यु. जी. कृष्णमूर्ती : एक नाकारण्यायोग्य 'तत्त्वज्ञ'

आभ्यासपूर्ण लेख आवडला. तुमच्या सविस्तर लेखामुळं मला यकुंचा लेख थोडाफार कळला असं वाटतय.

आधी माझा समज होता की युजी शब्दांच्या बाबतीत 'मॅप इज नॉट अ टेरिटरी' असं काहीसं बोलत आहेत. पण आता टेरिटरीच नसल्यानं मॅप कसला आणि बॉर्डर कसली.

जेव्हा या चिह्नांनी दर्शवलेल्या प्रतिमांच्या जंजाळातून सुटू म्हणजे भाषा --> शब्द --> चिह्न --> प्रतिमा --> असत्य ही साखळी तोडू तेव्हा आपल्याला सत्याचं म्हणजेच युंजींच्या मताने आपल्या आजुबाजुच्या जगताचं दर्शन होईल.

युजींचा असा कुठलाही विचार नाही हे स्‍पष्‍ट करु इच्‍छितो. मी लिहीलेल्या कालच्या चार-दोन परिच्छेदांसांठी फक्त बीज म्हणून त्यांच्या अंतर्पटलावर शब्द कसलीही ''प्रतिमा'' निर्माण करु शकत नाहीत हा विचार वापरला होता.

वकिलातीने त्यांच्या प्रत्यार्पणासाठी खर्च करण्याचं नाकारलं.

'प्रत्यार्पण' हा शब्द गुन्हेगारांना एका देशाकडून दुसर्‍या देशाकडे हस्तांतरीत करण्‍यासाठी वापरला जात असल्याचं पाहिलं आहे. इथे हा शब्द चपखल नाही.

तेव्हा भारतीय वकिलातीमधल्या व्हॅलेंटिना नावाच्या साठीच्या महिलेने त्यांना आसरा दिला

अचूकतेसाठी, त्या बाईंचं नाव 'व्हॅलेन्‍टाइन डी कार्व्हान'

त्यांचं सदर तत्त्वज्ञान समजून घेण्याचा प्रयत्न करणार्‍या काही व्यक्तींना ते ज्ञानी वाटत तर काहींना पाखंडी पण लवकरच त्यांच्या या 'अगम्य' तत्त्वज्ञानाबद्दल पुस्तकं लिहिली गेली, त्यांची विविध ठीकाणी भाषणं आयोजीत केली गेली आणि ते एकूणच प्रसिद्धीस पावले.

इथे स्‍पष्‍ट करु इच्‍छितो की युजींनी कधीही 'हे घ्‍या माझं तत्वज्ञान' अशी भूमिका घेतलेली नाही. टेल देम दॅट देअर इज नथींग टु अंडरस्‍टँड हे तुम्ही वर लिहीलंच आहेत. त्यांची पुस्तकं जरुर आहेत, पण ती युजींनी अजेंडा म्हणून लिहवून घेतलेली नाहीत. ज्यांना युजीचे विचार मोलाचे वाटले त्यांनी त्यांना ग्रंथरुप देण्‍याचा उद्योग केला.
दुसरी गोष्‍ट अशी की युजी कृष्‍णमूर्ती पूर्वायुष्‍यात जरी जगप्रसिद्ध वक्ते असले तरी, रुपांतरणोत्तर मात्र ते भाषण देऊ शकत नसत. हां, ते तुकड्‍या तुकड्यातील संवाद जरुर साधत. हा संवादच पुस्तकांत ग्रथीत करण्‍यात आला आहे. त्यामुळं 'विविध ठीकाणी भाषणं आयोजीत केली गेली' म्हणणं निखालस चुकीचं आहे. मुलाखती जरुर घेतल्या गेल्या. रुपांतरणांनंतर त्यांचं एकच व्याख्‍यान झालं, जे ऐकलं तर कळु शकेल ती युजींना सलग बोलणे, सलग एक विचारधारा पकडून बोलत रहाणे अशक्य बनले होते.

