रमाणे "मी १९ क्रमांकाच्या इमारतीत राहत होतो" हा अभिमान धरणे हास्यास्पद आहे त्याचप्रमाणे धर्माचा/जातीचा अभिमान धरणे ही हास्यास्पद आहे असे मला वाटते.
-- जन्माला येणं ही गोष्ट एव्हढी रँडम नाहि. पण तो फिलॉसॉफीचा विषय झाला, त्यावर चर्चा इथे नको. कर्तुत्व नसता उगाच अभीमान बाळागणे हा दंभीकपणा आहे, एकदम मान्य... आणि कर्तुत्व असुन देखील अभीमान न मानणे हा नम्रपणा. ही दुनीया अशाच दांभीक आणि नम्र लोकांचा समुह आहे... किंबहुना प्रत्येक व्यक्तीत हे गुणावगुण मिसळलेले दिसतील.

मला अशा भारतीय संस्कृती/धर्माच्या कट्टर अभिमान्याचा आलेला अनुभव सांगतो. माझाच धर्म सगळ्यात चांगला, माझीच संस्कृती सगळ्यात चांगली हा अभिमान माझाच पेशा (इंजिनिअरींग) सगळ्यात चांगला, त्यातही माझेच इलेक्ट्रीकल इंजिनिअरींग सगळ्यात चांगले या पातळीवर गेला आणि त्या गृहस्थाने त्याच्या मुलाला आवड नसताना इलेक्ट्रीकल इंजिनिअरींगला जायला लावले. तो बिचारा मुलगा गेली अनेक वर्षे त्याच्या वडिलांच्या या वृथा अभिमानामुळे आजही स्ट्रगल करतच आहे आणि त्याच्या हुषारीच्या आणि पात्रतेच्या मानाने त्याची achievement काहीच नाही. हा प्रकार अगदी जवळून बघितल्यानंतर या अभिमान प्रकरणाचा भयंकर संताप आला आहे मला.इतरांच्या आयुष्याचे नुकसान करणारा कसला आलाय अभिमान? चुलीत घाला त्या अभिमानाला!!
-- तुमचाच प्रश्न आणि तुमचच उत्तर. खरा प्रोब्लेम धर्म/संस्कृती/अभीयांत्रीकी नाहि तर सारासार विचार न करण्याची/दुसर्‍याचे मन समजुन न घेण्याची वृत्ती आहे.

असे प्रश्न विचारायची माझी पहिली वेळ नाही. विविध फोरमवर इंग्रजी आणि मराठी या दोन्ही भाषांमधून (अगदी मिसळपाववर सुध्दा) मी हे प्रश्न वेळोवेळी विचारले आहेत. त्याची उत्तरे मला कोणाही भारतीय संस्कृतीवाल्याने दिलेली नाहीत. काळा इंग्रजच नव्हे तर "तू ख्रिस्ती का मुसलमान" हा प्रश्नही मला विचारला गेला आहे. माझा या भारतीय संस्कृतीवाल्यांपासून भ्रमनिरास झाला तो अशामुळेच.
-- माझा अनुभव देखील फार वेगळा नाहि. पण जी थोडीफार दुनीया मी बघीतलीय त्यात मला तुम्ही म्हणताय तसे "संस्कृतीरक्षक" देखील भेटलेत आणि ज्यांच्यापुढे आदराने नतमस्तक व्हावे असे संस्कृतीप्रेमीही भेटलेत. तुमच्या हाती स्वच्छ पाण्याचा गडु आहे... आता त्याने परसाकडे साफ करायची, कि तहान भागवायची, कि गाडी-कपडे-जोडे धुवायचे, कि मस्तपैकी दारुचा पॅग बनवायचा हे ज्याचे त्याने ठरवायचे. तुम्हाला खरच जर फक्त आणि फक्त भ्रमनिरास करणारे भेटले असतील तर पुन्हा खेदाने नमुद करतो कि तुमचे सँपलींग चुकले.
असो.

