सुधारीत जीवनशैलीच्या शोधात....

स्वच्छंदी जीवनाची परिणिती, वाढत्या वयाबरोबर रोज नविन दुखण्याचा शोध किंवा नविन समस्या उद्भवल्या नाहीत तर जुन्याच समस्या तिव्रतेने जाणवण्यात होते. ऐन तारूण्यातली जागरणं, अरबट चरबट आणि वेळी अवेळी खाणं त्या त्या वेळी खुप सुखाऊन गेली. पण पन्नाशी नंतर कांही शारीरिक कुरबुरी सुरू झाल्या. तसं गंभीर कांही नव्हतं पण थकवा जाणवायचा म्हणून एकदा डॉक्टरांच्या दवाखान्याची पायरी चढलोच. म्हंटलं कांही तरी मल्टीव्हिटॅमिन वगैरे देतील थोड्या दिवसांकरीता आणि सर्व ठीक होईल. त्यांनी उगीच स्टेथॅस्कोप इथे तिथे लाऊन तपासल्याचे नाटक केले (हा माझा विचार), दंडावर जाड काळा पट्टा बांधून फुस फुस आणि फुस्स्स्स्स्स्स्स्स्स करून रक्तदाब वगैरे तपासला. डॉक्टर त्यांच्या उपकरणात माझा रक्तदाब वाचत होते आणि मी त्यांचा चेहरा.
'काळजी करण्यासारखं कांही नाहीए, पण शंका नको म्हणून ह्या कांही तपासण्या करून घ्या.' असे म्हणून एक कागदाचे चिठोरे त्यांनी माझ्या हाती सरकवले. मी घाबरतच त्यावर नजर टाकली, ४-५ तपासण्यांची यादी होती. मी 'बरं' म्हणून, चिंतित चेहर्‍याने तो कागद घेऊन, डॉक्टरांचा निरोप घेतला. तपासण्यांना मी घाबरत नाही हो, पण त्या आधीचा १४ तासांचा उपास मला जास्त कष्टप्रद वाटतो. शिवाय, शाळेतल्या वयापासून परिक्षा म्हंटली की चिंता आलीच. दूसर्‍या दिवशी, तपासण्यांसाठी त्या प्रयोगशाळेत जाताना, उगीचच, 'आता आपले किती दिवस उरले आहेत?' हा नकारात्मक विचार डोकं वर काढायला लागतो. मी अचानक भाऊक वगैरे होतो. नाक्यावरच्या गणपतीला, पायातली चप्पल काढून नमस्कार वगैरे करतो. मनांत उसळत्या दयाळू भावनेतून, तिथेच कडेला बसलेल्या भिकार्‍याच्या वाडग्यात घवघवीत ५ रुपये टाकतो. एका बेवारशी कुत्र्याला ग्लूकोजची ४ बिस्किटे खाऊ घालतो. तपासण्या होऊन संध्याकाळी रिपोर्ट मिळतो.
रिपोर्ट वरच्या ४-२ लाल रेघांनी मी बावचळत नाही. जुनी गाडी चालवणारा जसा, गाडीतून येणार्‍या प्रत्येक विचित्र आवाजाने अस्वस्थ होत नाही तसा ह्या ४-२ लाल रेघांना मी घाबरत नसतो. रिपोर्ट घेऊन दवाखान्याच्या पायर्‍या चढलो. बर्‍यापैकी गर्दी होती. डॉक्टरांना मी खूप पूर्वी पासून ओळखतो. डॉक्टर अगदीच निरोगी नव्हते. रोग्यांची भरपूर गर्दी असायची. त्यांच्या स्वागतकक्षात बसल्याबसल्या माझं निरिक्षण चालू होतंच. त्यांची सेक्रेटरी फोन मधे बहुतेक फेसबुक फेसबुक खेळत होती. मधेच तिने एक, तोंड वाकडं करून, सेल्फीही काढला. कोणी रुग्ण बाहेर आला की पेपर तपासून ती पैसे सांगायची आणि मी डॉक्टरांच्या कमाईचे अंदाज बांधत होतो. फोटोग्राफरच्या स्टुडीओत जसे अनेक छान छान फोटो लावलेले असतात, हेअर कटींग सलून मधे विविध (आणि विचित्र) हेअर स्टाईलचे फोटो लावले असतात तशी डॉक्टरांच्या स्वागत कक्षात शरीराच्या आतील भागांची चित्र लावली होती. वेळ घालवायला म्हणून मी उठून ती चित्र पाहायला लागलो. पण तंबाखूच्या दु:ष्परीणामांचे तोंडाचे चित्र, धुम्रपानाने खराब झालेल्या फुफ्फुसाचे चित्र पाहील्यावर माझा उत्साहच मावळला. तेवढ्यात माझा नंबर आला. मी डॉक्टरांच्या केबिन मध्ये शिरलो.