योग आणि ध्यान करणार्‍यांच्या साधनेमध्ये त्रुटी किंवा चूक घडल्यास त्याचे परिणाम त्यांच्या मनाला भोगावे लागतात असं योगशास्त्रात सांगितलं जातं. हे परिणाम क्लेश स्वरूपात त्यांचे मन त्रिगुणांपैकी (सत्त्व-रज-तम) ज्या गुणाच्या अधिपत्याखाली असेल त्यानुसार घडून येतात. अविद्या, अस्मिता, राग, द्वेष आणि अभिनिवेश हे ते पाच क्लेश होत. पातंजल योगसूत्रांमध्येही या क्लेशांना अविद्याजन्य मानलेलं आहे. हे इथे सांगण्याचं कारण इतकंच की असाच काहीसा प्रकार युजींच्या बाबतीत घडला असावा आणि त्यालाच त्यांनी त्यांना स्वतःला अनुभवाला आलेलं 'रुपांतरण' असं मानलं असावं.

पातंजल योगसूत्रातील माहीतीसाठी धन्यवादच, ही माहिती माझ्‍यासाठी नवीन आहे. पण युजींचं रुपांतरण फक्त मानसिक नसून ते पूर्णत: शारीरिक आहे हे लक्षात घ्‍या. त्यांच्या प्रत्येक संवादात 'शरीर' हा मुख्य घटक आहे आणि ते मनोव्यापार, मन सरळसोटपणे उडवून लावतात. मनाचं अस्तित्व युजी जेव्हा विद्यार्थी दशेत होते तेव्हाही त्यांना जाणवलं नाही. मन नसतं हा त्यांचा जुनाच स्‍वानुभव होता.
इथे युजी आणि इतर दा‍र्शनिकांमधला रुपांतरणोत्तर फरक ठळक करु इच्छितो की, युजी वगळता जवळपास सर्वांचं (अगदी गौतम बुद्ध, महावीर ते अलीकडचे जे. कृष्‍णमूर्ती, रजनीश, एकहार्ट टुली, मुजी, पुंजाजी आणि असेच जेवढे असतील तेवढे ) मानसिक रुपांतरण घडल्याचे दाखले आहेत, युजीच्या रुपांतरणाचा आधार पूर्णत: शारीरिक आहे. युजीबद्दल मी इथे लिहिलेली लेखमाला वाचली तर जाणवेल की त्यांनी रुपांतरण 'मानलं' असे मानणे निखालस गैरसमजाचे होईल. जे बदल शरीरात/वर दृश्य रुपात स्पष्‍टपणे दिसले आहेत, ते कुणी मानण्‍या न मानण्‍याची काय पत्रास?

यासाठी किती काळ लागतो वगैरे सूत्रांमध्ये दिलेलं नाही पण युजींची ही अवस्था आठ दिवस होती असं त्यांच्या शब्दांतूनच कळतं. युजींच्या भ्रमित अवस्थेला सुरूवात झाली ती इथेच असं मला वाटतं.

शरीरात बदल घडून ते स्पष्‍ट दिसायला सुरुवात झालेली असताना ती भ्रम सुरु होण्‍याची अवस्‍था होती असं म्हणणं हे किती चुकीचं आहे हे आपल्यासारख्‍या आयुर्वेदाचार्याला मी सांगू काय?

युजी म्हणतात -
भाषा व भाषेतील शब्द हा अफाट पसरलेल्या या जगाचा प्रतिमारूप जीवनतत्त्वविरहित चिह्नांचा समुदाय आहे आणि मानव त्यांचा ठिगळरूपाने स्वतःच्या संकुचित विचारांना व्यक्त करण्यासाठी वापर करतो.
संपूर्ण जगाला व्यक्त करण्याचं सामर्थ्य असूनही संकुचित वापरामुळे शब्द तुकड्यातुकड्यांच्या स्वरूपातंच अभिव्यक्त होतात आणि एखाद्या जिग्सॉ पझलप्रमाणे हे तुकडे एकमेकांत मिसळल्याने त्यांच्या तशा स्थितीतील वापरामुळे त्यांच्या योजनेतून कोणतंही योग्य चित्र उमटू शकत नाही.
व्यक्ती जेव्हा अशा चिह्नांचा संवादासाठी वापर करते तेव्हा त्या चिह्नांवर त्या व्यक्तीच्या अभिनिवेशांचं आरोपण होऊन त्या चिह्नांमध्ये जीव येतो.