अर्धवटराव

स्टॅलिनच्या हिंसेचा, त्याच्या पक्षाच्या विचारसरणीचा (जर का असलीच तर) आणि राज्यव्यवस्थेचा मी कट्टर विरोधक आहे. तरीही त्याचे एक वाक्य मला खूपच भावते. आणि ते म्हणजे--"धर्म ही एक अफूची गोळी आहे." आणि ती अफूची गोळी एकदा घेतली की माणूस त्याच्या दैनंदिन आयुष्यातील समोर दिसणारे आणि जास्त त्रास देणारे प्रश्न विसरून जातो आणि त्याचे लक्ष अधिकाधिक वेगळ्याच विश्वाकडे लागते.आता हे "वेगळे विश्व" काहींच्या बाबतीत "जन्ममृत्यूचा फेरा टाळणे" असेल तर काहींच्या बाबतीत कायमच भूतकाळात वावरणे असेल (ज्याला मी वेदकालीन जंगलात भटकणे म्हणतो).त्यातून "आमचा" धर्म आणि "आमची" संस्कृती हा अभिमान डोक्यात शिरला की काही विचारायलाच नको.अशा लोकांसाठी "आमचा" धर्म आणि "आमची" संस्कृती किती किती थोर, आमच्या परंपरा किती चांगल्या, आमचे पूर्वज किती महान इत्यादी इत्यादी गोष्टी बोलणारा माणूस अगदी योग्य वाटतो

मला नाही वाटत त्यात चुकीचे असे काही आहे. केवळ गीतेतले तत्वज्ञान या मुद्द्यावर अभिमान वाटावे असे तर्कशास्त्र आणि व्यवहारज्ञान आपण जोपासले आहे असे मला वाटते. भारतीय संस्कृतीतल्या इतर गोष्टी तर आहेतच,.

तर या सगळ्या गृहितकांना आधार काय हे किंवा असे प्रश्न विचारले तर तो माणूस क्षणभरात "जे काही भारतीय असेल त्यावर थुंकणारा", "ज्या काही गोष्टी आपल्या आहेत त्याच वाईट दिसणारा आणि पाश्चिमात्यांचे सगळे काही चांगले दिसणारा", "मेकॉलेच्या परंपरेतला काळा इंग्रज" इत्यादी इत्यादी विशेषणांचा धनी होऊन जातो.

मला वाटते की सगळ्याच संस्कृतींमध्ये अधिक उणे आहे. जर एखाद्याला स्वतःच्या संस्कृती केवळ उणेच उणे दिसत असेल आणि चांगले आहे असे काही वाटतच नसेल तर त्याला काळा इंग्रज किंवा तत्सम विशेषणांनी संबोधणे चुकीचे ठरु नये.

संस्कृती घडत जाते आणि समाज सुद्धा. समाजाच्या जडण घडणीचे पण एक चक्र असते. ते चक्र जसे वर जाते तसे ते कधीतरी खाली पण येते. त्यामुळेच एकेकाळी अतिशय प्रगत असलेली इजिप्शियन आणी ग्रीक संस्कृती आज लयाला गेली आहे. एकेकाळी रानटी अवस्थेत असणारी ज्यु संस्कृती आता प्रगत झाली आहे तर त्या रानटीपणापासून फार दूर नसलेली रोमन संस्कृती आज युरोपीयन संस्कृतीच्या रुपात आपल्यासमोर उभी आहे. ती ही संस्कृतीच आहे. आपल्यासारखी नसेल समजा पण एक संस्कृतीच. त्यांच्या संस्कृतीच्या व्याख्या आपल्यापेक्षा वेगळ्या आहेत इतकेच. फार जग नाही पाहिलेले मी. नवनवीन पुराणे प्रसवणार्‍या लोकांइतका महानही नाही. पण जे माहिती आहे त्यावरुन इतके नक्की सांगु शकतो की अमेरिकन संस्कृती तर या सर्वांहुनही निराळी आहे. प्रत्येकजण त्या त्या समाजातील रितीरिवाज सांभाळुन जगत असतो. पण होते काय की अचानक अर्ध्या हळकुंडाने पिवळ्या झालेल्या काही महानतम लोकांना एकाएकी गोर्‍यांची संस्कृती ती काय श्रेष्ठ असे वाटायला लागते (क्लिंटन तुमच्या बद्दल नाही आहे हे किंवा तसे खास असे कोणाबद्द्दलही नाही. साधारण निरीक्षण आहे). आणि मग भारतीय संस्कृतीत काहीच चांगले दिसेनासे होते. हे असे कसे रे बाबा?

