भारताची "रहमदिल" न्यायालये

शिवाजी महाराजांच्या मुद्रेतही ’मुद्रा भद्राय राजते’ आहे ’मुद्रा धर्माय राजते’ असे अजिबात नाही
भद्र म्हणजे रयत / जनता.

माझ्या कल्पनेप्रमाणे 'भद्र' याचा अर्थ येथे 'भले, चांगले, कल्याण/कल्याणकारी, शुभ' असा काहीसा व्हावा. ('ही मुद्रा चांगल्याकरिता, भल्याकरिता, कल्याणाकरिता "राजते" = शोभते? चमकते? ("राज्य करते" असा अर्थ बहुधा नसावा. चूभूद्याघ्या.)) अन्य संदर्भांत त्याचा अर्थ बहुधा 'समृद्ध/समृद्धी, भाग्य/भाग्यवान, सर्वोत्तम' असाही व्हावा.

मात्र, 'भद्र'चा अर्थ कोणत्याही परिस्थितीत 'रयत/जनता' असा होतो असे वाटत नाही.

(बंगालीत 'भद्रलोक' हा शब्द काहीसा 'gentleman/gentlemen' अशा अर्थी वापरला जातो खरा, परंतु तेथेही तो नेमका 'रयत/जनता' अशा अर्थी लागू होतो, असे वाटत नाही. 'समाजातील प्रतिष्ठित' असा काहीसा अर्थ त्यातून प्रतीत होतो, असे वाटते. म्हणजे काहीसा मराठीतील 'श्रीमंत'सारखा. म्हणजे, साधारणतः पेशव्यांना उद्देशून 'श्रीमंत' ही उपाधी ज्या अर्थाने वापरली जात असे, त्या अर्थाने; 'पैसेवाला' अशा अर्थाने नव्हे. 'भद्रलोक'मध्ये रयत/सामान्य जनता समाविष्ट होत असावी, असे वाटत नाही. बंगालीतज्ज्ञांनी कृपया योग्य तो खुलासा करावा.)

तसेच तो एकात्मतेकडे जाण्याचा मार्गही नव्हे.सांस्क्रुतिक ऐक्य हे त्या त्या संस्क्रुतीपुरत आणी तेही मर्यादीत अर्थानी ऐक्य असतं... फारफार तर त्याला मानवतावादी ऐक्य म्हणता येइल.पण तेही राष्ट्रीय ऐक्याला फारसं उपकारक असत नाही.ते कामचलाऊ स्वरूपाच असतं.आणी भारतात परस्पर विरोधी तसेच भिन्न संस्क्रुती अनेक आहेत,त्याचे काय?

''विद्वान सर्वत्र पूज्यते'' या वचनाची पार्श्वभूमी सुभाषित स्वरूपाची नाही.ते स्म्रुती/सूत्र ग्रंथातलं वाक्य आहे.त्याचा वापर जातपात न बघता झालेला असला तरी तात्वीक द्रुष्ट्या तो अर्थ उपमर्दकारक व विषमता वादी आहे...आणी ही अवस्था या एका वचनाची नाही,सगळ्या ''चांगल्या" वचनांची हीच हालत आहे...'यत्र नार्यस्तू पूज्यंते' प्रमाणेच...तेंव्हा त्याचा हवाला देण चूक आहे.आणी दर्भाने तीन रेघा मारायची पद्धत दिसते त्याच कारण धार्मिक आहे...काही गोष्टी वैदीक संस्क्रुतीतल्या मूळ तर बाकी ज्या सार्वत्रीक आणी जनमान्य दीसतील त्याची ऊचल हे त्यामागचं कारण आहे.तो ऐक्याचा आधारही नाही,पुरावाही नाही.

