हिमालय की गोद में... (रोमांचक कुमाऊँ भ्रमंती) ४: गूंजीच्या दिशेने...

हिमालय की गोद में... (रोमांचक कुमाऊँ भ्रमंती) १: प्रस्तावना
हिमालय की गोद में... (रोमांचक कुमाऊँ भ्रमंती) २: सत्गड परिसरातील भ्रमंती
हिमालय की गोद में... (रोमांचक कुमाऊँ भ्रमंती) ३: अग्न्या व बुंगाछीना गावामधील ट्रेक

२८ ऑक्टोबरच्या सकाळी बुंगाछीना- अग्न्या परिसरामध्ये मस्त ट्रेक झाला. हे गाव अगदी डोंगराच्या मधोमध आहे! नुसतं बसावं आणि समोरचं खरंखुरं वॉलपेपर डोळ्यात साठवावं! सोबतच्यांसोबत मस्त गप्पा होत आहेत. त्या गप्पांमध्ये वाघाचा विषय खूपदा आला. इथे- उत्तराखंड व कुमाऊँमध्ये वाघ नेहमी दिसतात. वाघ इथे तसा अजिबात नवीन नाही. किंबहुना नरभक्षक वाघांच्या कहाण्या व त्यांची शिकार करणारा प्रसिद्ध शिकारी जिम कॉर्बेट ह्यांची कर्मभूमी कुमाऊँच आहे. अलीकडच्या वर्षांमध्ये पण वाघाच्या दहशतीमध्ये नव्याने वाढ होते आहे. एके काळी वाघ तुलनेने कमी झाले होते. जंगल जसं तोडण्यात आलं तशी वन्य प्राण्यांवर बिकट वेळ आली. त्यामध्ये वाघही अपवाद नव्हते. परंतु अलीकडच्या वर्षांंमध्ये परत वाघाची दहशत वाढली आहे. अगदी सत्गड आणि ह्या अग्न्यासारख्या गावांमध्येही वाघ येतो आणि त्यामुळे दिवसाचं निसर्गरम्य व आल्हाददायक गांव वेगळं आणि रात्रीचं सुनसान गांव वेगळं होतं. रात्री कोणी अंगणाच्या बाहेरही पाऊल ठेवत नाहीत!

इथे वाघ अनेकदा येतो, माणसांनी ओरडा केला की निघून जातो. अधून मधून जनावरं पकडतो. क्वचित एकटा सापडलेला माणूसही मारतो. असाच आम्ही इथे येण्याच्या थोडेच दिवस आधी झालेला किस्सा! इथल्याच एका गावातल्या एका घरामध्ये कोंबड्या पाळलेल्या आहेत. एकदा त्या घरामध्ये कोंबडी कोण विकतं ह्यावरून नवरा- बायकोमध्ये भांडण झालं. दोघांचंही म्हणणं होतं की, मी विकली नाही. कोंबड्या गोठ्यामध्ये होत्या व तिथे गायींचं दुध काढायला घरातल्या बायका रोज जायच्या. एकदा त्या गोठ्यावरच्या गवतामध्ये काही खसखस झालं म्हणून एक जण बघायला गेला. त्याने कोयत्यासारख्या अवजाराने गवताचे भारे हलवले व गवतामध्ये ते अवजार चालवलं. आणि काय! एकदम गवताचे भारे ढकलून गर्जना करून वाघ समोर आला! आणि काही न करता निघूनही गेला! तीन दिवस तो तिथे लपला होता आणि रोज कोंबड्या मारत होता! तिथे दुध काढायला येणा-या बायकांना त्याने काहीही त्रास दिला नाही! आधी सगळे हादरून गेले आणि मग सगळ्यांना वाटलं की, तो वाघ अगदी संत मनाचा असला पाहिजे, इतके दिवस थांबूनही त्याने काही त्रास दिला नाही. फक्त कोंबड्या मारून शांत बसला होता! ह्या प्रसंगामध्ये वाघाने काही केलं नसलं तरी इथे वाघाने अगदी घरातून- अंगणातून मोठा माणूस किंवा लहान मूल उचलून नेल्याचे प्रसंग अनेकदा घडले आहेत. त्यामुळेच रात्री लोक कमालीचे सावध असतात. कुत्र्यांनाही घरातच घेतात. इथे रात्री कुत्र्याच्या गळ्यामध्ये तीक्ष्ण धार असलेला एक धातूचा पट्टा लावून ठेवतात! गंमत म्हणजे आमच्या ह्या गप्पा सुरू असतानाच अंगणात एक माकडांची टोळी आली. आणि ह्या कुत्र्याने त्यांच्यावर हल्ला केला आणि एक माकडाचं पिल्लू मारलंसुद्धा. असा हा सगळा परिसर आहे!