आजघडीला अमेरिकन आणि युरोपीयन समाज जास्त पुढारलेला नक्कीच आहे. मला नाही वाटत त्यावर कोणाला आक्षेप असु शकतो. पण त्या पुढारलेल्या समाजात सुद्धा इतिहासाचा अभिमान आहेच की. त्या इतिहासाचा जो आपल्या इतिहासापेक्षा नक्कीच निकृष्ट दर्जाचा आहे. तर मग तो अभिमान आपल्याला का नसावा?

आधीच म्हणल्याप्रमाणे हे एक चक्र आहे. त्या चक्राच्या उच्चावर आज पाश्चिमात्य आहेत. काल आपण होतो. उद्या कोणी अजुन असेल. कदाचित आपणही असु. तत्वज्ञान, भाषा, साहित्य, कला, विज्ञान, वैद्यकशास्त्र या सर्वात एकेकाळी आपण प्रगत होतो. कलौघात आपण माती खाल्ली. प्रगतीची कास सोडली. धड ना अध्यात्म जोपासले न विज्ञान. या सर्वाचा एकत्रित परिणाम असा झाला की आपली प्रगती खुंटली. आणि आज आपण इतरांच्या मागे आहोत. इनोव्हेशन असे जे म्हणतात ते आपल्याकडे फारसे होताना दिसत नाही. त्याचा बराच दोष शिक्षणपद्धतीलाही जातो आणि त्याचे श्रेय मला वाटते मेकॉलेकडेच जाते.

माझ्या जवळच्या नात्यात एक गृहस्थ असेच होते.अशांच्या प्रभावामुळे मी सुध्दा अनेक वर्षे अशाच गोष्टी बोलत असे. पण नंतर स्वत:चा विचार केल्यानंतर त्यातला फोलपणा मला जाणवला आणि या सगळ्या प्रवृत्तीचाच मला मनस्वी तिटकाराच नव्हे तर संताप आला.

म्हणजे असे बघा तुमचा अमेरिकन झाला. तुम्ही एकदम टोकाच्या निष्कर्षांप्रतीच पोचलात. जेव्हा तुम्ही त्या गृहस्थांच्या प्रभावाखाली होता तेव्हा तेच बरोबर वाटायचे आज तिरस्कार करणेच बरोबर वाटते. याउलट संस्कृतीचा अभिमान बाळगणारी माणसे किमान मध्यममार्गीय असतात असे मला वाटते. म्हणजे त्यांना इतिहासाचा अभिमानही असतो आणि वर्तमानाचे भानही, वर्तमान काळेकुळकुळीत आहे म्हणुन सोनेरी इतिहासाची लाज कशाला बाळगायची. लाज वाटायचीच झाल्यास (खरे म्हणजे त्याचीही गरज नाही) वर्तमानाची बाळगा कारण तो काही भूषणावह नाही. पण मग वर्तमान भूषणावह नसेल तर त्यासाठी सध्या जिवंत असलेली एक पिढीच कारणीभूत आहे. चरक, सुश्रुत, चाणक्य, कालिदास, राम, कृष्ण प्रभूतींनी येउन तुम्हाला माती खायला सांगितलेली नव्हती. ती तुम्ही स्वतःच खाल्ली. मग त्यांची लाज कशाला वाटते आहे? उलट त्यांच्यापासून प्रेरणा घ्या ना की जेव्हा जग माती खात होते तेव्हा ते प्रगत होते. अभिमान वाटला पाहिजे त्याचा. संताप कसला येतोय? ते प्रगत होते आणि आपण अडाणी निपजलो याचा?