हे युजींचे विचार नाहीत. त्यांच्या मनात शब्दांतून कसलीही प्रतिमा निर्माण होऊ शकत नाही हा बीजरुप विचार घेऊन मी पुढे मांडलेली भुमिका म्हणा हवं तर. मी मांडलेली ही भूमिका चुकीची आहे असं म्हटलंत तर चालेल, पण हे युजींचे विचार आहेत असं म्हणू नका, ते चूक असोत, बरोबर असोत पण ते त्यांचे विचार नाहीत.

त्याचप्रमाणे ते जेव्हा भाषेला जगाची प्रतिमा मानतात (मुळात हा विचारच किती निरर्थक आहे? तुम्ही जगालाच नाकारता मग त्याची ही प्रतिमा कुठून पैदाकरता?)

प्रतिमा युजी पैदा करीत नाहीत, तुमच्या-आमच्या मनात जी प्रतिमा आहे त्याबद्दल ते बोलतात. देअर इज ओन्ली धीस रिअॅली‍टी, देअर इज नथींग मोर फॉर मी दॅन धीस (हे धीस म्हणजे जग जसं आहे तसं).

"जगात काहीही जाणण्यासारखं नाही, जे काही आहे ते केवळ काही असंबद्ध वाक्यं आहेत, ज्यांची संगती तुम्ही लावण्याचा प्रयत्न करता," अशा वाक्यांमधून (सं - विकी) युजींची वैचारिक दिवाळखोरीच दिसून येते असं मला वाटतं''

'युजींची वैचारिक दिवाळखोरी' हा फार चांगला शब्दप्रयोग केला आहे. ज्यावेळी ते रुपांतरणातून बाहेर पडले तेव्हाच ते विचारमुक्त झाले होते. ते विचाराच्या बाबतीत खरोखर दिवाळखोरीत जगले, पण वेगळ्या अर्थानं. मग ते जे बोललेत ते काय आहे? असं विचाराल तर त्यांना जेव्हा प्रश्न विचारले जात त्यावर ते बोलत आणि हे बोलणे म्हणजे 'समोरच्याच्या मनात जे आहे ते जसंच्या 'इथं' (युजी नावाचे जे काही पटल असेल त्यावर) तसं विचारां/शब्दांद्वारे किंवा शिवाय प्रतिबिंबीत झालेलं आहे.'

इथं एक किस्सा सांगण्‍याचा मोह होतो. युजी समोरचा माणूस काहीही बोलला नाही तरी त्याच्या मनातले विचार ओळखू शकत याचं चित्रिकरण हे एका चित्रीकरणात आलेलं आहे. युजींसोबतच्या बैठकीत बसलेल्या महिलांतील एक सुंदर महिलेला पाहून तिच्याशी संग करता आला तर किती बरं असा विचार त्या बैठकीत बसलेल्या महेश भट यांच्या मनात आला. युजींनी तिथल्या तिथे महेश भट यांना त्यांच्या ब्रॅण्‍डेड शैलीत झोडपून काढून 'तिला मिठीत घ्‍यावं वाटतंय तर घेत का नाहीस (ती तुझ्‍या थोबाडीत मारील हा भाग वेगळा!) , पण तिथं तुझ्यात भरलेली नैतिकता, समाजाचे नियाम आडवे येतात... यामुळंच तुमच्याकडून कधीच जशी घडायला हवा ती कृती घडत नाही' हे सुनावलं होतं. महेश भट यांनी त्यांच्या मनात असे विचार आल्याचे नाकारलेले नाहीच, स्‍वीकारलेलं मात्र आहे.
तुम्ही स्वत:च पहा:

This Is a Dog Barking

ऐकणार्‍याला हातात काहीच मिळत नाही.

हे मान्य करतो. काही मिळण्‍यासाठी जे युजी वाचतील त्यांच्या हातात काहीही पडत नाही. उलट जे काही जमवलं असेल त्यावरुन हात धुवून बसावे लागते. हा माझा स्वानुभव आहे. मी माझ्‍यालेखी शब्दांचे महत्व गमावून बसत आहे हा स्वानुभव आहे.

