आठवणी चित्रलुब्धाच्या ! (रीळ १)

मिपाकर मित्रानो,
ह्या धाग्याचा मथळा वाचताना आपल्याला सर्वाना असे वाटणे साहजिकच आहे की या आठवणी चित्रकार व कलाकृती या विषयी असतील. यात डाली, रेम्ब्रा, दलाल, मुळगावकर, रेहमान, हळदणकर, एसेम पंडित ते मुरली लाहोटी , सुभाष अवचट अशांचे उल्ल्लेख व त्यांच्या कलाकारीचा आस्वाद असे काही असेल.असे मात्र नाही.

चित्रपटात मुख्य काम हे कथनाचे असते पण त्याचे माध्यम मुख्यत्वे चित्र हेच असते. त्यात ध्वनीला फारच मोठा अर्थ आहे तरीही मुख्य तंत्र चित्राधिष्ठित च असते. म्हणून हा मथळा. आपल्याही काही आठवणी या आठवणीशी तादात्म्य पावतील अशी आशा आहे.

************************************************

१९६२ साली मी नउ वर्षाचा होतो. दुसरा यत्त्तेत वाई येथे. पुण्याच्या पानशेत पुराचे १९६१ हे वरीस मागे पडले होते व चीनची भारतावर स्वारी. भाई भाई म्हणत शेजार्‍याने केलेला घात हे सारे चालू झाले होते. वाई येथील न्यू चित्रा चे व्यवस्थापक वडीलांचे जिगरी बालमित्र सबब आम्हास सिनेमे पहाण्यास पैसे द्यावे लागायचे नाहीत.त्या टॉकीज मधे सकाळी काही इंग्रजी चित्रे दाखविणे चालू झाले होते. १९६१ ला " गन्स ऑफ नॅवरोन " हा चित्रपट आला असला तरी तालुक्याचा गावाला तो लागण्याची शक्यताच नव्हती. आपल्याला इंग्रजी सिनेमे पहाण्याचे पुढे वेडच लागणार आहे याची सुतरामही कल्पना बालवयात नव्हती. मुलांना पहाण्यास योग्य अशा Tom Thumb या चित्राने माझ्या या नादाची सुरूवात झाली. अंगठ्याएवढा टॉम नावाचा मुलगा व त्याचे जग असा काहीसा त्या चित्रपटाचा विषय होता. मध्यंतरी आलेला "हनी आय श्रंक द किडस " अशा सारखी मौज त्यात होती.त्यानंतर ची आठवण God zila या चित्रपटाची हे चित्र कृष्णधवल होते. यात सारे जग लहान तर खलनायक राक्षसी आकाराचा विचित्र प्राणी. तोडाने कधी वायू तर कधी अग्नि फेकणारा. सारे जग हवालदिल अशी काहीशी त्याची कथा होती.

१९६३ च्या मे महिन्यात २७ मे ला पं, नेहरूंचे निधन झाले त्याच दिवशी आम्ही तळेगाव दाभाडे येथे स्थलांतरित झालो.
तिथेही ओपन एअर थेटर होते व सकाळी इंग्रजी चित्रपट दाखविण्याची तळेगावातही सोय झाली होती. ५० नवे पैसे तिकिटाचा दर व जमीनीवर बसून सिनेमा पहायचा अशी पद्धत. मग काय तिथे F B I Code 98 , Steal claw हे गुन्हेगारी विषय असलेले सिनेमे पाहिले व आयुष्यातील पहिला भयपट पाहिला त्याचे नाव House of wax . एक माणुस कलाकार असतो पण माणसे मारणे व त्यावर मेणाचा थर टाकून त्यांचे पुतळे बनविणे व त्याचे प्रदर्शनार्थ एक वास्तू बाधलेली असा काहीसा प्लॉट होता. त्याला स्वता: लाच कोणीतरी आगीत विद्र्प केलेले असते व सूड म्हणून तो हे सारे करीत असतो म्हणे.

मग माझ्या छंदात एक वळण आले.

मी अकरावीची परिक्षा चांगल्या मार्काने पास झालो बक्षिस या स्वरूपात वडीलानी पुण्यात जाऊन सिनेमा पहाण्यास परवानगी दिली व कॅमी कंपनीचे एक घड्याळ दिले. पुण्यात पोलीस ग्राउंडसमोर एक अत्याधुनिक थेटर बाधले गेले होते. त्याचे उदघाटनाचा म्हणून Winning हा चित्रपट लागला होता. राहुल ७० एमेम हे चित्रगृहाचे नाव होते. त्यावेळी राहुलचे दर दीड रूपया , ड्रेस सर्कल २ रूपए व बालक्नी अडीच रूपये असे होते. सिक्स ट्रॅक स्टीरिओ व आडवा ३० फूट रूंदीचा पडदा, आरामदायी आसने, बाहेर मस्त फॉयर अशी रचना. पॉल न्युमन त्याचीच पत्नी जोन वूडवर्ड व रॉबर्ट वॅग्नर यांच्या त्यात भूमिका होत्या. थ्ररारक मोटार शर्यती. चौफेर साउंड इफेक्ट्स हा मामला पुणेकाराना नवीनच होता. ( त्या अगोदर एओ टॉड अशी नावाचा सिनेमास्कोप पडदा पुणे येथील अलंकार चित्रगृहात आलेला होता ) शर्यतीत जिकण्याचे स्वप्न पहाताना पत्नीला तो वेळ देऊ शकत नाही व संबंधात तणाव उत्पन्न्न होतो असे कथानक असल्याचे आठवते.

कॉलेज साठी पुण्यात एका वसतिगृहात राहू लागलो.वडिलानी दर महिन्याला दिलेल्या पैशातून सिनेमे पहाणे चालू झाले. हिंदी सिनेमे पहात होतोच पण आकर्षण जास्त करून इंग्रजी सिनेमाचे. संवाद काही जाम कळत नसत. इतर हसले की आप़ण जर हसलो नाही तर शरमल्यासारखे व्हायचे. त्यावेळी जिमखान्यावर हिदविजय नावाचे पुण्यातील प्रतिष्टित थेटर Casanova 70 नावाचा सिनेमा तिथे लागला होता. कॉलेजचे आय कार्ड दाखविले तरच " प्रौढ" समजत असत व प्रवेश मिळे. मध्ययुगीन युरोपात कॅसानोव्हा नावाचा प्रेमवीर होउन गेला. त्याचेच ७० सालातले रूप या चित्रपटात दाखविण्यात आले होते. त्यावेळचा सुप्रसिद्ध इटालियन मार्सेलो मॅस्ट्रीयानी याने प्रेमवीराचे भूमिका मस्त केली होती. पुढे याच ठिकाणी याच नटाचा सोफिया लोरेन या इटालियन अभिनेत्रीबरोबरचा Sunflower हा महायुद्धाच्या पार्शवभूमीवरची प्रेमकथा असे स्वरूप असलेला सिनेमा पाहिला. हिदविजय मात्र लवकरच नुतनीकरणासाठी पाडण्यात आले. विदेशी सिनेमे पाहाण्यासाठी अलका राहुल ई थेट्ररे सज्ज होतीच. भानुविलास , विजयानंद, य जुनाट थेटरांचा उपयोग मॅटिनी शोसाठी होत असायचा.

क्रमशः