माझ्या परिचयातले काही लोक जेव्हा अशा गोष्टी बोलू लागतात तेव्हा त्यांना बघून मला वाटते की जर उद्याला महंमद अली जीना जरी "भारतीय संस्कृती किती चांगली" असे तोंडदेखल्या बोलायला लागला तर ते पण अशांना योग्य वाटेल पण माझ्यासारखा कोणी जर काही प्रश्न विचारायला लागला तर मी "काळा इंग्रज" ठरायला मिनिटाचाही अवधी लागायचा नाही!!

आता हे बघा की भारतीय संस्कृती चांगली होती हे जर इतरांना कळत असेल पण आपले समजले जाणार्‍या लोकांनाच कळत नसेल तर त्रागा तो होणारच की हो. चुकीचे काय त्यात?

१. आमची संस्कृती किती चांगली, आमचे पूर्वज किती महान होते, सगळे शोध त्यांनी कसे लावले होते, "आपल्या" विविध चालीरितींमध्ये विज्ञान कसे आहे इत्यादी गोष्टींचा सतत विचार करून आणि बोलून नक्की काय फायदा होतो? जर का कोणी इंग्रज माणूस "एकेकाळी आमच्या लोकांनी साता समुद्रावर राज्य केले" याचा घोषा लावू लागला तर अशा माणसाला "आताचे काय" हा प्रश्न विचारायचा नाही का?या प्रश्नाचे उत्तर "हो" असेल तर या भारतीय संस्कृतीचा अभिमान धरणाऱ्यांना पण तोच प्रश्न का विचारू नये?

एक मिनिट. एकेकाळी आम्ही भिक्कार जुल्मी साम्राज्यवादी होतो हे सांगण्यात कसला आलाय अभिमान? आणि मूळात तो नसतो असे तुम्हाला म्हणायचे आहे काय? इंग्रजांच्या साम्राज्यावरचा सुर्य एकेकाळी मावळायचा नाही असे इंग्रजांना शिकवत नाहीत की काय त्यांच्या शाळेत? दोन्ही महायुद्धात राणीची कनवाळू बाळे कशी जिंकली हे शिकवत नाहीत की काय त्यांच्याकडे. ऐकावे ते नवलच.

"पूर्वीच्या काळी आमच्याकडे सगळे होते" हा विचार करण्यात घालवला जातो त्याच्या १% वेळ जरी नंतरच्या काळात नक्की काय झाले म्हणून आपली पडझड झाली याचा dispassionately विचार करण्यात घालवला तर नक्कीच चित्र वेगळे दिसायला मदत होईल हे नक्कीच.

आता तुमच्याच शब्दात तुम्हाला विचारतो. कुठल्या गृहितकांवर बेतलेले आहे हे वक्तव्य? काही विदा आहे काय हातात?

पुराणातली वांगी पुराणात राहू द्या. आपण नंतरच्या काळात नक्की कुठे कमी पडलो हे शोधून काढून ते दोष दूर
करायचा प्रयत्न आपण कधी करणार?

म्हणजे नंतरच्या काळात कुठे कमी पडलो हे समजावुन घेण्यासाठी इतिहासाची लाज बाळगणे गरजेचे आहे की काय? इतिहासात आपण प्रगत होतो हे कळाल्याशिवाय मधल्या काळात आपण मागे पडलो हे कसे समजावुन घेता येइल? आणि जर एकेकाळी प्रगत होतो तर त्याचा अभिमान बाळगण्यात काय चूक. मला वाटते की गल्लत अशी होते आहे की काही लोक आपण मागे पडलो आहोत हे मान्यच करायला तयार नसता त्यामुळे सुधारणेला वाव नसतो. त्यांचे ब्रेनवॉशिंग गरजेचे आहे,. पण ज्यांना इतिहासाचा अभिमान असण्याबरोबर वर्तमानाचे भानही आहे असेच लोक बदल घडवु शकतात. केवळ वर्तमानाचे भान असणे उपयोगी नाही पडत.

की स्वयंघोषित संस्कृतीरक्षकांना असल्या गोष्टींचा विचार करायची गरज वाटत नाही? आणि जर का असे (अडचणीत टाकणारे) प्रश्न विचारणारे लोक क्षणभरात "काळे इंग्रज" ठरतात ते योग्य आहे का?