'या! या! पेठकर' जीवणी गरजेपेक्षा जास्त रुंदावर डॉक्टर माझे स्वागत करतात. मी तब्येत दाखवायला आलो आहे की डॉक्टरांच्या मुलाच्या लग्नाच्या रिसेप्शनला ह्या विचारात मी बसतो. 'आला बळीचा बकरा' असा विचार तर त्यांच्या डोक्यात चालला नसेल नं? कसनुसं हसत मेडीकल रिपोर्ट डॉक्टरांना सुपूर्द करतो.
'हं!' पहिला गंभीर हुंकार.
'कांही गंभीर आहे का?' मी, घाबरत घाबरत.
'नाही तसं कांही नाही. पण कांही पथ्य पाळली पाहिजेत. मी गोळ्या लिहून देतो. शिवाय साखर, मिठाई, तळलेले पदार्थ वगैरे वगैरे बंद करा. रोज चालायचा व्यायाम करा. ओके?' मी निमूटपणे मान हलवतो. शाळेपासून सवयच होती. माझ्या डोळ्यासमोरुन भजी, समोसे, बटाटावडा, मेदूवडा पाठमोरे, दूर दूर जाताना दिसतात. कोपर्‍यात हिरमुसलेली मिठाई आणि वितळणारे आईस्क्रिम दयार्द नजरेने माझ्याकडे बघत असतात.
पडेल खांद्यांनी मी दवाखान्या बाहेर पडतो. वाटेत मेडीकलच्या दुकानातून गोळ्या घेतो. प्रिस्क्रिप्शन वाचून त्यालाही समजले असणारंच की आता हे कायम स्वरूपी गिर्‍हाईक आहे. औषधे घेऊन घरी आलो तर बायको चिंताग्रस्त चेहर्‍याने म्हणाली, 'काय हो? काय म्हणाले डॉक्टर? सगळं ठीक आहे नं?'
तिच्या प्रश्नांचा भडीमार चुकविण्यासाठी म्हणालो,' डॉक्टर म्हणाले घरी जा आणि बायकोच्या हातचा मस्त पैकी चहा प्या.'
'तो करतेच हो, तो काय चुकलाय मला. मेलं लग्न झाल्यापासून चहा, चहा आणि चहा करण्यातच माझं आयुष्य चाललंय.'
गॅसवर चहाचं पातेलं, मला बाहेरच्या खोलीत ऐकू येईल एव्हढ्या हळूवारपणे, ठेवण्यात आले.
चहा घेता घेताच डॉक्टरांनी केलेले मधूमेहाचे निदान मी तिला सांगितले.
'अग बाई! बरं झालं सांगितलेत. मी उद्यासाठी श्रीखंड करणार होते. पण नको आता.'
असं म्हणतात की Your best dietitian is your wife. युद्धपातळीवर घेतलेल्या ह्या निर्णयाने मी हिरमुसलो. अत्यंत जवळच्या मित्राच्या मृत्यूची बातमी यावी तसे श्रीखंड माझ्या आयुष्यातून दूर गेले.
एक निरस म्हातारपण, तोंडाचे बोळके दाखवत, मला हसतंय असा मला भास झाला.
माझ्या तोंडात तीळ भिजत नाही. (असे बायकोच म्हणते). माझ्या मधुमेहाची बातमी माझ्याकडूनच माझ्या मित्रपरिवारात पसरली.
संध्याकाळच्या भेटीत रेखा, माधुरी, ऐश्वर्या किंवा गेला बाजार भोळीभाबडी राखी सावंत हे विषय मागे पडून मधुमेह, रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल, लिपिड प्रोफाईल असे गंभीर विषय चर्चेत येऊ लागले.
