ओला कचरा निर्मूलन- इच्छा आणि त्रास

भारतात सद्या महत्वाची समस्या म्हणजे घनकचरा आहे . अर्थातच कचरा निर्मूलन जिकिरीचे होऊन बसले आहे. आजकाल साफसफाई कामगारांना सोसायटीत वरच्या मजल्यावर प्रवेश नाही . रोज कचरा खाली नेवून टाकावा लागत आहे. बरेच लोक आता हे सर्व स्वतःच करत असले तरी प्लॅस्टीकच्या पिशव्यात भरून तशीच पिशवी टाकत आहेत . ती ओल्या कचऱ्याच्या डब्यात जरी ओतली तरी निम्मा अर्धा ओला कचरा त्या पिशवीला चिकटून सुक्या कचरायच्या डब्यात जात आहे. खरे पाहता प्रत्येक घराने आपला ओला कचरा घरातच जिरवला पाहिजे, असे महापालिका सांगत आहे .

अनेक ठिकाणी काही दिवस महापालिका कचरा उचलत नाही आणि घाणीचे साम्राज्य पसरते. कचरा डंप करण्यासाठी जागा उपलब्ध करणे हे सुद्धा अवघड काम झाले आहे. तो जिथे डंप होतो तिथल्या गावांमध्ये सद्या रोगराईचा प्रश्न उभा राहिलाय. दुर्गंध, माशा यांनी ती गावे हैराण आहेत . आमच्या इथे हे डंपिंग ग्राउंड नको म्हणून तिथले लोक आंदोलन करीत आहेत . शहरातील मोठ्या लोकसंख्येसाठी हा कचऱ्याचा प्रश्न सोडवणे अवघड होत आहे . तो किती किलो किंवा त्याच्या आकड्यांच्या खेळाविषयी मी बोलणार नाही पण ओला कचरा जिरवण्यासाठीच्या प्रयत्नाबद्दल किंवा त्यात येणाऱ्या अडचणींवर येथे चर्चा व्हावी असे मला वाटतेय .

वरील सर्व लिहिण्याचे कारण, आपल्या पुढच्या पिढयांसाठी थोडेतरी सुसह्य जग असावे असे मला वाटते आणि त्यासाठी माझा खारीचा वाटा मी करत असते पण त्यासाठी अडथळ्याची शर्यंत आहे . मी जवळपास ७-८ वर्षांपासून घरी कचरा जिरवायचा प्रयत्न करतेय पण हे अतिशय चिकाटीचं काम आहे .सुरवातीला खूप माहिती घेवून गांडूळ वापरून खत करायचे मी ठरवले. त्यासाठी प्लॅस्टिकचा नवा कोरा ड्रम आणला . ४५० रुपये घालून कचऱ्यासाठी नवीन ड्रम काय आणतेय आणि कशाला ती घाण घरात? अशा शिव्या खाऊन झाल्या होत्या. युट्युब वर पाहून त्याला भोके पाडणे वैगेरे हे सर्व पाहत होते . त्यात तुमच्याकडे ड्रिल मशीन नसेल तर चाकू तापवून भोके पाडा असे सांगत होते. घरच्यांची कोणाचीच साथ नव्हती त्यामुळे अर्थातच ड्रिल ने भोके पाडणाऱ्या माणसाला बोलवून ती पाडून घेणे म्हणजे ते निव्वळ अशक्य होते . कारण हेच कशाला असले उद्योग पैसे घालवून करायचे. मग मी चाकू तापवून भोके पाडणे वैगेरे उद्योग करू पाहत होते पण हाय रे कर्मा नव्या कोऱ्या ड्रमला अशी भोके पडणे म्हणजे दिव्य आहे . म्हणून तसाच ड्रम ठेवायचा ठरवलं. त्यात कचरा साठवत राहिले. स्वयंपाक वाल्या मावशींना भाजीचा कचरा ड्रमात टाकायला सांगितला. मग मी अगदी शेतकी कॉलेज मध्ये जाऊन गांडूळ आणली आणि त्या ड्रमात टाकली . ड्रम वरून बंद करून ठेवला उन्हाळा असल्याने सर्व गांडूळे अक्षरशः ड्रमच्या झाकणातून बाहेर पडली होती आणि अख्या गॅलरीभर पसरली होती. शिव्यांचा पाऊस तेंव्हा पडला होता हे वेगळे सांगायला नकोच . त्याची उस्तवार करणे आणि शिव्या ऐकत ते सर्व करणे किती असह्य झाले होते.

तरीही मी माझे प्रयत्न चालू ठेवले . शेवटी बऱ्याच कुंड्या आणून तो साठवलेला कचरा एकदा जिरवून टाकला . पुन्हा साठवला त्यात शेवग्याचे झाड लावले. बऱ्यापैकी मोठा होऊन तो शेवगा एका पावसात मोडला. परत तो नाद सोडून दिला .