अकबर हा स्वभावतः उदारमतवादी व काहीसा राजकीय द्रुष्ट्या चलाखही होता.या दोन्हीचा उत्तरोत्तर त्याच्यावर होत गेलेला परीणाम म्हणजेच त्याने आयुष्याच्या शेवटा शेवटात स्थापन केलेला दीन-ए-इलाही हा धर्म.याचं मूळ जरी इस्लाम सारखं दीसत असलं,तरी तो एक मानवतावादी धर्म होता.सदसदविवेक बुद्धी व निरनिराळ्या धर्मातल्या चांगल्या तत्वांचा विवेकपूर्ण वापर हा दीन-ए-इलाही चा गाभा होता.पण त्याकाळीही जातवाद /सनातनी धर्म मूल्य सोडून कोणीही या धर्माकडे आक्रुष्ट होउ शकले नाही...अकबराचे काही निकटवर्तीय सोडलेतर दीन-ए-इलाही ला अनुयाइच फारसे मिळाले नाहीत.हिंदु/मुस्लिम/इसाई पंडीत अकबराशी इबादतखान्यात(सर्व धर्म चर्चा ग्रुह) चर्चेला येत,पण आपला मूळ धर्मच कसा चांगला आहे, ''हे'' अकबरच्या माथी मारण्यात त्यांना रस होता...त्यामुळे या धर्माला इस्लाम्ची मान्यता तर नव्हतीच...पण इतरही कुणी याला जवळ केले नाही.अगदी राजा मानसींग हा अकबराचा मित्र ही एकवेळ इस्लाम स्वीकारतो,पण दीन -ए-इलाही नको म्हणत होता तीथे इतरांची काय कथा?...कुणालाही हा धर्म नको होता याचं कारण एकच होतं,,,त्यातला मानवतावाद आणी आधुनिक समतावादी मुल्य...लोकांना हेच नको होतं...अकबराचा धर्म त्याच्या सारखाच जोरात आला आणी गेलाही. एखाद्या मातेला सुपुत्र होण्याचं स्वप्न पडावं तो तसा तीच्या पोटात वाढावाही, पण जन्माला मात्र तो म्रुतवत यावा,असं काहीसं दीन-ए-इलाहीचं नशीब होतं...असो प्रतिक्रीयेच्या निमित्तानी आमचीही आज बरीच उजळणी झाली,त्यामुळे त्याचा तुंम्हाला (पु.पे) धन्यवाद...जय हिंद

फुरसत में बातें जरूर करेंगे...

@ वाहीदा - आपने जो भाषा इस्तेमाल की हैं वो हिंदी हैं क्या उर्दू हैं?

हमने पाचवीसे सातवीतक हिंदी सिखी हैं. (फीर बादमें हमने आठवीसे संस्कृत लिया.) तो उसमें कहीभी कतई, इल्म, फसादी ऐसे शब्द नही होते थे. मतलब वैसे तो सब वाक्य "यह गमला हैं, वह गमले हैं" ऐसेही रहते थे. और आजकल के जो हिंदी सिनेमा हम देखते हैं उसमेभी ऐसी हिंदी नही होती.

सिर्फ एक जंग शब्दही हमने पहचाना. क्योंकी वोह बहुत हिंदी पिच्चरोंके नाममे होता हैं.

हमारा यह प्रतिसाद मराठी अनुवादीत हिंदी (या फीर इंग्रजी अनुवादीत हिंदी, कैसाभी) ऐसा हैं. और हमने सिर्फ जाननेके लिये लिखा हैं. कृपया गलतफहमी मत किजीये. (गलतफहमी इस शब्द के लिये धन्यवाद. हम तो जबसे हिंदी बोलने लगे हैं तबसे गलतफॅमिली ऐसाही बोलते थे)

काडतूस हे तात्कालिक कारण होते, त्यामुळे फक्त ठिणगी पडली हे शाळेत जितक्या वेळेला १८५७ वर धडा होता तितक्या वेळेला स्पष्टपणे लिहिले होते. शिवाय उठावाची कारणे लिहा असा प्रश्न होता आणि त्याला संस्थाने खालसा केली, भारतीय सैनिकांना इंग्रज सैनिकांपेक्षा कमी पगार होता वगैरे वगैरे १०-१२ कारणे लिहावी लागत.

असे असून सुद्धा इथे परत त्यावर चर्चा व्हावी याचे आश्चर्य वाटते.

'१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर' ह्याचा मूळ हेतू थोडा वेगळा होता असे वाचल्याचे स्मरते.
१९०८/०९ मध्ये जन्माला आलेलं हे लेखन स्वातंत्र्यलढ्यासाठी जनामनात स्फुल्लिंग चेतवण्यासाठी प्रामुख्याने लिहिलं गेलं होतं असं आठवते.
(विषयांतर होत असल्यास खव/व्यनि/फोनवर गप्पा मारुया :) )