का याचे उत्तर दिल्यावरही माझेच ते खरे असे म्हटल्यावर काळा इंग्रज तरी का म्हणावे?

३. पाच-दहा हजार वर्षांपूर्वी लिहून ठेवलेल्या सगळ्या गोष्टी आजच्या काळात कदाचित लागू ठरणार नाहीत. पण मग जे काही लिहून ठेवले आहे त्याचा अभ्यास करून जे relevant आहे तेवढे घेऊन ते पुढे न्यायचा प्रयत्न कोणी करत आहे का? त्यातूनही आजच्या विज्ञानाला न समजलेल्या कोणत्या गोष्टी पूर्वीच्या ग्रंथांमध्ये आधीच लिहून ठेवल्या आहेत हे जगापुढे कोणी आणायचा प्रयत्न करत आहे का?

अहो जर मूळात ते ग्रंथ उपयोगी आहेत हेच मान्य नसेल किंवा ते टाकाऊच वाटत असतील तर हे काम करणार कोण? आपल्या इतिहासाचा जाज्वल्य अभिमान असल्याशिवाय हे जमावे कसे?

४. सर्वात महत्वाचा प्रश्न म्हणजे "आपला धर्म" आणि "आपली संस्कृती" म्हणजे नक्की काय? माझ्यासाठी तरी जे जे काही मला पटते/भावते/आवडते ते माझे मग ते कुठूनही आलेले असू दे. "आपले ते चांगले" यापेक्षा "चांगले ते आपले व्हावे" असा प्रयत्न का नसतो?

असायलाच हवा आणि मला वाटते भारतीय समाजाने खासकरुन हिंदु समाजाने नेहमीच योग्य त्या गोष्टी आत्मसात केल्या आहेत. हिंदु संस्कृती त्यामुळेच कोडिफाइड नाही. अगदी भगवदगीता सुद्धा स्टेटिक नाही आहे. धर्मग्रंथात लिहिलेले अमान्य केले तर शिरच्छेद करण्याची पद्धतही आपल्यात नाही. भारतातील मुस्लिम समाजही माझ्यामते तरी वैचारिक्ल दृष्ट्या मिडल ईस्ट पेक्षा कितीतरी पुढारलेला आहे. जुने तो सोने पण नवे ते माती असा अ‍ॅटिट्युडही नाहीच आहे.

५. मी अमक्या धर्मात/जातीत जन्माला आलो याचा अभिमान का धरावा? त्या धर्मात/जातीत जन्माला यावे यासाठी काही विशेष प्रयत्न केल्याचे माझ्या तरी लक्षात नाही. आमच्या संस्थेत वसतीगृहाच्या एकूण २४ इमारती होत्या.त्यातील १९ क्रमांकाच्या इमारतीत मी राहत होतो. एकदा तिथे प्रवेश मिळाल्यावर संस्थाचालकांनी मला २४ पैकी कोणत्याही इमारतीत पाठविले असते. नेमकी तशीच गोष्ट जन्म घेण्याविषयी नाही का? मलाही जन्म कोणत्याही धर्मात/जातीत मिळाला असता. ज्याप्रमाणे "मी १९ क्रमांकाच्या इमारतीत राहत होतो" हा अभिमान धरणे हास्यास्पद आहे त्याचप्रमाणे धर्माचा/जातीचा अभिमान धरणे ही हास्यास्पद आहे असे मला वाटते.

जे तुम्हाला वाटते तेच इतरांना वाटावे असा अट्टाहास का? मी हिंदु आहे मी ब्राह्म्ण आहे मी महाराष्ट्रीयन आहे आणि त्याचा अभिमान असणे काहीच गैर नाही. मी स्टॅलिनचा किंवा हिटलरचा किंवा ओसामा बिन लादेनचा वंशज आहे हे सांगणे कदाचित अभिमानास्पद नसावे पण हिंदु अथवा ब्राह्मण अथवा मराठी असल्याचा अभिमान न बाळगण्याचे कारण दिसत नाही. माझा धर्म सोडुन इतर सर्व धर्म टाकाउ किंवा मराठी भाषा सोडुन इतर स गळ्या भाषा फालतू असा तर विचार नाही ना? मग झाले तर. मी माझ्या संस्कृतीचा अभिमान बाळगतो , तु तुझ्या संस्कृतीचा बाळग. तुही शिवाजी मीही शिवाजी. मला नाही वाटत यात काही गैर आहे.