पुन्हा कधीतरी माझ्या मनाने उचल खाल्ली आणि परत मी कचरा करायचे ठरवले. आता मी घर बदलले असल्याने गॅलरी छोटी होती . पूर्वीची गॅलरी खूपच मोठी १० X १५ होती, आता छोटी ५ X ११ होती . मग मी गांडूळ न आणता कल्चर घालून कचरा जिरवनार होते. परत मी नवीन ड्रम आणला . पुन्हा शिव्या . त्याला भोके आता मी चाकूने पडणार नव्हते. इलेकट्रीकचे काम करायला आल्यावर त्या माणसाला म्हणाले मला ड्रम ला पण भोके पाडून दे . तो तयार होत नव्हता पण मी तुला पैसे देते बाबा म्हंटल्यावर तो तयार झाला . पहिले भोक तळाला पाड म्हणाले . त्याने सुरवात केली आणि ड्रमचा तळ वेडावाकडा चिरला . मग त्याने पुढे करणार नाही म्हणाला . मग पुन्हा त्या ड्रमात खत बनवण्यासाठी लढाई चालू . कसेतरी कोकोपीट , विरजण आणून आणि काय काय करून कचरा त्यात टाकणे आणि जिरवणे चालू झाले . त्यात अळ्या, किडे झाले कि घरातल्यांची चालू होई - हे सर्व फेकून दे म्हणून. त्यातून किडे बाहेर येऊ नयेत म्हणून मी कचरा बास्केट्स आणली . दोन आणल्या . तिच्यात खरकटे टाकले आणि उंदीर मामाने ती कुरतडली . कुंड्याना ऊन पाहिजे म्हणून मी गॅलरीला छत टाकले नाही. मग होणारा सर्व कचरा , कुंड्या (ज्या अतिशय अवाढव्य झाडे वाढल्याने ), पाने यांचा कचरा वाढत गेला आणि एकट्यानेच साफ करावं लागत असल्याने माझ्याकडून त्याचे नीट व्यवस्थापन होईना . पावसाळ्यात हे अतिशय बिकट व्हायचे, होते आणि पाऊस वाढेल तसा शिव्या वाढतात.

आता मी जुन्या माठात कचरा साठवायला सुरवात केली , त्याला भोके वैगेरे पाडत नाही बसले, सरळ माठ उघडा ठेवून त्यात कचरा टाकते . तो सर्व कचरा बारीक वैगेरे करण्याइतका वेळपण माझ्याकडे नाही. मग तो लवकर कुजत नाही पण असुदे जेवढे होईल तेवढे म्हणून प्रयत्न चालूच. पण किडे आळ्या होतात . आता एकदा पाऊस पडला आणि त्यात पाणी साठले मग वास यायला लागला . ड्रमातला कचरा कुजला तरी तो चाळण्यासाठी पत्र्याचा चाळा मी सर्व हार्डवेअर दुकानात शोधला , भांड्याच्या दुकानात शोधला पण मिळाला नाही. कामवाल्या मावशींना आणायला सांगितला त्या बाजारात बघते म्हणाल्या . दर बाजारदिवशी मी त्यांना आठवण करून द्यायचे पण त्या विसरायच्या . कंटाळून एकदा ड्रम खाली ओतला . काळे खत बघून मावशी हरकून गेल्या आणि मी तुम्हाला चाळा आणून देतेच म्हणाल्या पण विसरल्याचं. अजून मिळाला नाही. वाळू चाळण्यासाठीचा मला नको होता कारणतो ठेवणार कोठे?
आता ड्रम पण उन्हाने फुटला . आतापर्यंत सर्व खत कुंड्यात जिरवले . काय झाडे येतील ती येतील . पण हा सर्व उपदव्याप नको म्हणून कचरा जिरविण्याचे आयता ड्रम , मशीन मिळते का पहिले पण त्याच्या किमती जास्त वाटल्या आणि त्यासाठी खर्च करायचा तर घरून परवानगी घ्यायची तर अजून तुझे हे नवीन फ्याड का म्हणून गप्प बसावे लागतेय . आता कचऱ्याचा ड्रम फुटलाय तर ते हे सर्व कचऱ्याची घाण फेकून दे आणि गॅलरीला कव्हर करू दे म्हणून घरचे मागे लागलेत. मी विरुद्ध घरातले सर्व , पण माझे गप्प बसून चालूच आहे.
वर्षभर मिरच्या घ्याव्या लागल्या नाहीत, कडीपत्ता मिळतो , गवती चहा आहेच जोडीला . बाकी कधी दोडके , कारली , सीताफळे पण लागलीत पण तो वेल कोण चढवणार?त्यासाठी दोर्या कोण बांधणार? फुलणारी सोन चाफ्याची , मोगरीची फुलं घेऊन घरच्यांनी टेचात सुगंध घेऊन फोटो व्हाटसपला डकवलेत, पण ते असोच .

मी भरपूर शोध घेतला पण गॅलरीत बसेल, खरकटे पासून सर्व ओला कचरा जसा च्या तस टाकता येईल, मेंटेन करायला सोपा जाईल असले काहीच मिळत नाही आणि मिळाले तर त्याच्या किमती सामान्य लोकांना परवडणाऱ्या नाहीत . मी विवम ह्या कंपनीला मेल लिहून किमती विचारल्या होत्या तर त्यानी मेलला उत्तर देण्याची तसदी घेतली नाही.

महापालिका कचरा जिरवा म्हणते , त्यासाठी ओला आणि सुका कचऱ्याचे डबे देते पण तो घरात जिरवण्यासाठी लागणाऱ्या उपकरणावर सबसिडी देईल किंवा तो कसा जिरवायचा ह्यावर प्रशिक्षण देत नाही तोवर हि समस्या असेल. कचरा घरात जिरवा नाही तर जितका कचरा जास्त तितका सोसायटीला जास्त कर लागेल असले उपाय केल्याशिवाय हि समस्या सुटणार नाही आणि माझ्यासारख्या अशा एखादीला शिव्या खावया लागणार नाहीत .

माझ्या प्रयत्नांनी आलेली झाडे, फुले, फळे इथे डकवत आहे... इमेज उपलोड करता येत नाही.