मंदाकीनी या शब्‍दाचा मूळ अर्थ काय

व्युत्पत्तिजन्य अर्थ असा :
मन्द + अञ्च् (+ स्त्रीप्रत्यय) = मंद चालणारी/जाणारी (किंवा वाहाणारी)

हिमालयात केदारनाथ धामाजवळ वाहाणार्‍या नदीचे नाव मंदाकिनी आहे. माझ्या आठवणीप्रमाणे काही ठिकाणी ती धीमी वाहात असेल, पण अन्य ठिकाणी ती वेगात वाहाते.

गंगानदीलाही "मंदाकिनी" हे नाव वापरतात. मंदाकिनी नावाचे कवितेतले वृत्तही आहे.

या सर्व रूढ अर्थात व्युत्पन्न "हळू चालणारी" हा अर्थ दुय्यम मानला जातो. नदी वेगवान असली तरी "मंदाकिनी" नाव बदलत नाही. दुसर्‍या कुठल्या धीम्या वृत्ताला "मंदाकिनी" म्हणता कामा नये, आणि मंदाकिनी वृत्तातले "पदजलरुहि यस्य मन्दाकिनी..." ही कवितापङ्क्ती अगदी लगबगीने म्हटली तरी वृत्त मंदाकिनीच! म्हणून "मूळ" अर्थ काय? हा प्रश्न तसा योग्य नाही.

हळूवार वाहणारी नदी असा अर्थ होतो.
तुम्ही का विचारता ते पण सांगा म्हणजे इतरही माहिती देता येईल.
------------------------

डायबेटीस विरुद्ध लढा

पासानभेद बिहारी - मराठीचा पुरस्कार करी

हळूवार वाहणारी नदी असा अर्थ आहेच पण धबधब्याखाली अंघोळ करणारी हा ही एक अर्थ होउ शकतो ;) ;)

दाउदची आयटम !!
अपल्याला एवढा एकच अर्थ महित आहे :)

मंदाकिनी हा शब्द आकाशगंगेसाठी पर्यायी शब्द म्हणून पूर्वीपासून वापरला जातो.
आकाशात मंद तारकांचा दिसणारा जो पट्टा आहे त्याला त्याच्या मंद प्रभेमुळे मंदाकिनी हे नाव पडले. 'नक्षत्रलोक' ह्या पं.महादेवशास्त्री जोशी यांच्या सुंदर पुस्तकात हा शब्द अनेकवेळा वापरला गेला आहे.

(खगोलप्रेमी) सागर

शब्दांची फोड केली तर मंद म्हणजे हळू ,पण किनी म्हणजे गंगा असा अर्थ होतो का ?

सागर म्हणत आहेत आकाश गंगेसाठी जसा तो पर्यायी शब्द वापरला जातो.
तसा स्वर्गातील गंगेसाठी मंदाकिनी शब्द वापरल्या जात असावा.

-दिलीप बिरुटे

मंदाकिनी म्हणजे धीम्या गतीने वाहणारी हे स्पष्ट झाले आहेच. पुराणांत मंदाकिनी अशी दिसते -

रावणाने कुबेराला लंकेतून हाकलून दिल्यावर कुबेराने कैलास आणि मानसरोवर भागात यक्षांचे राज्य स्थापन केले. या राज्यातून मंदाकिनी आणि अलका या नद्या वाहत असे आणि मंदार पर्वतही येथेच होता. या नद्यांतून सुवर्ण कमळे वाहताना दिसत. कुबेराच्या राज्यातील सरोवरांतही सुवर्णकमळे उगवत.

असो. प्रत्यक्षात मंदाकिनी ही अलकनंदेची उपनदी असून अलकनंदा ही गंगेची उपनदी आहे असे वाटते.

मंदा शांताराम कीणी
आमच्या बाजुला रहाते.

मंदाकिनी म्हणजे धबधबा.
(अंगे भिजली जलधारांनी)

मास्तर, मंदाकिनी म्हटले की राम तेरी गंगा मैलीच का आठवते?
;)

मन्द मुलगी