मात्र असं असूनही युजी अंगाला काहीच लाऊन घेत नाहीत. त्यांनी ज्ञानालाच नाकारलेलं असल्याने ते कोणतं तरी ज्ञान देत आहेत असं ते स्वतःच मानत नाहीत पण त्याचवेळेला ऐकणार्‍याला त्यांच्या विधानांची संगती लावण्याच्या दृष्टीने त्यांच्या मते मृत भाषेतील शब्दांचे बुडबुडे ते सोडतच असतात मात्र हे बुडबुडे त्यांची मानसिक अवस्था समजावी म्हणूनच असतात, हे एक गौडबंगालच आहे.

युजींना स्वत:साठी त्यांचे स्वत:चेही शरीर जाणवत नव्हते... मग अंगाला कसे काय लाऊन घेतील ;-) विनोद सोडा. माझी मानसिक अवस्‍था समजून घ्‍याच, असा त्यांचा आग्रह कधीच नव्हता. त्यांच्या अवस्‍थेत आणि आपल्या अवस्‍थेत मूलभूत फरक आहे आणि तो काय आहे हे ज्यांना समजून घ्‍यावं वाटलं त्यांच्यासाठी युजींना शब्दांचे बुडबुडे सोडावे लागले. यात गौडबंगाल काहीही नाही.

करून सवरून नामानिराळं राहण्याच्या युजींच्या या कृतीचा निषेध करावा तितका थोडा आहे. पण दोष त्यांना तरी का द्या? त्यांच्या असंगत आणि भ्रमिष्टावस्थेतील बोलण्यात काही तरी तात्त्विक आणि अध्यात्मिक अर्थ सामावला आहे अशी कल्पना करून त्यांच्या भजनी लागणार्‍या लोकांचीच ही खरी शोकांतिका आहे.

युजींच्या बोलण्‍यातून कसलाही तात्त्विक किंवा अध्‍यात्मिक अर्थ मी काढत नाही. काही असेलच, तर ते प्रॅक्‍टीकली मला कसं लागू होतं हे अनुभवण्‍याचा प्रयत्न मी जरुर करतो. भजनी लागणे वगैरे प्रकार युजींच्या बाबत संभवत नाहीत, हे आपल्याला माहित नसण्‍याचे कारण म्हणजे आपली युजींशी पुरती ओळख झालेली नाहीय. त्यांना वाचायला गेलं तर प्रत्येक क्षणी, मनात आलेला प्रत्येक विचार छाटून काढतात, अगदी 'वैचारिक दिवाळखोरीत' ढकलतात. ही विशिष्‍ट वैचारिक दिवाळखोरीच (विचारांपासून मुक्त होणे) मला वाटतं सत्य जाणू इच्छिणार्‍यांना अपेक्षित असते. त्यामुळे भजनी लागणार्‍यांची शोकांतिका आहे वगैरे म्हणणे हे या विषयात नेहमीच केल्या जाणार्‍या विधानांप्रमाणे एक 'स्वीपिंग स्‍टेटमेंट' आहे.

