गन्धः

छान लिहिलय . लेख अजुन विस्तारीत हवा होता असे वाटले .
हे बसाप्पाचे दुकान म्हणजे राम मंदीर कॉर्नरचे का ?

qसश्रुशीके का काही असंच नाव होतं ब्वा त्याचं. मोरया गोसावी मठापाशी एक अगरबत्ती वाला आहे, त्यावर यांनी थोडं लिहीलेलं. माणसं मठात गेली की चौकशी करायची ब्रह्म कमळाच्या वासाची अगरबत्ती आहे का.

पुणवडी मधे मंगला टाकीच्या मागे एक मसाल्याचा दुकानदार आहे, त्याच्या दुकानाजवळ मसाल्याचा खमंग वास येतो.

कधीकाळी साखर कारखान्यात कामाला होतो तेव्हा ची गोष्ट आहे. एकाच ठिकाणी ओकारी आणतील असे कितीतरी वास तिथे वास करत असतात. मील मधुन निघनारा ताजा रस बघायला खुप सुंदर वाटतो, पण हाच रस सांडला तर अतिशय गलिच्छ वास मारतो. मोलॅसीस चा भयानक वास, प्रेसमड चा तो विचित्र दर्प, चुन्याचा अजून वेगळा वास, व्हॅक्युम हेडर च्या पाण्याचा रासायनिक वास. स्पेंटवाश, गरम वाफेचा वास, प्रोसेस च्या पाण्याचा वास, सिरपचा गुळा सारखा वास आणि सगळ्यात शेवटी तयार साखरेचा तो मोहक वास. इतकं वैविध्य होतं, तरी सुद्धा आमच्या कडे डिस्लरी युनिट नव्हतं.

झकास विषय, अन मस्त ट्रिगर केलंय !
पण लेख एवढ्यात आटोपलात ?
रस, रंग, स्वाद आणि वास ओके, पण कुठायत काही आठवणी ?
वेगळा सविस्तर धागा येऊ द्यात !

चौकस२१२, पुलेप्र.

मासळी मार्केट समोरून जाताना येतो तो वास आणि धुपाचा, उदबत्तीचा येतो तो सुवास असं वर्गीकरण उगीचच डोक्यात बसलेलं. मक्याचं कणीस भाजताना येणारा, कांद्याची भाजी तळताना येणारा गंध, सोनचाफा, मोगऱ्याचा किंवा जुईचा गजरा हुंगल्यावर येणारा सुगंध, फणस पिकल्यावर, आंब्याची आढी पिकल्यावर येणार गंध, सणासुदीला घरात गोडधोड होत असताना येणारा क्षुधा उत्तेजक सुवास, आणि रविवारी मटण शिजताना किंवा मासे तळत असताना येणार गंध. यादी करायला लागल्यावर सहज आठवणारे हे अनंत गंध. मराठीत यांच्यासाठी वापरले जाणारे वास, सुवास, गंध, सुगंध आणि दुर्गंध हे मोजकेच शब्द. इंग्रजीत मात्र Scent, fragrance, balm हे सर्व सुगन्ध, अन्नचा Aroma आणि दुर्गन्धासाठी Odur असे विविध शब्दप्रयोग होतात अर्थात ही सुद्धा जंत्री अपूर्ण असू शकेल....

गंध नावाचा मराठी चित्रपट आहे . त्यामधे गंध याच विषयावर आधारीत ३ स्वतंत्र कथा मांडल्या आहेत .

बालगंधर्व पूल (विठ्ठल रामजी शिंदे पूल) वरून, झाशीचीराणी चौक किंवा विरुद्ध काँग्रेस भावनाकडे जाताना, मस्त गरमागरम खमंग वडापाव मधील वड्यांचा आणि तळलेल्या मिरच्यांचा वास...

"सांगलीतील मिश्रित वास" या शीर्षकाखालच्या यादीतला, कदाचित आता लुप्त झालेला - एक वास.

मी प्रथम सान्गलीला १९६६ साली गेलो असताना कुठल्याही उपहारगृहात जे काही खाल्ले त्यात जोरदार हळदीचा वास असायचा. जसे पन्जाब मध्ये "मलाइ मारके" किन्वा "मक्खन मारके" सारखी काही चमचे जास्त हळद वापरल्यासारखा. पण नन्तर कधी तो तसा जाणवला नाही. सवय झाली म्हणून असेल किन्वा हळद महागल्यामुळे हळदीचा वापर कमी झाल्यामुळेही असेल.

आता तर ऐकले की काही काळापूर्वीच्या पुरात हळद साठवण्याच्या काही विशिष्ट पद्धतीत, पुरामुळे हळदीचे अत्यन्त नुकसान झाले आणि सान्गली बाजाराचे हळदीच्या व्यापारातले महत्व एकदम कमी झाले.

लोणी काढल्यावर तूपाचा मंद दरवळ..त्या तूपामध्ये रवा भाजल्यावरचा खरपूस गंध..केळ्याचे काप आणि बेदाण्यांची गोड गंध रेलचेल..वरून पुन्हा तुपाची धार.. वाफेतून सर्वत्र दरवळणारा सुगंध.. अहाहा.

वासाबाबतच्या माझ्या काही जुन्या आठवणी - बॉलपेन किंवा शाईपेनातील शाईचा वास, खोडरबराचा वास, कॉलेज मधील ब्लॅकस्मिथ किंवा लेथ रूम मधील मशिनरीचा वास, नवीन वही, कापड, दप्तर, आणि इंजिनीरिंग ड्रॉइंग पेपर चा वास, फर्निचर पॉलिशिंग (खास करून शाळेतील नूतनीकरण केलेले बाक) चा वास, नवीन रबरी बॉल आणि लाकडी बॅटच्या रबराचा वास इत्यादी