सकाळी काही वेळाने गावाजवळच्या शेतावर गेलो. अगदी सुंदर अशी पायवाट. इथल्या शेतात खेळणं अदूने खूप एंजॉय केलं. किंबहुना इथली प्रत्येक गोष्ट तिला आवडते आहे, कारण इथलं सगळंच नवीन आणि आवडण्यासारखं आहे. इथे यायचं म्हणून ती कुमाऊनीही थोडी शिकून आली आहे. इथल्या भाषेमुळे एक गंमत मात्र होताना दिसते! अदू मला सध्या "निन्नू" नावाने हाक मारते. आणि इथल्या भाषेमध्ये निन्नू म्हणजे लहान मुलांना झोपवतानाचा शब्द (नीन्दिया आजा रे प्रमाणे). त्यामुळे जेव्हा मला अदू निन्नू म्हणून हाक मारते तेव्हा बायकांना अगदीच वीअर्ड वाटत असणार! असो! नंतरच्या गप्पांमध्ये सोबत आलेल्या मित्रांकडून खूप विशेष गोष्टी ऐकायला मिळाल्या. ते एक एनजीओ फिल्डमधले सर आहेत आणि त्यांनी त्यांच्या करिअरमधले काही किस्से सांगितले. त्यातला एक प्रसंग अगदी आवर्जून सांगण्यासारखा आहे. त्यांच्या करिअरच्या सुरुवातीच्या दिवसांमध्ये त्यांनी मुलाखतीनंतर एक प्रेझेंटेशन केलं. इंग्रजी चांगलं आलं पाहिजे, असं वाटून त्यांनी ते इंग्रजीतच दिलं. त्यांचं इंग्रजी तेव्हा तितकं चांगलं नसूनही त्यांनी हिंमत केली आणि त्यामध्ये इंग्लिशमध्येच प्रेझेंटेशन केलं. ते करताना अनेक गोंधळ झाले आणि काही इंटरव्ह्यूअर्स त्यांना हसलेसुद्धा. पण ते ठाम राहिले व त्यांनी सगळी मांडणी इंग्रजीतच केली. नंतर एका इंटरव्ह्यूअरने त्यांचं कौतुक केलं व सांगितलं की, मी शांतपणे तुमचं सगळं म्हणणं ऐकत होतो. तुमचं इंग्लिश चुकत होतं, पण माझं तिकडे लक्षच नव्हतं. आणि मला ह्या जॉबसाठी इंग्रजीची गरजही नव्हती. माझं लक्ष फक्त माझ्या रिक्वायरमेंटकडे होतं की, प्रेझेंटेशनमध्ये ज्या गोष्टी हव्यात त्या आहेत का, इकडे होतं. आणि तुम्ही त्या गोष्टी बरोबर न चुकता कव्हर केल्या. त्यामुळे मला तुमचं प्रेझेंटेशन आवडलं. आणि मग ते तिथे सिलेक्ट झाले. छोट्या छोट्या गोष्टींमधून कसं पुढे जाता येतं हे त्या सरांनी त्यांच्या अनुभवातून फार छान सांगितलं.

दुपारी अग्न्यावरून सत्गडला जायला निघालो. सोबत आलेली अदू इकडेच थांबणार आहे. पुढे आम्हांला ज्या ठिकाणी फिरायचं आहे, त्या जागा व ते प्रवास तिच्यासाठी कठीण आहेत, त्यामुळे तिला न घेता सोबत निघालो. निघेपर्यंत आनंदात असलेली व गाडीत बसतानाही अनेकदा आम्हांला बाय बाय करणारी अदू आम्ही खरोखर निघालो तेव्हा मात्र एकदम रडली! तिचा बांध फुटला. एक सेकंद खूपच मनाला चुटपुट लागली. दोन मामा व तिची नानी तिच्यासोबत असल्यामुळे तशी काळजी वाटली नाही. आम्ही जीपने पिथौरागढ़ला पोहचलो, तिथे काही वेळ थांबून अगदी अंधार पडता पडता सत्गडला पोहचलो. तसा अडीच तासांचाच प्रवास, पण अगदी थकवणारा. सतत वळणारे व चढणारे- उतरणारे रस्ते शरीर थकवतात. त्यातही जीप वेगाने वळते, त्यामुळे जीपचा प्रवास जास्त थकवतो. पण त्यानंतर सत्गडची पायवाट चढताना छान वाटलं! पण रात्र होऊनही अजूनही अदूचं रडणं शांत झालं नाही आहे. ती लगेचच घ्यायला ये म्हणते आहे. आणि इकडे आमचं उद्या गूंजीला जाण्याचं बोलणं सुरू आहे. पण सकाळ होईपर्यंत अदू रमली आणि आम्हांला येऊ नका म्हणाली! त्यामुळे आम्ही पुढे जायला मोकळे झालो. तसंही आम्ही काही दिवसांनी इथून गेल्यानंतर अदू महिना- दोन महिने मावशीकडे राहणार बोलली आहेच, सो त्या गोष्टीचीही थोडी तिची तयारी होईल. असा विचार करून आम्ही गूंजीकडे निघालो!

