गूढ अंधारातील जग -८

गूढ अंधारातील जग -८

खोल समुद्रातील जीव सृष्टी

आपण समुद्रात खोल गेलो कि दर १० मीटरला १ बार(१४ psi pound per square inch) या दराने दाब वाढत जातो. तर साधारण १००० मीटर खोलीवर हा दाब १४००० psi. तुमच्या कारचे टायर प्रेशर ३० psi च्या आसपास असते. हा दाब म्हणजे एका चौरस इंचावर ८ टन किन्वा तुमच्या डोक्यावर १०० हत्ती उभे केले तर होईल तितका दाब आहे.
महासागरातील सर्वात खोल मरियाना घळीची खोली १०००० मीटर असली तरी महासागराची सरासरी खोली ४००० मीटर असते. आणि बरेचसे जीव हे १००० मीटर पेक्षा खोल जात नाहीत.
मग एवढा दाब काही सजीव कसे सहन करतात. पहिली गोष्ट म्हणजे जलचरांच्या शरीरात हवा नसते.माणूस किंवा भूपृष्ठावरील जीव हे फुप्फुसात हवा घेऊन श्वसन करतात. त्यामुळे फुप्फुसातील दाब हा १ बार(१४ psi) इतकाच असतो. पण खोल पाण्यात १००० पट दाबाने आपली फुप्फुसे पार चेपली जातील.
पण माशांच्या शरीरात हवा नसतेच कारण ते श्वसन "गिल"च्या साहाय्याने करतात. म्हणजेच पाण्यात विरघळलेला ऑक्सिजन हा गिलवरून जाताना माशाच्या रक्तात शोषला जातो. त्यामुळे माशाच्या शरीरात आतील दाब आणि बाहेरील दाब हा एकाच पातळीवर असतो आणि घन आणि द्रव पदार्थ हे noncompressible ( संक्षिप्त न होणारे) असतात.
शिवाय या प्रचंड दबावाचा परिणाम सजीवांच्या शरीरातील प्रथिनांवर होऊ नये म्हणून हे जलचर आपल्या पेशींच्या पृष्ठ भागावर पिझोलाईटस (piezolytes) (PEIZO --PRESSURE ) नावाचे छोटे सेंद्रीय पदार्थ(small organic molecules) जमवून ठेवतात, यातील एक पदार्थ म्हणजे TMAO Trimethylamine oxide. या पदार्थामुळे माशांना माशांचा "खास" वास येतो. (किंवा मासळीबाजारात येणार विशिष्ट वास). या पिझोलाईट्स मुळे जलचरांच्या पेशी बाहेरील प्रचंड दबाव सहन करू शकतात. हा "TMAO" खोल पाण्यातील माशांमध्ये जास्त असल्याने खोल पाण्यातील माशांना उथळ पाण्यातील किंवा नदीतील माशांपेक्षा "माशांचा" जास्त वास येतो

अर्थात समुद्र तळाशी केवळ प्रचंड दबाव असतो असे नाही तर तापमान पण उणे १ ते ४ अंश सेल्सियस इतके कमी असते. याचा अर्थ डिप फ्रीझर मध्ये चिरडले गेल्याची स्थिती असते. असे होऊ नये म्हणून पिझोलाईट्स असतात आणि थंडी सहन व्हावी म्हणून जलचरांच्या शरीरावर चरबीचा थर असतो. पण एवढ्या कमी तापमानाला हि चरबी डीप फ्रिझर मध्ये ठेवलेल्या अमूल बटर /तुपासारखी घट्ट/ कडक होऊ नये(ज्यात संतृप्त मेदपदार्थ जास्त असतात) म्हणून त्या चरबी मध्ये UNSATURATED FATS जास्त असतात. या असंतृप्त मेद पदार्थामुळे (UNSATURATED FATS) मासे खाणे किंवा माशाचे तेल खाणे हे हृदयविकाराचा उपयुक्त असते असे आढळून आले आहे.

समुद्रतळाशी राहणारे अजून अनेक तर्हेचे जीव आहेत ज्यात जिवाणू आणि एकपेशीय प्राणी पण आहेत.
फोरॅमिनीफेरा नावाचे एकपेशीय जलचर ( कोरल गटातील )-- उथळ पाण्यातील जलचरसाधारण खोलीवर स्वतःभोवती कडक कॅल्शियम कार्बोनेटचे घर तयार करतात. पण इतक्या प्रचंड खोलीवर असे कडक कॅल्शियम कार्बोनेटचे घर प्रचंड दबावामुळे चरडून नष्ट होईल म्हणून हे जीव स्वतःभोवती चामड्यासारखे चिवट थर तयार करतात.
येथे एकंदर प्रकाश फार कमी पोचणार असल्याने तेथे वावरणाऱ्या जीवानी तेथील वातावरणाप्रमाणे आपल्या शरीर रचनेत बदल केलेले आहेत. त्यामध्ये काही सजीवानी आपल्या डोळ्याचा आकार मोठा केला आहे काहींनी आपले शरीरच पारदर्शक केले आहे ज्यामुळे जेथून कुठून प्रकाशाचा किरण कवडसा येईल त्याचा संपूर्ण उपयोग होऊ शकेल

महासागराच्या तळाशी प्रकाश तर पोचत नाही त्यामुळे तेथे वनस्पती किंवा शैवाल वाढू शकत नाही. मग हे जीव तेथे आपली उपजीविका कशी करतात. सागरतळाशी असलेले जिवाणू (बॅक्टरीया) सागर तळाशी असलेल्या खनिज उत्सर्जनातून बाहेर पडलेले गंधकाची संयुगे मिथेन आणि कार्बन डायऑकसाईड या पदार्थातून ऊर्जा मिळवतात असे दिसून आले आहे.
अशी परिस्थिती पृथ्वीच्या जन्माच्या वेळेस होती त्यावेळेस अशा निरिंद्रिय(inorganic) पदार्थातून आपली उपजीविका करणारे जीव जन्मास आले होते त्यामुळे या जीवनाचा अभ्यास केल्यास पृथ्वीवरील जीवसृष्टीच्या उगमाबद्दल बरीच माहिती मिळू शकेल असे त्याचा अभ्यास करणाऱ्या शास्त्रज्ञाना वाटते आहे.
शिवाय सागरी पृष्ठभागावर मृत पावलेल्या सजीवांची कलेवर खाली पोहोचतात त्यावर अनेक जीव आपला उदरनिर्वाह चालवतात.

जेम्स कॅमरून हा फिल्म मेकर नॅशनल जिओग्राफिक्स च्या तर्फे मरियाना घळीत गेला होता आणि त्याने अनेक चित्रफिती आणि नमुने हि गोळा केले.

असेच अनेक नमुने मानवरहित पाणबुडी सदृश्य वाहनांनी गोळा केले आहेत त्यांच्या पृथक्करणातून मिळालेल्या माहितीचे विश्लेषण चालू आहे.

या सुरस आणि चमत्कारिक जीवनाबद्दल माहिती खालील दुव्यावर मिळू शकेल. जालावर खोदकाम केल्यास असे असंख्य दुवे मिळतात

https://animals.howstuffworks.com/marine-life/10-weird-creatures-from-ma...
http://earthsky.org/earth/new-video-shows-life-in-the-deepest-ocean