जीभेचे चोचले (आमच्या मातॄदेवतेचा आवडता शब्द) ताबडतोब सुटणं तर शक्यच नव्हता. पण उत्साहाच्या भरात आदिदास गुरुंचे जोडे विकत आणले आणि जोडे आणले म्हणून मॉर्निंग वॉक नांवाची फॅशन सुरु केली. सकाळी अनेक जणं चालायला जातात हे पाहून अंमळ नवलच वाटलं. ह्यातले किती जणं खरोखर मॉर्निंग वॉकवाले असतील आणि कितीजणं माझ्यासारखे 'वॉर्निंग वॉक'वाले असतील ह्यावर मी विचार करायचो. कांही जणं तरी नक्कीच असतील नाहीतर कोण पहाटेची साखरझोप सोडून चालायला जाईल? मधुमेहाने एकदा आपली मानगूट पकडली झोपेतली 'साखर'ही वर्ज्य होते. त्यामुळे 'साखरझोपेला पहिली सोडचिठ्ठी. चालून आल्यावर मैदाना पलीकडच्या चहाच्या टपरीवर नव्याने जोडलेल्या मित्रांसमवेत 'विदाऊट शुगर' नांवाचे चहाचे तुरट पाणी मोठ्या चवीने प्यायला शिकलो. वजन कमी करायचे म्हणून बटाटावडा, भजी सारख्या प्राणप्रिय पदार्थांवर घरातून बंदीहुकूम आल्यावर कधीतरी, कधीतरीच हं! चहा बरोबर एखादा बटाटावडा मला सुखवू लागला.

मित्र, सहयोगी, नातेवाईक वगैरे गोंडस नाती अचानक शत्रूपक्षाला सामिल झाली. सल्ल्यांचा भडीमार सुरु झाला. गोड खाऊ नका, भाताला तर अजिबात हात लावायचा नाही. अरे मी काही पुलाव-बिर्याणी मागत नव्हतो पण आपला वाफाळणारा आंबेमोहोर, साधं वरण, घरचे साजूक तुप, लिंबू म्हणजे काय फार मोठी अपेक्षा झाली का? पण नाही. तांदूळ नाही म्हणजे साधा भात, पुलाव, बिर्याणी, बिशी ब्याळी अन्ना, नारळीभात तर नाहीच नाही पण इडली, दावणगीरी लोणी डोश्याचीही आयुष्यात वजाबाकी झाली. बटाटा खायचा नाही म्हणजे घरची पिकनिकची बटाट्याची पिवळी भाजी (अहाहा...!), आलू मटार, आलू पालक, आलू मेथी, बटाटावडा, बटाटाभजी, समोसा, कटलेट, पॅटीस, फ्रेंच फ्राईज काही काही म्हणून खायचे नाही. रक्तदाब म्हणून, गरीबाचे पक्वान्न, लोणचेही खायचे नाही. फ्रूट ज्यूस राहू दे. असाही तो काही रोज रोज परवडत नाहीच पण मराठमोळा उसाचा रस? त्यावरही बंदी. खाण्यापिण्यावरील बंदी पाठोपाठ दिवेकर डाएट, डॉ. दिक्षित डाएट, डॉ. प्रमोद त्रिपाठी डाएट असे नवनविन अभ्यासक्रम आयुष्याला जोडले गेले. शाळेत असताना १ जानेवारीला उत्साहाने लिहायला सुरुवात केलेली रोजनिशी १० जानेवारीच्या पुढे कधी गेली नाही तसेच भवितव्य डाएट प्लानच्या माथी लिहीले होते.
***************************************************************************
आता पुलाखालून बरेच पाणी वाहून गेले आहे. गेल्या कांही वर्षांत अनेक चविष्ट पदार्थांना 'विश्वामित्री' न्याय देण्यात यश मिळाले आहे. महात्मा गांधींच्या 'सत्याच्या प्रयोगां'प्रमाणे माझे 'व्यायामाचे प्रयोग' चाललेले असतात. पण आता डाएट सांभाळताना सुरुवाती इतका मानसिक त्रास होत नाही. गणपती, दिवाळी सारखे सण माझ्या तपश्चर्येला, रंभेच्या हिरहिरीने, भंग करतात. पण निवांत क्षणी विचार करतो, 'नाही, हे चुकतंय आपलं.' आणि पुन्हा मनापासून सुरू करतो.....

डाएट आणि व्यायाम.