गूंजी! अगदी अनपेक्षितपणे हा प्रवास घडून आला. हासुद्धा एक योग असावा लागतो. आणि नशीबच ते! गूंजीच्या अनुभवाबद्दल लिहीणं अतिशयच त्रासदायक आहे. अंगावर शहारा येतो आणि नको ते रमणीय सौंदर्य परत आठवायला असं होतं! कदाचित आम्ही खूप नियोजन केलं असतं तर गेलोही नसतो. पण अनपेक्षितपणे तिकडे जाणं झालं. तोपर्यंत मला इतकंच माहिती होतं की, गूंजी हे कैलास- मानस सरोवर परिक्रमेच्या मार्गावर म्हणजे पायवाटेवर सीमेजवळचं एक ठाणं आहे. तिकडे जीप जाते किंवा जात असेल ह्यावर माझा विश्वास नव्हता. मला निघताना वाटत होतं की, जेमतेम तवा घाटच्या काही अंतर पुढे गाडी जाईल व तिथूनच आम्ही फिरून येऊ! पण झालं ते वेगळंच! आणि पूर्ण कल्पनेच्या पलीकडे! पहिल्या भागामध्ये उल्लेख केला त्याप्रमाणे हे जवळ जवळ सर्व्हायव्हल मिशन होता होता राहिलं! आणि तिथे जो काही नजारा- निसर्ग बघायला मिळाला व जो अनुभव आला, तो अविस्मरणीय होता. आणि आयुष्यातले कधीही न आठवणा-या दिवसांपैकी तो एक दिवस ठरला...!

सकाळी गूंजीला जाण्याआधी थोडा वेळ खाली उतरून आलो आणि रोडवरच एक छोटा वॉक केला. इथे सगळा परिसर इतका सुंदर आहे की, शांत बसवतच नाही. आणि थोडेच तर दिवस आहेत. त्यामुळे जास्तीत जास्त फिरण्याचा प्रयत्न करतो. छोटा वॉक केला आणि मग रोडवरच सगळ्यांना जॉईन झालो. गूंजीच्या दिशेने निघालो. ह्या भागामध्ये पूर्वी अनेकदा फिरलो आहे. २०१३ उत्तराखंड पुराच्या वेळी मदत कार्यात एका टीमचा भाग म्हणून इकडच्या अनेक गावांमध्ये फिरलो होतो. त्यामुळे धारचुला- तवाघाट पर्यंतचा परिसर ओळखीचा आहे. काही दिवसांपूर्वीच्या पावसाच्या खुणा व तुटलेला रस्ता अनेक ठिकाणी दिसतोय. हळु हळु दूरचे पर्वत जवळ येत आहेत! जौलजिबीच्या आधी गोरी गंगा- काली गंगेचा संगम बघितला. काली गंगेच्या पलीकडे नेपाळ! अगदी मोहब्बत के दुश्मनों ने धरती पर खिंची हुई लकीर! दिसताना नदीचे दोन्हीकडचा परिसर सारखाच दिसतो! पण देश वेगळा! धारचुलामध्ये मोबाईलच्या नेटवर्कने राम म्हंटला आणि ख-या अर्थाने अगदी वेगळ्या जागी जाण्याचा प्रवास सुरू झाला! तिथेच एक तास मिलिटरीच्या वाहनांचा ताफा जाण्यासाठी वाहतूक रोखून धरली होती. अनेक मिलिटरीच्या वाहनांमध्ये घोडे दिसले. सोबतचे एक जण म्हणाले की, तिकडे आता पडेल ती थंडी त्या घोड्यांना सहन होत नाही, म्हणून त्यांना खाली उतरवत आहेत. पुढे हळु हळु रस्त्याचा दर्जा ढासळत गेला. आणि तवाघाटच्या पुढे तर रस्ता हळु हळु जीपच्या पायवाटेमध्ये बदलताना दिसतोय! इथून पुढे आमच्या समोर काय आहे, हे कोणालाच माहिती नव्हतं! त्याबद्दल पुढच्या भागामध्ये बोलेन.

पुढील भाग: हिमालय की गोद में... (रोमांचक कुमाऊँ भ्रमंती) ४: है ये जमीं गूंजी गूंजी!

माझे हिमालय भ्रमंती, सायकलिंग, ट्रेकिंग, रनिंग व इतर विषयांवरचे लेख इथे उपलब्ध: www.niranjan-vichar.blogspot.com