मला अशा भारतीय संस्कृती/धर्माच्या कट्टर अभिमान्याचा आलेला अनुभव सांगतो. माझाच धर्म सगळ्यात चांगला, माझीच संस्कृती सगळ्यात चांगली हा अभिमान माझाच पेशा (इंजिनिअरींग) सगळ्यात चांगला, त्यातही माझेच इलेक्ट्रीकल इंजिनिअरींग सगळ्यात चांगले या पातळीवर गेला आणि त्या गृहस्थाने त्याच्या मुलाला आवड नसताना इलेक्ट्रीकल इंजिनिअरींगला जायला लावले. तो बिचारा मुलगा गेली अनेक वर्षे त्याच्या वडिलांच्या या वृथा अभिमानामुळे आजही स्ट्रगल करतच आहे आणि त्याच्या हुषारीच्या आणि पात्रतेच्या मानाने त्याची achievement काहीच नाही. हा प्रकार अगदी जवळून बघितल्यानंतर या अभिमान प्रकरणाचा भयंकर संताप आला आहे मला.इतरांच्या आयुष्याचे नुकसान करणारा कसला आलाय अभिमान? चुलीत घाला त्या अभिमानाला!!

मला वाटते हा त्या माणसाचा वैयक्तिक प्रॉब्लेम होता. असे बघा माझे आज्जी आजोबा आणि माझे आई वडील अश्या सर्वांना आपल्या संस्कृतीचा अभिमान आहे. पण त्यांनी कधी मला अमूक तमूकच कर असा आग्रह नाही धरला. जे आवडेल ते कर अशी मोकळीक दिली. म्हणजे सरळ आहे की हा अट्टाहास संस्कृतीच्या अभिमानातुन येत नाही तर मानसिक विकृतीमुळे येतो. तसे असल्यास संस्कृतीच्या नावाने खापर कशाला फोडता? सावरकरांना आपल्या इतिहासाचा जाज्वल्य अभिमान होता पण ते विज्ञानवादी होते हे मान्य करताच ना? मग संस्कृतीचा अभिमान असणे वाईट नाहीच याचा अर्थ.

असे प्रश्न विचारायची माझी पहिली वेळ नाही. विविध फोरमवर इंग्रजी आणि मराठी या दोन्ही भाषांमधून (अगदी मिसळपाववर सुध्दा) मी हे प्रश्न वेळोवेळी विचारले आहेत. त्याची उत्तरे मला कोणाही भारतीय संस्कृतीवाल्याने दिलेली नाहीत. काळा इंग्रजच नव्हे तर "तू ख्रिस्ती का मुसलमान" हा प्रश्नही मला विचारला गेला आहे. माझा या भारतीय संस्कृतीवाल्यांपासून भ्रमनिरास झाला तो अशामुळेच.

हरकत नाही. पुढच्या वेळेस पासून किमान तुम्हाला असे वाटणार नाही. बादवे मी तुम्हाला काळा इंग्रजही म्हणत नाही किंवा ख्रिस्ती अथवा मुसलमानही नाही. अतिशय पक्के विचार असलेला आणि ते बदलु न इच्छिणारी एक हुषार व्यक्ती एवढेच म्हणेन. तुम्ही या विषयावर खुप विचार केलेला दिसतोय पण दुर्दैवाने एकांगी. दुर्दैवाने तुम्ही त्या इलेक्र्टिकल इंजिनीयरच्या उदाहरणाचे जनरलायझेशन केले आणि आसपास दिसणारी सामान्य पण आपल्या मुद्द्यांबद्द्दल आग्रही नसणारी माणसे दुर्लक्षिली. जरा निरखुन बघा त्यांनाही त्यांच्ज्या संस्कृतीचा अभिमान असेलच पण ती तुमच्या ओळखीतल्या इंजिनीयर सारखी हट्टी आणि दुराग्रहीए नसतील.

