श्रीगणेश लेखमाला

उपनिषदे म्हणजे भारतातील अनेक ऋषिमुनींच्या सखोल चिंतनाचा परिपाक आहे. विविध प्रकारच्या तत्त्वज्ञानांचे हे भांडार आहे. 'उपनिषद' या शब्दाचा अर्थ 'गुरूंजवळ बसून मिळवलेली विद्या' असा होतो. उप-नि-सद असा विग्रह केला, तर जवळ जाणे, रहस्य उलगडणे असाही एक अर्थ निघू शकतो. या विश्वाचे कार्य चालवणाऱ्या शक्तीच्या जवळ जाऊन तिचे रहस्य उलगडण्याचा मार्ग म्हणजे उपनिषद.

उपनिषदे तत्त्वज्ञान सांगतात, म्हणून त्यांना ‘ब्रह्मविद्या’ असे म्हणतात. उपनिषदे ही वेदांचे अंतिम अंग आहे, म्हणून त्यांना 'वेदान्त' असेही म्हणतात.

फार, फार, फार वर्षांपूर्वीच्या गणेशोत्सवातली गोष्ट

फार, फार, फार, फार, फारच वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे ही. फार शब्द फार वेळा वापरला, नाही का हो? त्याला कारण आहे. कारण ही खरंच फाssssर जुनी अगदी प्राचीन कथा आहे. माझीच. मी प्राचीन आहे हे माझ्याच तोंडाने कबूल करणं एक स्त्री म्हणून मला शोभत नाही. पण आता माझं म्हातारपण 'छुपाए न छुपाया जाय' ह्या कॅटेगरीत आलंय. मी आज ७५ वर्षांची आहे आणि ही गोष्ट आहे माझ्या लग्नानंतर लगेच घडलेली. लग्नात मी होते चोविशी उलटलेली. म्हणजे ५० वर्षं झाली आहेत या हकिकतीला.

नाचणी, नागली याला फिंगर मिलेट, रागी याही नावांनी ओळखतात. शास्त्रीय नाव – एल्युसिन कोराकाना (Eleusine coracana) आहे. E. caracana subsp. Africana आफ्रिकाना यापासून उत्क्रांत झाली आहे. ही गवतासारखी दिसणारी एक तृणधान्य वनस्पती आहे. ३०००-५००० वर्षांपूर्वी पश्चिम युगांडा आणि इथियोपिया या अफ्रिकन देशांत नाचणीचे उत्पादन सुरू झाले. भारतामध्ये इ.स.पू. ३००च्या आसपास पश्चिम घाटापर्यंत पसरले. नाचणीचे बी / दाणे मोहरीसारखेच बारीक पण करड्या रंगांचे तपकिरी असते. त्यामुळे याची मळणी खूप आव्हानात्मक आहे. यातील गोदावरी, बी-११, पीईएस-११० इंडाफ८, दापोली-१, व्ही एल-१४९, निमगरवा, गरवा या जाती पिकवल्या जातात.

॥ श्रीगणेश स्तवन ॥

जय गिरिजात्मज हे गणनायक तू सकळांत कलाधिपती
वरदविनायक विघ्नविनाशक तू प्रतिपाळक या जगती ॥ध्रु.॥

भिंतीवरील चेहरा

रात्रीची जेवणंखाणं उरकून गावातली तमाम मंडळी त्यांच्या नेहमीच्या पारावर येऊन गप्पा मारत बसली होती. आदल्याच दिवशी झालेल्या अमावास्येमुळे विषय अर्थातच भुताखेतांवर न गेला, तरंच नवल होतं. अज्याने त्याच्या मामाने पाहिलेल्या भुताचा काहीतरी एक किस्सा सांगितला, तर सच्याने त्याच्या आजीची गोष्ट सांगितली. तिला एका अमावास्येच्या रात्री विहिरीत उडी टाकून गेलेली त्यांच्या गावची पाटलीण दिसली होती.

काही नाती अशी असतात की ती कितीही जुनी झाली तरी नि:स्वार्थी, प्रेमळ, मन प्रसन्न, ताजीतवानी ठेवणारी. असेच एक नाते, ते म्हणजे बायकोची बहीण. या नात्याबद्दल काय सांगायचे.. बायको या फ्रंटवर लढण्यासाठी असलेला एकमेव मित्रपक्ष. तर सांगायचे प्रयोजन असे की आग्रहाचे निमंत्रण पेंडिंग होते. बरेच दिवस झाले जायचा योग येत नव्हता. पण म्हणतात ना, किस्मत से जादा और समय से पहले कुछ भी नही मिलताl शेवटी एकदाचा योग आला. पुणे-हैदराबाद शताब्दीचे तिकीट आरक्षित झाले. खरे तर मला चारचाकीने जायचे होते, बर्‍याच दिवसांत चारचाकीने दूरचा प्रवास केला नव्हता. पण घरातील सर्वानी मला 'म्हातारे झालात' म्हणून गप्प केले.

मिपावरील माझ्या सर्व मित्रंना गणेशोत्सवाच्या हार्दिक शुभेच्छा. गणपती हे बुद्धीचे दैवत. याचा दैवताच्या क्षेत्रात होणाऱ्या एका क्रांतिकारक बदलाची आज आपण थोडक्यात ओळख करून घेणार आहोत. याबद्दल अनेकांनी याआधीही वाचन केले असेलच, याची मला खातरी आहे. पण तरीसुद्धा या नव्या क्षेत्राची अगदी बाळबोध ओळख करून द्यायचा माझा हा एक लंगडा प्रयत्न.

पधारो म्हारे देश - ताल छापर अभयारण्य, राजस्थान भटकंती

मखाना सुपरफूड

सध्या डाएट क्षेत्रात सुपरफूड म्हणून नावाजलेल्या बिया मखाना स्नॅक सुपरिचित आहेत.

माझा खत प्रकल्प