जे न देखे रवी...
जग जेव्हा ग्रँटेड घ्यायला लागते...
जग जेव्हा ग्रँटेड घ्यायला लागते...
सूर्य ही थकतो कधी कधी...
ज्या तेजाने पृथ्वी जगवतो...
स्वतःही काजळतो कधी कधी...
तेव्हा जे हात समोर येतात...
सूर्याला लागलेलं ग्रहण ओढून...
पुन्हा एकदा सूर्य धरतीच्या दारावर...
तोरण म्हणून बांधायला...
ते खरे दिन'कर'...
लघु गुरु कसे ओळखावेत - सूक्ष्मभेद आणि बारकावे
कळीचा नियम: ज्या अक्षराला उच्चार करण्यासाठी कमी वेळ लागतो ते लघु, आणि जास्त वेळ लागणारं अक्षर गुरु.
.
पण अनेक वेळेला नियम खूप संक्षिप्त असेल तर तो पुरत नाही. पुढे आलेले उपनियम या एकाच नियमाहून ओघाने आलेले आहेत. त्यातले सूक्ष्मभेद आणि बारकावे थोड्या विस्तारानं पुढे देतोय.
.
गणपतीची लोकगीतं
यावे नाचत गोरीबाळा
हाती घेऊनी पुष्पांच्या माळा
सर्वे ठायी मी वंदितो तुला |
यावे नाचत गौरीबाळा ट
चौदा विधयेचा तूं माता पिता
सर्वे ठायी हाय तुजी सत्ता |
चार वेदा ध्यावे वेळोवेळा ृ
यावे नाचत गोरीबाळा |
साही शास्त्रे अठरा पुराण
तुझ्यापासून झाले निर्माण |
भक्त देव येती मंडपाला
यावे नाचत गोरीबाळा |
मुळारंभी सत्व धरी पाया |
वार्ता सुखाची घेऊन....
वार्ता सुखाची घेऊन , आता यावे घरी देवा..|
ओढ भेटीची लागली, होई तगमग जिवा..||
काही कळेना जीवाला, मना धाव घेऊ कोठे..|
ओढ तुम्हा दर्शनाची, धीर काळजात वाटे..||
तुमच्या येण्याची चाहूल, देवा आम्हा सुखावते..|
अवघी चिंता दुःख सारी, जशी दूर घालवते..||
आहे संकट हे मोठं, नाही माणसाच्या हाती..|
नाही श्रीमंतीचं मोलं, होते गरीबाची माती..||
शालेय जीवनाची गतस्मृती बाबत कविता
मला आज शाळेत परत जायचं आहे
त्या गावातल्या पडक्या शाळेत आज मला परत जायचं आहे..
पूर्वी वाहून न्यायचो पुस्तकाने भरलेले दप्तर ...
फुटके ढोपर आणि गुडघे घेऊन....
आज त्याच वाटेवर अनुभवाची फाटकी बोचकी घेऊन थकलेली पावलं ओढत चालायचं आहे..
मध्यमवर्ग
मन मुंबई लक्ष्मी लॉटरी...
मन खडखडीत तिजोरी...
मन वैरी...
मन डायरीतले मोरपीस...
मन आहेराचा शर्ट पीस...
मन कासावीस...
मन मंदिरातला गाभारा...
मन हातामधला गंडादोरा...
मन भरारा...
मन इमान धैर्य न्याय...
मन दोन दगडावरती पाय..
मन हाय हाय...
॥ कृष्णतृष्णा ॥
इंद्रलोकीचे दिव्य फूल ते
द्याल मजला का श्रीहरी।
हट्ट पुरवण्या भामेचा मग
लावला पारिजात दारी ॥
क्षणिक ठरले सुख भामेचे
हरिस प्रिय मी रुक्मिणीहुनी।
गेले ते अवसान गळोनी
सडा पाहता तिच्या अंगणी ॥
प्रासादी ना रमली मीरा
प्रभूभजनी दंग जाहली।
मनी वरोनी गिरीधारिसी
विषप्यालाही सुखे प्याली॥
अपलोड-वेणा
सिंग्युलॅरिटीच्या
या गोठल्या वर्तमानकाळात
संगणकेश्वराच्या आज्ञेबरहुकूम
माझा सायबोर्गावतार
आटोपता घेण्यासाठी
अपलोडतोय महास्मृृतिकोषात
माझ्या जाणिवा, नेणिवा,
अन्
होलोग्राफिक अस्तित्वखुणा.
ई-जैवकचरा होऊन वितळेन मग
पुनर्घटनाच्या अखंड धगधगत्या यज्ञात
नंस न ओढताही आठवत काहीबाही
कोविडमुळे नाक-शिंकर-प्राणायाम करताना आठवतं काहीबाही..
'शिंच्या येणारे, तंबाखू चुना आण 'आऽआऽऽआऽऽआक्षीऽऽऽऽऽ' गाय-छाप!
पितळेच्या तबकात पोपटी हिरवी पाने मांडताना
नाकपुडीतनं नसं ओढलेला हात शिकंर-नाकासहीत
धोतराला पुसतं आजोबा आवाज द्यायचे.
अनुष्टुप/अनुष्टुभ सराव - हलकीफुलकी काव्यपूर्ती
गंमत म्हणून हा धागा. शाळेत गाळलेल्या जागा भरायचो तसंच. खाली अर्धवट लिहिलेली ओळ आहे - ती अनुष्टुप छंदामध्ये पूर्ण करता येते का बघा. दिलेल्या उदाहरणात माफक बदल केलात तरी चालेल. शब्द आकलनीय राहीपर्यंत लघु गुरु मध्ये स्वातंत्र्य आहे. बाष्कळपणाचे स्वागत.