असो.

राम कृष्णांचा परंपरेतला काळा भारतीय

मृत्युंजय

आमच्या पुराणात पण पुष्पकावर ऐरावताला बसवून नेल्याचे उल्लेख आहेत की. ऐरावताला पृथ्वीच्या वातावरणात घुसल्यावर सर्दी व्हायची म्हणून त्याला पुष्पकात बसवायचे असं एकदम क्लियरकट लिहलेलं आहे ढगपुराणात.

(साध्या बायनरी डिसिजन व्हेरिएबल चे अ‍ॅनॉलॉगीकरण झालेले पाहून वैतागलेला)

वेलकम टू गोवा, सिंघम !!!

>>पुराणात विमान हाच शब्द का वापरला गेला असेल बरं ?

आँ? अहो पुराणात/जुन्या वाङ्मयात विमान हा शब्द वापरला आहे म्हणून आज उडणार्‍या यंत्राला "आपण" विमान म्हणतो. विमान शब्द आहे म्हणजे पुराणकाळात आजच्या सारखे विमान होते असा होत नाही.

उदा. वाहनाला रथ असा शब्द पूर्वी वापरला आहे म्हणून टोयोटाच्या वाहनातून काढलेल्या यात्रेलाही रथयात्रा म्हणतात. रबरी टायर असलेल्या डिझेलवर चालणार्‍या वाहनाला आज रथ म्हणतात याचा अर्थ जुन्या काळात रथ या शब्दाने असे रबरी टायर असलेले डिझेलवर चालणारे वाहन होते असा होऊ नये.

मदनबाणा, हल्लीच्या साहित्यात उडत्या तबकड्यांचा उल्लेख असतो, पण मला अजून एकही दिसली नाही.
जुल व्हर्न ने पाणबुडीच्या शोधाआधी "20 thousand leagues under the sea" लिहिले. पण म्हणून तेव्हा पाणबुड्या होत्या असे सिद्ध होता नाही ना. नुसता उल्लेख असून काय होते ?

अरे धागा दोन पानी झाला की असेच होते. पहिल्या पानावरचे नवीन प्रतिसाद दिसतात, पुढील पानावर जाईपर्यंत, तुम्ही तो धागा वाचला आहे अशी नोंद होते, त्यामुळे सगळे प्रतिसाद वाचले गेले आहेत असे गृहीत धरून मार्क केले जातात (असे माझे निरीक्षण + अंदाज)

आता प्रतिसाद क्रमांक परत तपासून पहा बरे ;)

भारत आणि श्रीलंका यांच्यात तेव्हापासूनच विमान सेवा होती हे आता पूर्णपणे सिद्ध झाले आहे. मात्र ही सेवा फारच महाग असून फक्त उच्च्भ्रूच त्याचा लाभ घेत असावेत. सामान्यांना सागरी सेतूचा वापर करावा लागत होता.

म्हणजे आताचे काँकोर्ड आणि साधे एअरबस म्हणजे तेव्हाचे विमान आणि सेतू असंच का हो सुनीलशेट? का त्यात आर्थिक आरक्षण नसून राजघराण्यात जन्म अथवा लग्न असा आरक्षणाचा निकष होता?

बॅटमॅनचा वरचा आख्खाच प्रतिसाद यूसलेस आहे, पण चुकारतट्टू हा शब्द अती-यूसलेस आहे.

साक्ष वगरै ठिक आहे हो.
पण अभिमान बाळगलात तर याद राखा!! ;)

कळविण्यास अत्यंत खेद :) वाटतो की, काही अपरिहार्य ;) कारणांमुळे सारांश काढण्याइतकी महत्त्वाची चर्चा या ठिकाणी होउ शकलेली नाही!

( घरी जा रे पोरांनो. :) )

चर्चेचा सारांश आणि त्याचा निष्कर्ष सांगा रे कोणीतरी!

ही तर केवळ चित्रपटांची नावे आहेत... सारांश ह्या हिंदी आणि निष्कर्ष या क्न्नड चित्रपटांचा पौराणिक विमानांशी काय संबंध?