कल्पकतेची ऐशीतैशी

मी किंवा माझ्या कुटुंबातील कोणी अखेरच्या घटका मोजत असताना कोणीही फोटो काढत असेल तर मी विरोधच करेन. असा फोटो काढणे म्हणजे कल्पकता, सर्जनशीलता इ. समजूत असणाऱ्यांना _/\_.

कल्पकता दहशतीखाली विकसित होत नाही.

सिंगापूर, चीन वगैरे देश भरपूर विकसित आहेत.

बाकी नेहमीच्याच दुगाण्या झाडणे सुरू राहू दे.

या निमित्ताने अत्यंत कल्पक प्रकाशचित्रकार केविन कार्टरचे स्मरण झाले.

आपल्याकडे कल्पकतेचा विकास करण्यासाठी कोणतेही प्रयत्न केले जात नसताना, लोकांनी यंव करावे आणि त्यंव करावे म्हणून उंटावरून शेळ्या हाकणार्‍या राजकीय नेत्यांची कमी नाही.

तेव्हा माझ्या दोन बथ्थड डोक्याच्या मावशांनी आजीचा फोटो काढण्यास आक्षेप घेतला आणि मला अक्कल शिकवायला सुरुवातीला केली की . . .

बथ्थड डोक्याच्या अश्याच काही ढुढ्ढाचार्यांमुळे अत्यंत कल्पक प्रकाशचित्रकार असलेल्या केविन कार्टरला आत्महत्या करावी लागली होती.

अज्ञानात सुखं असताना .. इथल्या भक्तांना, "ज्ञान" नकोय ...

काळजी नसावी.

2029 पर्यंत मिसळपाव वर "असे" लेख लिहिण्याच्या तुमच्या कल्पकतेला पुरेसा वाव आहे .

अवांतर : आज एक नवीन म्हण सुचली : म्हातारी मेल्याचे दुःख नाही पण फोटोग्राफर सोकावतो
=))))

सर्वच लोक सर्वज्ञ असतात असे नव्हे.

पण भारतरत्न लता मंगेशकर यांचा शेवटच्या दिवसांतील गलितगात्र व्हिडीओ प्रसारित झाल्यावर अनेक लोकांनाही त्यावर आक्षेप घेतला होता.

श्रीमती लता मंगेशकर यांना असे "गलितगात्र" पाहून लोकांच्या मनात असलेल्या त्यांच्या प्रसन्न हसत्या प्रतिमेस धक्का पोहोचला होता.

आपल्या घरातील स्त्रिया सुद्धा घरच्या कपड्यात फोटो काढण्यास नकार का देतात? तर आपली अशी प्रतिमा निर्माण होऊ नये म्हणून.
याला तुम्ही त्यांचे डोके बत्थड आहे असे म्हणाल का?

आपल्या दृष्टीने सर्व जग हे वस्तुनिष्ठ असायला पाहिजे. म्हणू लग्नाला जाताना तुम्ही घरच्या कपड्यात जाल का? (तुम्ही एखादे वेळेस जाल हि) पण आपल्या मातोश्री किंवा घरातील इतर स्त्रिया जातील का?

आपली समाजातील एक प्रतिमा असते त्याला धक्का लागलेला सामान्यपणे कोणालाही पटत नाही.

याच कारणासाठी आपल्या मावशानी ज्यांनी आपल्यावर आत्यंतिक प्रेम केले असेल त्यांना आपल्या आजीचा फोटो काढण्यास नकार दिला त्याबद्दल दोष देताय? आपल्या आईचा असा गलितगात्र फोटो लोकंना दाखवावा असे त्यांना वाटत नसेल तर त्यात त्यांची काय चूक आहे?

आपण आपल्याच मावश्याना बत्थड ठरवून सार्वजनिक न्यासावर त्यांना दूषणे सुद्धा देता?

इतकी हृदयशून्यता पाहायला मिळणे हे विरळाच

बऱ्याच वर्षांपूर्वी इंडिया टुडेने वर्षातील सर्वोत्तम प्रकाशचित्र असा एका प्रकाशचित्राचा गौरव केला होता.