युजी स्वतः सांगतात की मी सगळं नाकारतोय पण लोकंच त्यांच्या त्यांच्या डोक्याने त्यांच्या (युजींच्या) असंगत वाक्यांतून अर्थ काढत बसतात आणि अखेर काहीच हातात न मिळाल्याने निराश होतात. युजींच्या वक्तव्यांचा विचार करता ते त्यांना प्रश्न विचारणार्‍याचा प्रत्येक मुद्दा नाकारतात. प्रश्नकर्ता कोणत्यातरी अडचणी सांगण्याचा पुन्हा पुन्हा प्रयत्न करतो तेव्हा ते त्याच्या अडचणी व्यक्त करण्यासाठी वापरलेल्या शब्दांनाच नाकारतात. नंतर त्याच्या अडचणींनाच नाकारतात. पुढे त्या व्यक्तीच्या जाणीवांनाच नाकारतात आणि अशा प्रकारे आपल्या अडचणींचा सामना करताना मेटाकुटीला आलेला जिज्ञासू अधिकच संभ्रमात पडतो आणि त्यांच्या नकारात गूढ अर्थ शोधू लागतो. यातच पुढे अधिकाधिक गुरफटत जातो. अशा प्रकारचा विचार काहीही निष्पन्न करत नाही आणि असे असंबद्ध नि 'गूढ' विचार व्यक्त करण्यासाठी युजींसारखं रुपांतरणही आवश्यक नसतं. आमचे शिक्षक आम्हाला सांगायचे की बाजारातून दोन पैशाची भांग आणून खाल्ली की तत्त्वज्ञानातल्या शेकडो नवनव्या कल्पना सुचू शकतात. भांग खाऊन व्यक्त केलेले नसले तरी युजींचे विचार तसाच एक कल्पनाविलास वाटतो. खरं तर युजींच्या या तथाकथित तत्त्वज्ञानाचं (पुन्हा वदतोव्यघात) वेगवेगळ्या प्रकारे खंडन करता येणं शक्य आहे. अनेक संदर्भ आणि शास्त्रवचनं यासाठी देता येतील पण ज्यांनी स्वतः तत्त्वज्ञानाचा पाया असलेलं शाश्वत सत्य नाकारलं, त्या सत्याचं ज्ञान नाकारलं, त्या सत्याच्या ज्ञानाचं साधन नाकारलं आणि जग तथा जीवनासंदर्भात कुठल्याही तर्‍हेची साध्यं नाकारली अशा व्यक्तीला फक्त 'नाकारून'च त्याच्या मतांचं खंडण करणं मला अधिक योग्य वाटतं.

तुमच्यात माझ्‍याही चिंध्‍या करण्‍याचं धैर्य जेव्हा येईल तेव्हाच तुम्ही सत्य जाणलेलं असेल अशा अर्थाचं युजींचं एक विधान आहे. पण त्यांना नाकारणं हे युजींचं पूर्णपणे परिशिलन करुन या विषयात आलेल्या स्वानुभवातून घडत असेल तर आनंदच आहे. पण पुरेसं समजून न घेताच घाईत निष्‍कर्ष काढला जात असेल तर मला आपल्याला थांबवायला आवडेल. ही वाक्ये तशीच वाटतात, म्हणून त्यावर सखोल लिहीत नाही.

करून सवरून नामानिराळं राहण्याच्या युजींच्या या कृतीचा निषेध करावा तितका थोडा आहे. पण दोष त्यांना तरी का द्या? त्यांच्या असंगत आणि भ्रमिष्टावस्थेतील बोलण्यात काही तरी तात्त्विक आणि अध्यात्मिक अर्थ सामावला आहे अशी कल्पना करून त्यांच्या भजनी लागणार्‍या लोकांचीच ही खरी शोकांतिका आहे

आणखी सुसंगत उत्तर सुचले म्हणून हा पुन्हा एक प्रतिसाद.
'करुन सवरुन'बद्दल सांगतो - युजींच्या जीवनकालात त्यांच्या अवतीभवती कुठलीही संस्था त्यांनी उभी राहू दिली नाही. विकण्यासारखं कोणतंही प्रॉडक्ट आपल्याकडे नाही, कसल्याही आध्यात्मिक प्रश्नावर आपल्याकडे उत्तर नाही हे युजी सांगत असत. उत्तरे मिळवण्यासाठी जे आध्यात्मिक गुरु बाजारात बसले आहेत त्यांच्याकडे जाण्याचा सल्ला युजी देत. निषेध करायचा असेल तर त्या तथाकथित आध्यात्मिक गुरुंचा करा जे केवळ शब्दच्छल करुन, येनकेन प्रकारेण लोकांना गंडवण्याच्या युक्त्या वापरुन स्वतःचे साम्राज्य उभे करतात.