अस्फुट
नि:संग उदासीन नभ हे
धरतीला भिडते जेथे
त्या धूसर क्षितिजावरती
अस्फुट काही खुणवीते
मरुभूमीतुनी जडाच्या
चैतन्य जिथे लसलसते
त्या अद्भुत सीमेवरती
अस्फुट काही खुणवीते
शब्दांच्या निबिड अरण्यी
अर्थाचे बंधन नुरते
त्या अपार मुक्तीमध्ये
अस्फुट काही खुणवीते
अनुष्टुप छंद - सोपा करून सांगायचा प्रयत्न
जशी मराठीमध्ये ओवी, हिंदीमध्ये दोहा, तसा संस्कृतमध्ये अनुष्टुप छंद मला खूप लवचिक आणि सार्वत्रिक वाटतो. अनुष्टुप संस्कृतमध्येच नव्हे तर मराठीमध्ये लिहिण्यासाठीही खूप सोयीचा आहे. सगळ्यांच्या ओळखीची भीमरूपी वापरून हा सोपा छंद स्पष्ट करायचा हा प्रयत्न. लघु गुरु यांची तोंडओळख आपल्याला असेलच असं मानून पुढचं लिखाण आहे.
विराणी- गझल
गझल एक संवेदनशील काव्यप्रकार ! ज्याची मोहिनी जितकी गझलकाराला असते तितकीच तिचा आस्वाद घेणाऱ्याला असते. जेव्हा गझल लिहिण्याचा प्रयत्न करायचं ठरलं तेव्हा खुपच जुजबी माहिती होती. म्हणजे गझलेत प्रामुख्याने विरोधाभासी प्रतिकांचा वापर केला जातो. उदा.भोगले जे दुःख त्याला सुख म्हणावे लागले, सुगंधी जखमा,लाघवी खंजीर यांसारख्या. पण अधिक माहिती जाणुन घेण्यासाठी गुगलुन बघितलं तर ब्रह्मांडच हाती आलं.
पाखरांचे बोल
झाडीत उठले पाखरांचे बोल
वारा पेरतो हिरव्या सुरांची ओल
पूर्व काठावर पाझरती सोनेरी कण
मुठीतला प्रकाश उधळीत आले लाल किरण
उतरली ऊन्हे नभाची उघडीत दारे
पिकात पसरलेल्या दवांचे झाले हिरे
धुक्यांच्या पुसून ओळी वृक्ष घेती आकार
खोप्यांतून उडाले चिमण्यांचे थवे चुकार
नवे रूप फुलवीत आली धरणी
हवेत झेपावले पक्षी मुखात घेऊन गाणी
झोका
उंच उंच झोका जाई
निळ्या आभाळात ।
फिरी येता गोळा होई
जीव काळजात ॥१॥
शैशवात वाटे येई
कवेत आकाश ।
पाय लागता भुईस
कळे तो आभास ॥२॥
घेत झेप याैवनात
जमिनीस सोडी ।
वाऱ्यास जाई कापीत
गगनास जोडी ॥३॥
कुरकुर ही कड्यांची
आताशा जराशी ।
संधीकाली विसावली
लय पश्चिमेशी ॥४॥
आषाढाच्या एक दिनी
आषाढाच्या एक दिनी...
कुंद,सावळ्या वातावरणी
आषाढाच्या एक दिनी
हिरवा डोंगर झाकून जाई
पाऊसभरल्या मेघांनी
स्तब्ध तरूंवरी स्तब्ध पाखरे
लोकालयीही तीच स्तब्धता
वाराही जणू रुसून बसला
मनात भरवूनी उदासीनता
अशात कुठुनी चुकार बगळा
कापत जाई मेघांना
भेदरलेली चिमणी बसली
मिटून अपुल्या पंखांना
शेतकरी आमचा बाप कधी राहिल टिपटाप ?
आज सगळ जग डेवलप होतय ,
इमान अण राकेटात बसुण आभालाळा गवसणी घालतय ,
अशा या बदलत्या काळात रात्रीचं पण येगळच विश्व सुरू होतय |
तरी माझा शेतकरी बाप अजुन मातीतच घाम गाळतोय ,
रात्रीच पाणी द्यायला इच्चुकाड्याची सोबत घेतोय,
दिवसा ना त्याला उन्हाचा ताप ना रात्रीची त्याला झोप ||
असा हा आमचा शेतकरी बाप कधी राहिल टिपटाप ?
दडपे पोहे.....
राहिलेल्या टोल्यांना मुलाखतीची फोडणी
प्रसिद्धीसाठी आसुसलेले हावरे मन काही न चिंती
आयुष्य हे चुलीवरल्या फोडणीतले दडपे पोहे
राजकारणी या बाजारातून उमेदवारांची दाटी
आणि म्हणे कुणि संपादक तो कुरकुरणाऱ्या खाटी
रोज फसवावे रोज भुलवावे धरून आशा खोटी
आले फिरूनी निलाजऱ्यापरि पुन्हा बनवण्यासाठी
आयुष्य हे चुलीवरल्या फोडणीतले दडपे पोहे
घाव.....गजलेमधून
मराठीतल्या काही नवकवींच्या गजल ऐकल्या कि असं वाटतं मराठीत गजलेला दुःख सोडून विषय आहेत का नाहीत. मध्ये एक अशीच गजल ऐकली आणि साधारण विशीतल्या त्या गजलकाराचा गळा एकाच गजलेत तीन वेळा कापला गेला. म्हटलं अरे देवा!!! गळा कापणे, पाठीवर घाव करणे, गेला बाजार पारिजातकाचा उल्लेख ह्याच्या पुढे गजल आहे का नाही.
- ‹ previous
- 38 of 468
- next ›