दिल्लीतील एका तरूण मुलीने गळफास लावून आत्महत्या केली होती. तेव्हा खोलीच्या काचेच्या खिडकीतून रडत रडत आत बघणारा तिचा भाछ व तिचा पंख्याला लटकलेला मृतदेह त्या प्रकाशचित्रात होते. मला ती प्रकाशचित्रकाराची व्यावसायिक विकृती वाटली होती. त्या कुटुंबाच्या खाजगीपणाचाही त्याने भंग केला होता.

केविन कार्टर काय, हा प्रकाशचित्रकार काय किंवा अखेरच्या घटका मोजणाऱ्याचे प्रकाशचित्र काढणाऱ्याचा हट्ट धरणारा काय . . . प्रेताच्या टाळूवरील लोणी ओरपणे म्हणजेच कल्पकता. विरोध केला तर तुम्ही बथ्थड. केविन कार्टरला जनाची नसली तरी मनाची तरी शिल्लक होती.

अच्च झालं हो युयु बाला. काइ ओत नाइ माऊ, आपन नं त्या केंद्लिय मंत्ली पीयूचं घल उनात बांदू.

---

अनेक जाणकार मिपाखरं या वाळवीजन्य धाग्यावर खूपच गांभीर्याने प्रतिसाद देत आहेत म्हणून...

बाकी, मिपावर शेणात वळवळणारे गोबरवादी दोन किडे सर्वज्ञात आहेत त्यात अजून एकाची भर हेच मागच्या दोन-तीन कल्पक धाग्यांचे फलित

- गिलिश कुबेल

<<<<<मग मला प्रश्न पडतो की कमी दुर्गंधीयुक्त शेण देणार्‍या गाईंवर संशोधन होणे ही आजची गरज आहे का?>>>>>>
बरोब्बर

मिपा वर असले दुर्गंधीयुक्त धागे टाकणाऱ्यांची मानसिकता ... यावर जे संशोधन व्हावे अध्यक्षमहोदय

एकाद्या कलावंताची 'कलात्मक ऊर्मी' केंव्हा,कश्याने जागृत होईल, हे सांगता येत नाही. हल्ली मोबाईलमुळे समोरचे दृश्य तात्काळ टिपून घेणे शक्य झालेले असले, तरी विविध कारणांमुळे ते जमेलच, असे नाही. माझा आजचा अनुभव आणि युयुत्सु यांनी वर्णिलेला प्रसंग, ही दोन्ही याचीच उदाहरणे आहेत.

बाकी,

भारतात कल्पकता रूजणं शक्य नाही याची कारणे वरील (प्रातिनिधिक) प्रसंगात द्डलेली आहेत. समाजातले अडाणी आणि निर्बुद्ध लोक (विशेषत: संस्कृतीरक्षक) जेव्हा कला, सर्जनशीलता यांची व्याख्या करायला लागतात तेव्हा त्या समाजात कल्पकता कधीच विकसित नाही.
फक्त भारतात विडंबन हा गुन्हा ठरू शकतो. कुठेतरी असे वाचले आहे की ख्रिश्चन धर्म सर्वात टिंगलटवाळी झालेला धर्म आहे.
कल्पकता दहशतीखाली विकसित होत नाही.
मग मला प्रश्न पडतो की कमी दुर्गंधीयुक्त शेण देणार्‍या गाईंवर संशोधन होणे ही आजची गरज आहे का?

-- हे इथे लिहीण्याची खरेतर काहीच गरज नव्हती.
-- एकाद्या घटनेकडे निर्लिप्त- त्रयस्थतेने बघून ती शब्दात/चित्रात्/फोटोत मांडणे, ही कलावंताची भूमिका असावी.

"पर्सनल बाऊण्ड्री" अर्थात वैयक्तिक सीमारेषा या लेखात कंसेंट पर्सनल बाऊण्ड्री" इत्यादीचे महत्व वर्णन केले आहे. हा लेख आणि आज्जीची आणि मावशांची कंसेंट नसलेल्या आज्जीचा फोटोचा आग्रह या परस्पर विरोधी दृष्टीकोणांना युयुत्सु कसे reconciliate करु इछितात ते जाणून घेणे आवडेल.

१५००० वर्ष्यांपुर्वी ... त्याकाळातील ... आदिमानव "युयुत्सु" .. त्याकाळातील "भक्तांना" चाकाचे महत्व सांगत असतानाचे ... कल्पनाचित्र ...