१. रूपांतरणोत्तर आयुष्यात युजी कधीही डॉक्टरांकडे गेले नाहीत. शरीर हे स्वतः ला बरं करुन घेण्यात स्वतःच समर्थ असतं असे ते मानायचे. याचा अर्थ कुणीही डॉक्टरांकडे जाऊ नये असे त्यांचे म्हणणे नव्हते. वेदना होत असतील तर जरुर डॉक्टरांचे उपचार करायला हवेत असे ते सांगायचे. पण 'शुट ऑल डॉक्टर्स ऑन साईट अ‍ॅण्ड अ‍ॅट साईट... वी डू नॉट नीड ऑल दोज स्क्रौंड्रल्स' असेही त्यांचे एक विधान आहे.

२. रुपांतरणोत्तर आयुष्यात युजींनी कधीही 'हेल्थ फूड' किंवा कसलेही आहाराचे चोचले केले नाहीत. केवळ सॉलिड क्रिम आणि चीज हा त्यांचा मरेपर्यंत ६०-७० वर्षे आहार राहिला. तुम्ही अन्न खात नाही, संकल्पना खाता असं त्यांचं म्हणणं असे.

लोक अवतीभवती जमा होतात म्हणू युजी दोन-तीन महिन्यांपेक्षा जास्त एका ठिकाणी रहात नसत. युजी हे एखाद्या गावी जाण्यासाठी विमानाचं बुकींग करतात, ते लगेच दुसर्‍या गावी जाण्यासाठी असे त्यांचा ट्रॅव्हल एजंट म्हणत असे. यातून त्यांनी आफ्रिकेतील काही देश सोडले तर जगभरातील देशांत प्रवास केला - कुठेही कुठली संस्था न उभारता, 'टिचींग' चा कसलाच अजेंडा नसताना!
मी मेल्यानंतर बागेतलं गांडूळ जसं सडून जातं तसाच सडेन हे त्यांचं म्हणणं होतं. ते इटालीतील व्हॅलेक्रोशिया येथे अगदी एकांतात, त्यांना ऐकाणार्‍या, शेवटचं पहाण्यासाठी जमलेल्या लोकांच्या कसल्याही सेलिब्रेशन शिवाय त्यांचा मृत्यू झाला, आणि तो तसाच व्हायला हवा हे त्यांनी सांगून ठेवलं होतं.

.

दिलेले संदर्भ वाचले. येथे शून्यवादाचे तत्त्वज्ञानही आहे, आणि यूजी हे व्यक्ती त्यांच्या आयुष्यात त्या तत्त्वाला जमेल तितके प्रामाणिकही होते. त्यांच्या अनुयायांबाबत आपली "जो जे वांछील" अशी भूमिका हवी. (इतपत लेखकाशी असहमती सांगतो आहे.)

महेश भट यांच्यासह संवादाची चित्रफीत बघितली. जर अनुयायांना यूजी यांची तत्त्व-प्रामाणिक स्थिती हवी असून मिळवता येत नसेल, तर तत्त्वज्ञान शिकवण्याच्या पद्धतीचा तरी विरोध करण्यालायक आहे. (इतपत सहमती सांगतो आहे.)

मला पूर्ण शून्यवादाचे तत्त्वज्ञान पुरते पटत नाही. त्यातील (म्हणजे नेमके युजी नव्हे, तर शून्यवादातील) कुठला भाग पटतो, आणि कुठला भाग पटत नाही, ते वेगळ्या लेखात लिहिलेले आहे.

आतापर्यंत मी जितके युजींचे जे लिखाण वाचले आहे ते वाचुन मला अजिबात पटलेले नाहि.. उगाच आपलं कै च्या कै लिहायचा हा माणूस (असं मला वाटलं.)

युजींचं वाचलं की पुलं च्या "आमच्या गुरुदेवांकडे चला.. मग तुम्हाला ब्लड म्हणून नाहि प्रेशर म्हणून नाही... काहि राहणार नाही" हे वाक्य आठवतं! ;)

युजींचं तत्वज्ञान (!! हा शब्द तरी कसा वापरावा??!) किंवा त्यांची विचारस्थिती (हे जास्त बरोबर होईल मला वाटतं)
हे नक्कीच

१. एकदम फारच टाकाऊ वाटेल
किंवा
२. एकदम फारच आकर्षून घेणारं वाटेल

या दोन एक्स्ट्रीम्सचंच आहे.