शेवटच्या घटका मोजत असलेल्या आजीचे प्रकाशचित्र घेणे म्हणजे कल्पकतेची परमावधी आणि त्यास विरोध करणारे म्हणजे कल्पकतेस विरोध करणारे पोथीनिष्ठ, भक्त, मागास विचारांचे संस्कृतीरक्षक . . . हे नवीन ज्ञान प्राप्त जाहले.

बाकी प्रकाशचित्रास विरोध आणि कल्पकता व त्या अनुषंगाने संस्कृतीरक्षक, भाजप, सनातन इ. चा बादरायण संबंध जोडला तसाच काहीही संबंध नसलेला पोपट आणून ठेवला.

चित्रगुप्त या कलाकाराने सौम्य व स्पष्ट शब्दात कानउघाडणी करूनही मर्कट आपला रंगहट्ट त्यागण्यास अनिघ्छुक आहे.

बाकी प्रकाशचित्र घेण्यासाठी अनुमती प्रदान करण्यास अनिच्छुकता दर्शविणे आणि त्या अनुषंगाने पोथीनिष्ठ, भक्त, मागास विचारांचे बथ्थड मस्तिष्कधारी संस्कृतीरक्षक, पियूष गोयल इ. चा बादरायण संबंध प्रस्थापित करणे या कल्पनातीत कल्पकतेस २१ तोफांची मानवंदना!

ह्यावरून आठवले २.५ वर्षाआधी मला मुलगा झाला, त्याचा फोटो काढू नये म्हणून फर्मान सुटले, पण मला तर स्टेटसला फोटो ठेवायचा होता, मग मी असा फोटो काढला, घरातल्या सगळ्यांना आवडला नी त्यानीदेखील स्टेट्सला ठेवला.

अमरेंद्रची कल्पकता आवडली.

लेखाच्या विषयावर बोलायचे तर फोटो काढणाऱ्यांनाच नको असेल तर विषय संपतो.

एखादी आजी नेहमीच फोटोसाठी उत्सुक असेल आणि तिचे अगोदरचे फोटो असतील तर फोटो ही तिच्यासाठी नवी गोष्ट नसते. तर अशा आजारपणात तिचा एकटीचाच फोटो न काढता सर्वांबरोबर फोटो काढता आला असता. मुलं मुली नातवंडं धरून एक फोटो.

बाकी राजकारण चर्चा चालू दे. त्याचा विरोध अथवा सहमती दर्शवत नाही.

पितळ उघडे पडल्याने धागाकर्त्याने धाग्यावरून काढता पाय घेतला आहे. परंतु मागे उभे असलेले धागाकर्त्याचे भक्तगण डावा हात कानावर ठेवून आणि उजवा तळहात पसरून जी जी रं जी जी रं जी जी जी . . . एकसुरात गात आहेत.

कुटुंबातील बऱ्याच जणांचा एकत्र फोटो काढल्याने एक फायदा होतो. आताची मोठी माणसं लहानपणी कशी दिसत होती किंवा आताची कच्चीबच्ची पंधरा वर्षांनी कशी दिसतील ते एक रेकाॅर्ड होतं.
म्हाताऱ्यांचे फोटो काढण्यासाठी..त्यांना काम द्यावं (सुटीत दोरा ओवणे, कुंडीतील झाडांना पाणी देणे, नातीची वेणी घालणे, नातवाकडून मोबाईल शिकणे वगैरे) किंवा आइस्क्रीम खायला देऊन फोटो काढावा. चांगले हावभाव मिळतात.

रणछोडदासच मैदान सोडून निघून गेल्याने धाग्याचा पोपट मेलाय आता.
असो. कंटाळा आला आता. पोपटास श्रद्धांजली.

प्रिंट हे भाजपा विरोधी विचारधारेचे माध्यम आहे. त्यात करनजीत कौर यांचा लेख आला आहे. टिकाच असली तरी टिका करण्याची पद्धत जबाबदार वाटते. पियुष गोयल राजकारणी असले तरी त्यांनी उपस्थित केलेला विषय स्वदेशी उच्च तंत्रज्ञान आणि अर्थशास्त्र असा आहे. पॉलीटी़कल र्हेटॉरीक मध्ये न आणता स्वतंत्र चर्चा धागा काढावा एवढा महत्वाचा हा विषय.