त्यांचं रिअलायझेशन (पुन्हा त्यांचे विचार किंवा त्यांची मतं हा शब्द टाळतोय..) निव्वळ थिऑरिटिकली योग्य्/बरोबर्/सत्य/ परम सत्य असं काहीही असू शकेल. तशा अनेक कन्सेप्टस प्युअर थिअरीमधे मान्य करण्यासारख्या असतात (मल्टिव्हर्स/ पॅरेलल युनिव्हर्स/ एन्-डायमेन्शनल जॉमेट्री / वक्राकार स्पेसटाईम.)

पण ...

आपण शेवटी प्रत्येक विचाराचा (भले मिथ्या आयुष्य का असेना पण) आपल्या आयुष्यातला रिलेव्हन्स बघतोच..

आणि या युजींच्या विचारांचा "उपयोग" किंवा त्याने काही "फरक पडत असल्याचं" युजींनीही अमान्यच केलं असेल..

शिवाय युजी काही सिद्धही करु शकत नाहीत / इच्छित नाहीत..

"समजून घेण्यासारखं काही नाही" हा एक विचार आहे. पण तो अर्थहीन आहे. (थ्री डायमेन्शनल स्पेसमधे (०,०,०) असाही एक पॉईंट असतो.. पण त्यामधे एक्स वाय आणि झेड मधल्या परस्पर ओरिएंटेशनची स्पेसिफिसिटी नष्ट झालेली असते.. त्यामुळे या बिंदूचे ज्ञान होऊन किंवा न होऊन खास काही फरक पडतो असे नव्हे..)

ऑल सेड अँड डन: युजींच्या "विचारां"ची थिअरी मांडणं म्हणजे "मी याक्षणी गाढ झोपेत आहे" असं मोठ्याने ओरडून सांगण्यासारखं पॅरेडॉक्सिकल आहे..

तत्वज्ञांचं आणि माझं कधीच सूत जमलं नाही. शून्याला भागत बसणारी मंडळी करायची आहेत काय?

:)

"रात्रंदिन आम्हा युद्धाचा प्रसंग " असे प्रत्यक्सहत कधीच हातात तल्वार न घेणारे, "मौ मेणाहूनी" असलेले आमचे तुकोबा का म्हणत असतील, कुनाशी युद्ध करत असतील ह्याची पुसटशी कल्पना येते आहे (की कल्पना आल्याचा भास होतोय?)

बाकी, यकुच्या जोशात(मराठी गंडलं) लिहिल्यासारख्या वाटणार्‍या भाषेतही आध्यात्मिक गुरु बाजारात बसले आहेत
किंवा अ ब्युटिफुल व्हायोलन्स अशी अनेक वाक्ये गंमतीशीर वाटतात.
बाकी युजींचा इतका अभ्यास केलात हे उत्तमच. पण तरीही आम्ही तरी वरती गविंच्या प्रतिसादातल्या पुलंशी ११०% सहमत. भरपूर खा, व्यायाम करा. एखादा छंद जोपासा. कुणाच्या चेहर्‍यावर हसू आणता आलं तर ते करा.
तत्वज्ञान वाचत बसण्याइतकं मानवी आयुष्य पुरेसं नाही. थोडक्यात, "तुझे आहे तुजपाशी" च्या एका प्रयोगाला मी माझ्या मित्रांना स्पॉन्सर करण्यास तयार आहे.

यु.जी समलिंगी संभोगी होता...

ओशोचे एक मत

सदर मत मेी एका पुस्तकात वाचले होत पण संधर्भ लागत नाहि..देवु शकत नाहि ..पुस्त्क खुप जुने आहे..
त्या मुळे विधान मागे घेत आहे..
यशवंत रावाना मानसीक यातना झाल्या त्या बद्दल दिलगीर आहोत...

आमचे शिक्षक आम्हाला सांगायचे की बाजारातून दोन पैशाची भांग आणून खाल्ली की तत्त्वज्ञानातल्या शेकडो नवनव्या कल्पना सुचू शकतात.

२ पैशात भांग आजकाल कुठे मिळते?

शिक्षकांना भांगे(च्या तत्वज्ञाना)बद्दल कुठे माहिती मिळाली?