गोयलांनी टिका सामान्य इंडस्ट्रीअलीस्टवर केली नाही बिलिनियरांची नवी पिढी उच्च तंत्रज्ञाना मध्ये गुंतवणुकीकडे लक्ष देत नाही अशी टिका आहे म्हणजे जेणे करुन भारतीय बिलिनीयरांनी आधुनिक उच्च तंत्रज्ञान विषयक क्रिएटीव्हीटीत गुंतवणूकीस बळ द्यावे अशी अपेक्षा करताहेत ते.

टिकाही करा पण उपरोक्त धागा लेखात आणि चर्चेत नेमके काय चालले होते?

मी आज्जीला सांभाळतो पण एखादा फोटो आता घेऊद्या अशी विनंती बथ्थड डोक्याच्या मावशांकडे केली असती तर कदाचित काढून दिला असता.पण त्या बथ्थड डोक्याच्या मावशाना वाटलं असेल हा उंटावरून शेळ्या हाकतोय.

काल परवाच “अरेबियाचा लॉरेन्स” (lawrence of arabia) हा १९६२ सालचा अतिशय सुंदर सिनेमा पाहिला! त्यात एका टोळीचा प्रमुख अमेरिकन छायाचित्रकाराला नेहमी तलवार दाखवून म्हणतो फोटो नाही फोटो नाही! :)

काय ठरलं मग शेवटी? ज्या देशातील स्टॉक मार्केटातून धागाकर्ते पैसे कमावतात तो भारत हा जगातला सर्वाधिक कल्पनादरिद्री देश आहे की नाही?

बरं, कल्पनापूर्ण देश कोणता? समाजवादी वेनेझुएला?

कल्पकतेचे दारिद्र्य असणाऱ्या भारताने UPI हि प्रणाली विकसित करून व्यवस्थित पणे त्याचा विस्तार करून जगभरात अग्रभागी नाव कमावलं.

पण चिदंबरम साहेबांच्या ओंजळीने पाणी पिणारे लोक अशा एखाद्या गोष्टीला अशक्य म्हणून निरगाठ बांधून बसले आहेत. त्यांना कोण समजावणार?.

अशा अनेक गोष्टी आहेत. नाविक हि जी पी एस प्रणाली

काली म्हणजे KILO AMPERE LINEAR INJECTOR

Directed-Energy Weapons

DAPO धीरूभाई अंबानी पायोनियर ऑफर. हि गोष्ट अनेकांच्या विस्मरणात गेली असेल. पण ३५० रुपये महिना तीन वर्षा साठी ज्यात १० पैशात १५ सेकंद टॉक टाइम आणि भ्रमणध्वनी फुकट अशा या योजने मुळे तळागाळातील लोकांच्या हातात सुद्धा भ्रमणध्वनी आला हि वस्तुस्थिती डोळ्याआड करता येणार नाही. आणि त्यामुळे भारतात मोबाईल क्रांती आली.आज भारतात साधारण ८५ % लोकांकडे भ्रमणध्वनी आहे. दरडोई उत्पन्नाशी तुलना केल्यास हा एक चमत्कारापेक्षा कमी नाही.

आज रिलायन्स जियोने फुकट विश्वचषकाचे प्रसारण करून बाकी सर्व स्टार सोनी सारख्या आंतरराष्ट्रीय वाहिन्यांचे धाबे दणाणले. यात कल्पकता नाही असे म्हणणाऱ्यांची किंवा करावी तितकी थोडी आहे.

जिओ आणि एअरटेल यांनी वायर आणि फिक्स्ड वायर लेस क्रांती आणून जगभरात सर्वात स्वस्त डेटा उपलब्ध करून दिला आहे भारतात कल्पकता नाही म्हणणारे त्यावरच असे लेख पाडण्याचे काम करत आहेत Mobile data in India is the third cheapest in the world.

बाकी वैचारिक बद्धकोष्ठ झालं कि तेच तेच विचार डोक्यात फिरत राहतात ( शारीरिक बद्धकोष्ठता मध्ये पोटात वात फिरतो तसेच )